Μονόδρομος η μεταρρύθμιση

Της Ελίζας Παπαδάκη, ΝΕΑ, 8.9.11

Ακούγοντας όσα είπε ο υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος στη συνέντευξη Τύπου της περασμένης Παρασκευής, αμέσως μετά την προσωρινή διακοπή των συνομιλιών με την τρόικα, αρκετοί τα ερμήνευαν σαν μια πολιτική προσπάθεια να παρακινηθούν ευρωζώνη και ΔΝΤ σε μεγαλύτερη κατανόηση απέναντι στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η χώρα μας, να δεχθούν κάποια χαλάρωση στόχων και χρονοδιαγραμμάτων. Αν, πράγματι, υπήρξαν τέτοιες ελπίδες στην κυβέρνηση, ως την Τρίτη είχαν διαψευσθεί από το σύνολο των ευρωπαίων υπευθύνων: ρητά εξαρτούσαν τη συνέχιση της χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας από την απαρέγκλιτη υλοποίηση των συμφωνημένων. Το ίδιο βράδυ έτσι, ένας διαφορετικός Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοίνωσε μια σειρά αποφάσεις που είχε μόλις λάβει το Υπουργικό Συμβούλιο για την άμεση υλοποίηση όλων των μέτρων του Μεσοπρόθεσμου.

Εχει πολλές φορές εξηγηθεί ότι η εφαρμογή οδυνηρών για πολλούς μέτρων είναι αναγκαία, όχι απλώς επειδή το «απαιτούν οι δανειστές μας», όπως συχνά ακούμε να λέγεται, αλλά επειδή μόνον έτσι θα μπορέσει η ελληνική οικονομία να πάρει πάλι μπροστά: θυσιάζοντας σημαντικό μέρος της πλασματικής ευημερίας που απολάμβανε με δανεικά, για να γλιτώσει το πολύ μεγαλύτερο κόστος για όλη την κοινωνία που θα συνεπαγόταν η πλήρης χρεοκοπία του κράτους. Χωρίς αμφιβολία, οι δυσκολίες είναι μεγάλες, οι χρόνοι πλέον ασφυκτικοί. Εναλλακτική δυνατότητα όμως δεν έχουμε καμία.

Αν κάτι θα έπρεπε ωστόσο να έχουμε καταλάβει στους 16 μήνες που συμπληρώσαμε ήδη υπό πρόγραμμα εξωτερικής βοήθειας, είναι ότι με τις κληρονομημένες από δεκαετίες πολιτικές μεθόδους δεν θα τα βγάλουμε πέρα: με το να επιδιώκει ο εκάστοτε αρμόδιος υπουργός επιμέρους ρυθμίσεις που όσο γίνεται να συντηρούν την προηγούμενη κατάσταση για κάθε κατηγορία εργαζομένων ή επιχειρηματιών/επαγγελματιών χωριστά, ανάλογα με την πολιτική επιρροή ή τη συνδικαλιστική δύναμη του Α' ή του Β' κλάδου, αντίστοιχα να τοποθετούνται και τα αντιπολιτευόμενα κόμματα. Πρακτικές αυτού του είδους οδήγησαν σε βαθύτερη ύφεση της οικονομίας από όσο επέβαλλε η προσαρμογή, χωρίς συνάμα να προσεγγίζονται οι στόχοι για τον περιορισμό του ελλείμματος. Προπάντων εντείνουν το αίσθημα αδικίας στην κοινωνία: περισσότερο τροφοδοτούν την απεγνωσμένη προσπάθεια κάθε ομάδας, κάθε νοικοκυριού εντέλει, να βρει προσφορότερες ατομικές λύσεις αδιαφορώντας για όλους τους άλλους, παρά καλλιεργούν την ευρύτερη αλληλεγγύη, τον σεβασμό στα δημόσια αγαθά που τόσο έχουμε ανάγκη.

