Η Ευρώπη υποφέρει χωρίς κανένα όφελος

Του Πωλ Κρούγκμαν, ΤΟ ΒΗΜΑ - The New York Times, 21.2.12

Την περασμένη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαίωσε αυτό που υποπτεύονταν οι πάντες: οι οικονομίες τις οποίες επιβλέπει συρρικνώνονται, δεν αναπτύσσονται. Δεν πρόκειται ακόμη μια μια επίσημη ύφεση, αλλά το μόνο πραγματικό ερώτημα είναι πόσο βαθιά θα είναι η κάμψη. Και αυτή η κάμψη πλήττει έθνη που δεν συνήλθαν ποτέ από την τελευταία ύφεση. Παρά τα προβλήματα των ΗΠΑ, το αμερικανικό ΑΕΠ ξεπέρασε τελικά τα προ της κρίσεως επίπεδα, κάτι που δεν συνέβη στην Ευρώπη. Και κάποια έθνη υποφέρουν τόσο όσο στη Μεγάλη Υφεση: η Ελλάδα και η Ιρλανδία είχαν διψήφια μείωση στην παραγωγή, ενώ το ποσοστό της ανεργίας στην Ισπανία έφτασε στο 23%. Ακόμη χειρότερα, οι ηγέτες της Ευρώπης συνεχίζουν να επιμένουν στο οικονομικό δόγμα που ευθύνεται για αυτή την καταστροφή.

Η Ελλάδα θα είχε μεγάλα προβλήματα όποιες αποφάσεις και αν λαμβάνονταν, και το ίδιο ισχύει, σε μικρότερο βαθμό, για άλλα έθνη στην περιφέρεια της Ευρώπης. Αλλά τα πράγματα έγιναν πολύ χειρότερα από όσο ήταν αναγκαίο, από τον τρόπο με τον οποίον οι ηγέτες της Ευρώπης, και ευρύτερα οι πολιτικές ελίτ, υποκατέστησαν την ανάλυση με κατήχηση, και τα διδάγματα της ιστορίας με φαντασιώσεις.

Στις αρχές του 2010, η οικονομική πολιτική της λιτότητας - η επιμονή ότι οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να περικόψουν τις δαπάνες παρά την υψηλή ανεργία - επικράτησε στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Το δόγμα διαβεβαίωνε ότι οι άμεσες αρνητικές επιπτώσεις που θα είχαν για την αγορά εργασίας οι περικοπές στις δαπάνες θα ισοσταθμίζονταν από αλλαγές στην «εμπιστοσύνη», ότι οι άγριες περικοπές θα οδηγούσαν σε αύξηση των δαπανών από καταναλωτές και επιχειρήσεις, ενώ τα έθνη που δεν θα έκαναν τέτοιες περικοπές θα έβλεπαν φυγή κεφαλαίων και ραγδαία αύξηση επιτοκίων.

Τώρα βλέπουμε τα αποτελέσματα - και είναι ακριβώς αυτά που θα σας έλεγαν τρεις γενιές οικονομικής ανάλυσης και όλα τα διδάγματα της ιστορίας. Αυτή η περιβόητη εμπιστοσύνη δεν εμφανίστηκε ποτέ: καμία από τις χώρες που μείωσαν τις δαπάνες τους δεν είδε την προβλεπόμενη ανάπτυξη στον ιδιωτικό τομέα. Αντιθέτως, οι αρνητικές επιπτώσεις της δημοσιονομικής λιτότητας ενισχύθηκαν από την μείωση των δαπανών των ιδιωτών.

Επιπλέον, οι αγορές ομολόγων εξακολουθούν να αρνούνται να συνεργαστούν. Ακόμη και οι καλύτεροι μαθητές της λιτότητας, χώρες που, όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, έχουν κάνει ό,τι τους ζήτησαν, είναι ακόμη αντιμέτωπες με αστρονομικό κόστος δανεισμού.

Στο μεταξύ, χώρες που δεν ανέβηκαν στο τρένο της λιτότητας - η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ - εξακολουθούν να έχουν πολύ χαμηλό κόστος δανεισμού, σε αντίθεση με τις ζοφερές προβλέψεις των φανατικών της δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Δεν έχουν γίνει όλα λάθος. Τους τελευταίους μήνες του 2011, το κόστος δανεισμού για την Ισπανία και την Ιταλία αυξήθηκε τόσο ώστε υπήρξαν φόβοι για γενική χρηματοπιστωτική κρίση. Αυτό το κόστος έχει μειωθεί τώρα, εν μέσω γενικής ανακούφισης. Αλλά αυτή η καλή είδηση ήταν στην πραγματικότητα ένας θρίαμβος της αντι-λιτότητας.

Τι πρέπει, λοιπόν, να κάνουμε για να πείσουμε όσους επιμένουν ότι μπορούμε να φτάσουμε στην ευημερία μέσω περικοπών ότι έχουν άδικο;

Το θέμα είναι ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε πολλά για να βοηθήσουμε τις οικονομίες μας, αντιστρέφοντας απλώς την καταστροφική λιτότητα των τελευταίων δύο ετών.

Στις ΗΠΑ, το μόνο που χρειάζεται να κάνει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση για να δώσει μια μεγάλη ώθηση στην οικονομία είναι να προσφέρει βοήθεια στις Πολιτείες, ώστε να επαναπροσληφθούν οι εκατοντάδες χιλιάδες δάσκαλοι που έχουν απολυθεί και να ξαναμπούν μπροστά οι οικοδομές και τα έργα υποδομών που έχουν ακυρωθεί.

Κοιτάξτε, καταλαβαίνω γιατί άνθρωποι με επιρροή διστάζουν να παραδεχθούν ότι ιδέες περί οικονομικής πολιτικής που πίστευαν ότι απηχούσαν βαθιά σοφία ήταν τελικά μια απόλυτη, καταστροφική τρέλα.

Αλλά ήρθε η ώρα να αφήσουμε πίσω μας τις ψευδαισθήσεις για τις αρετές της λιτότητας σε οικονομίες που βρίσκονται σε ύφεση.