Γερμανικός παραλογισμός και ιμπεριαλισμός

Του Νίκου Μουζέλη, ΒΗΜΑ, 12.2.12

Η απόφαση των τριών αρχηγών να πουν, έπειτα από μερικές αλλαγές, το «ναι» στα μέτρα που πρότεινε, ή μάλλον επέβαλε, η τρόικα δείχνει γενναιότητα. Γενναιότητα γιατί οι όροι που μας επιβάλλονται έχουν εξαγριώσει - και δικαίως - μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού. Αρα το πολιτικό κόστος για αυτούς που τελικά αποδέχθηκαν το νέο μνημόνιο είναι μεγάλο - αφού τα μέτρα της νέας συμφωνίας θα εντείνουν την ύφεση και επομένως τις κακουχίες όλων αυτών που έχασαν ή που θα χάσουν τη δουλειά τους, καθώς και αυτών που βλέπουν το εισόδημά τους σταδιακά να εξανεμίζεται. Ολοι αυτοί μπορούν να καταλάβουν πιο εύκολα τι σημαίνει παραπέρα ύφεση απ' ό,τι θα σήμαινε πτώχευση. Την πρώτη την έχουν βιώσει στο πετσί τους, ενώ η δεύτερη παρουσιάζεται αμυδρά στο φαντασιακό τους.

Το πολιτικό σύστημα

Με βάση τα παραπάνω μπορεί κανείς να υποθέσει πως μια πρώτη επίπτωση της συμφωνίας θα είναι, όταν τα νέα μέτρα αρχίζουν να εφαρμόζονται, η πολιτική ριζοσπαστικοποίηση του κόσμου και η επακόλουθη ισχυροποίηση της Αριστεράς - κυρίως της δημοκρατικής Αριστεράς που προσπαθεί να συνδυάσει τον ρεαλισμό (όχι έξοδο από την ευρωζώνη) με μια πιο ενεργητική αντίδραση στους πιο βάρβαρους όρους του μνημονίου. Οσο για τη ΝΔ, στην περίπτωση που στις επόμενες εκλογές σχηματίσει κυβέρνηση (σε συνεργασία με άλλο κόμμα), θα χάσει πολύ γρήγορα ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων που τώρα τη στηρίζουν. Πιο γενικά, η απαξίωση του κομματικού συστήματος στο σύνολό του θα ενταθεί ακόμη περισσότερο, παρ' όλο που οι διάφορες εξωκομματικές κινήσεις («Αγανακτισμένοι», «Για την Ελλάδα τώρα», «Τολμήστε» κτλ.) δεν φαίνεται να οδηγούν στη διαμόρφωση νέων κομματικών σχηματισμών. Θα υπάρξουν βέβαια διάφορες προσπάθειες εκδημοκρατισμού του κομματικού συστήματος. Αυτές όμως μάλλον θα προέλθουν από την κοινωνία των πολιτών παρά από τους πολιτικούς. Οι τελευταίοι, στη συντριπτική πλειονότητά τους, δεν φαίνεται να έχουν αντιληφθεί τις τεράστιες ευθύνες που, άμεσα ή έμμεσα, φέρουν για την κατάντια στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. Οι περισσότεροι πολιτικοί παραμένουν εγκλωβισμένοι σε μια πελατειακή, μικροκομματική και λαϊκιστική κουλτούρα.

Η οικονομία

Περνώντας από το πολιτικό στο οικονομικό σύστημα, τα νέα μέτρα, όπως ήδη ανέφερα, θα εντείνουν την ύφεση, αφού, παρά τις παλινωδίες της γαλλογερμανικής πολιτικής, η κυρία Μέρκελ εξακολουθεί να πιστεύει πως η οικονομική κρίση στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη γενικά οφείλεται κυρίως στον υπερδανεισμό. Αρα η μόνη λύση είναι η επιβολή δρακόντειων μέτρων λιτότητας. Ως αποτέλεσμα είναι σίγουρο πως η οικονομία θα βυθιστεί σε μεγαλύτερη ύφεση, η ανεργία θα ενταθεί, το εισόδημα της μεσαίας τάξης θα συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο, ενώ ένα σημαντικό μέρος των λαϊκών στρωμάτων θα βρεθεί σε κατάσταση πλήρους εξαθλίωσης. Οσο για τα δάνεια που η τρόικα θα μας δώσει, αυτά θα πάνε κυρίως για την αποπληρωμή των ήδη υπαρχόντων χρεών μέσω του ειδικού λογαριασμού. Ετσι η λεγόμενη «βοήθεια» θα πηγαίνει λιγότερο στην υπέρβαση της κρίσης και περισσότερο στη μείωση του χρέους. Δηλαδή, θα παίρνουμε δάνεια για να ξεπληρώνουμε ήδη υπάρχοντα δάνεια.