Ενδεικτικός ο τραγέλαφος που ζούμε αυτές τις μέρες, με την έναρξη της σχολικής χρονιάς: έστω και αν δεν είναι τα δημόσια οικονομικά η αιτία της καθυστέρησης εκτύπωσης και διανομής των σχολικών βιβλίων, ακριβώς η ανάγκη δραστικών περικοπών στις δημόσιες δαπάνες δεν θα μπορούσε να είχε συνοδευθεί από το αίτημα προς τους μαθητές όλων των βαθμίδων - και τις οικογένειές τους - να επιστραφούν τον Ιούνιο στα σχολεία τους τα βιβλία που τους μοίρασε το κράτος; Αντί να τα κάψουν με καταστροφική μανία, όπως συνηθίζουν στις μεγαλύτερες τάξεις ιδίως. Φύρα θα υπήρχε οπωσδήποτε. Πολλές χιλιάδες θα ήταν όμως διαθέσιμα για τα επόμενα παιδιά που θα έρχονταν, εξοικονομώντας τη σχετική δαπάνη. Ούτε γνωρίζουμε κανένα επιστημονικό απόφθεγμα που να περιορίζει σε ένα και μόνο χρόνο τη διάρκεια ζωής των σχολικών βιβλίων. «Κατοχικές ιδέες» ίσως να έλεγε κάποιος απαξιωτικά. Θα βγούμε όμως ποτέ από την κρίση, θα πάμε σε μια καλύτερη ζωή, αν δεν αλλάξουμε τις καταναλωτικές συνήθειες που ευτελίζουν κάθε αγαθό, το στέλνουν γρήγορα στα διαρκώς διογκούμενα σκουπίδια μας, για να το αντικαταστήσουν με ένα άλλο, ακόμα πιο βραχύβιο; (Επί τη ευκαιρία, μπράβο στον Δήμο Αθηναίων που ανέλαβε χθες σχετική πρωτοβουλία)

Αλλά αν στην εντεινόμενη αίσθηση της αδικίας η κυβέρνηση επιχείρησε να απαντήσει ανοίγοντας το θέμα ενός Νέου Φορολογικού Συστήματος - με χαμηλή πειστικότητα, είναι αλήθεια, ύστερα από τα αλλεπάλληλα αλληλοαναιρούμενα και πάντα άνισα μέτρα ενάμιση χρόνο τώρα - σοβαρότερο ακόμα είναι το παράλληλο πρόβλημα: η έλλειψη συνολικής προοπτικής για ένα καλύτερο αύριο για τη χώρα. Μαγαζιά κλείνουν, η ανεργία ανεβαίνει, ένας στους δύο νέους δεν βρίσκει δουλειά, και μόνο σκόρπιες κουβέντες ακούγονται εδώ κι εκεί για κάποιες επενδύσεις που ίσως γίνουν, όταν δεν πραγματοποιούνται ούτε καν οι προγραμματισμένες, χρηματοδοτούμενες με ευρωπαϊκούς πόρους.

Το κενό επιχείρησαν να καλύψουν ο ΣΕΒ και η Ενωση Ελληνικών Τραπεζών με τη μελέτη της McKinsey που παρουσιάστηκε τη Δευτέρα στην Αθήνα. Καταγράφονται εκεί προϋποθέσεις για να έχουμε μέση ετήσια ανάπτυξη 3% τη δεκαετία 2012-2021, για να δημιουργηθούν 500.000 θέσεις εργασίας και παραπάνω. Δεν είναι καινούργια τα μέτρα και οι δράσεις που προτείνονται, ούτε οι κλαδικές πολιτικές που χαράσσονται αυταπόδεικτες. Στην ενέργεια π.χ., η απασχόληση προβλέπεται σταθερή, την ώρα που εξοικονόμηση και ΑΠΕ δημιουργούν δεκάδες χιλιάδες νέες θέσεις στην Ιταλία ή στη Γερμανία. Είναι σημαντικό όμως ότι κατατέθηκε μια ολοκληρωμένη στρατηγική πρόταση δεκαετίας για την Ελλάδα. Και αναγκαίο να τη συζητήσουμε.