Η κοινωνία

Στον κοινωνικό χώρο τώρα οι ανισότητες θα ενταθούν. Οι κερδισμένοι της κρίσης θα είναι όσοι έβγαλαν τα χρήματά τους στο εξωτερικό. Με τη συνεχιζόμενη ύφεση θα μπορέσουν σύντομα να αποκτήσουν ακίνητα και επιχειρήσεις σε εξευτελιστικές τιμές. Οσο για το κοινωνικό κράτος, και αυτό θα ακολουθήσει τον δρόμο της παραπέρα συρρίκνωσης - και μάλιστα σε μια περίοδο όπου οι ανάγκες των πιο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού (άνεργοι, άστεγοι, εξαρτημένα από ουσίες άτομα κ.ά.) θα αυξάνονται δραματικά. Η κοινωνική συνοχή θα αμβλύνεται, ενώ οι διάφορες μορφές παραβατικότητας θα εκτοξευθούν στα ύψη. Στη συνέχεια η παραβατικότητα και η διάλυση του κοινωνικού ιστού θα οδηγήσουν στην ένταση του κρατικού αυταρχισμού, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού.

Με δυο λόγια, μετά το νέο μνημόνιο η χώρα θα είναι πολιτικά λιγότερο δημοκρατική, οικονομικά φτωχότερη και κοινωνικά πολύ πιο άδικη. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως η ανεξέλεγκτη πτώχευση θα ήταν καλύτερη λύση. Μάλλον το αντίθετο. Είμαστε δυστυχώς σε μια κατάσταση «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» - το μόνο σίγουρο είναι πως, αν η Ελλάδα βρισκόταν εκτός ΕΕ, και η εθνική άμυνα και το δημοκρατικό πολίτευμα θα ήταν πιο επισφαλή.

Ποιος φταίει για τα δεινά που βιώνουμε και για τα χειρότερα που έρχονται; Πρωτίστως η κομματικοκρατία που κυριολεκτικά διέλυσε το κράτος και κομματικοποίησε όλους τους μη πολιτικούς θεσμούς της χώρας. Δευτερευόντως, η νεοφιλελεύθερη, βάρβαρη πολιτική της κυρίας Μέρκελ. Υπάρχει αχτίδα φωτός σε αυτό το ζοφερό πλαίσιο; Οσο η γερμανίδα καγκελάριος και τα συμφέροντα που τη στηρίζουν έχουν την εξουσία, με δεδομένη την ιδεολογική τύφλωση και το απίστευτο πείσμα της τελευταίας, οι ελπίδες για αλλαγή πλεύσης είναι πολύ μικρές. Τα πράγματα όμως δεν ακολουθούν πάντα μια γραμμική πορεία. Αν οι Σοσιαλιστές κερδίσουν τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές στη Γαλλία ή/και αν οι γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες ανέλθουν στην εξουσία το 2013 (πράγμα πιθανό), η κατάσταση θα είναι πολύ ευνοϊκότερη και για την Ελλάδα και γενικότερα για το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Οι γάλλοι Σοσιαλιστές καθώς και οι γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες (και πολύ πιο έντονα το γερμανικό κόμμα των Πρασίνων) αντιλαμβάνονται το προφανές: πως δεν πρέπει να ρίχνεις κρύο νερό σε μια ήδη παγωμένη οικονομία^• πως η συνεχιζόμενη επιβολή μιας υφεσιακής πολιτικής στη χώρα μας δεν οδηγεί στη μείωση του χρέους, άρα μακροχρόνια δεν συμφέρει ούτε την Ελλάδα ούτε τη Γερμανία ούτε την ευρωζώνη.

Μια άλλη πιθανή θετική εξέλιξη θα προέλθει όταν οι «προβληματικές» χώρες του ευρωπαϊκού Νότου δημιουργήσουν ένα κοινό μπλοκ εναντίον του γερμανικού, οικονομικού παραλογισμού. Μήπως δεν πρόκειται για παραλογισμό αλλά για οικονομικό ιμπεριαλισμό; Μάλλον πρόκειται και για τα δύο.

Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στην LSE.