Η αυτοδιοίκηση μπορεί

Του Νίκου Φωτίου, Μέλους της Δημοτικής Κίνησης «Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη 2010»

 Οι ανυπέρβλητες δυσκολίες αντιμετώπισης των προβλημάτων της χώρας θέτουν εκ των πραγμάτων το ερώτημα: “Ποιος μπορεί να διευθύνει τις εξελίξεις ώστε να οδηγηθούμε στην έξοδο από την κρίση;” Το πολιτικό σύστημα έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να αυτοαπαξιωθεί και το κατάφερε (συνεχίζει δε απτόητο). Η μούντζα, η αποδοκιμασία, η αποχή, το γιαούρτι είναι πια ο συνήθης τρόπος επικοινωνίας του «λαού» με την «πολιτική ηγεσία» του. Από κοντά και οι συνδικαλιστικές ηγεσίες, “συμβιβασμένες” ή “επαναστατικές”. Οι διανοούμενοι, πλην ελαχίστων, είτε μεταβλήθηκαν σε φλύαρους απολογητές του συστήματος είτε λαϊκίζουν αφόρητα ή έχουν “αναχωρήσει”. Η εκκλησία, αντί να επιτελεί το ανθρωπιστικό της έργο, πλήττεται συχνά από διχαστικές και υστερικές κορώνες κακιασμένων (και προσφάτως “αγανακτισμένων”) δεσποτάδων και καταγράφει συνεχή χαμηλά κύρους εξαιρούμενη από τους απανωτούς κεφαλικούς φόρους που πίπτουν ράγδην επί των κεφαλών των αμνών του ποιμνίου της.

Η κοινωνία είναι μπερδεμένη, αμήχανη, φοβισμένη, οργισμένη. Στα θολά κοινωνικά νερά ψαρεύουν και οι “σωτήρες”. Από τις ακροδεξιές φωνές και την καταγγελτική αριστερά, έως κάποιες δήθεν “λαϊκής κοπής” κινήσεις που φιλοδοξούν να ανάψουν “Σπίθες”. Ο κοινωνικός σχηματισμός της χώρας βρίσκεται μπροστά στο δίστρατο του τυφλού δρόμου της καταστροφής του κοινωνικού ιστού -“όλοι εναντίον όλων”- και αυτού της ανασύνταξης και της ενίσχυσης των κοινωνικών δικτύων και των θεσμών αλληλεγγύης. Δηλαδή, βρίσκεται και ενώπιον δικών του ευθυνών και επιλογών. Η κοινωνία συχνά ακούει τις δυνατές και καθαρές φωνές. Ποιος, λοιπόν, θα μπορούσε να αποτελέσει τη “δυνατή και καθαρή φωνή” που θα ηγεμονεύσει στην αντιστροφή της καθοδικής φαύλης πορείας και στην έναρξη ενός ενάρετου κύκλου;

Εκτιμώ ότι το έργο αυτό μπορεί να το αναλάβει η αυτοδιοίκηση, ως συντακτικός πόλος των κινήσεων και των πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών.

(Αναφέρομαι κυρίως στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση, γιατί η περιφερειακή αφενός μεν παραμένει πεδίο έντονου κομματικού ανταγωνισμού και, αφετέρου, θα αργήσει να εμπεδωθεί ως θεσμός).

Ιδού τα βασικά επιχειρήματα:

1. Η δημοτική εξουσία είναι, θεσμικά, η πλησιέστερη στον πολίτη. Ο δήμαρχος, οι δημοτικοί, οι κοινοτικοί και τοπικοί σύμβουλοι, ο συμπαραστάτης του δημότη, η επιτροπή διαβούλευσης, η επιτροπή ένταξης των μεταναστών κ.ά., είναι οι άνθρωποι και οι θεσμοί που εμπλέκονται άμεσα στην καθημερινότητα του δημότη.

2. Ο “Καλλικράτης”, ενώ σε θέματα δημοκρατίας και αποκέντρωσης έχει μεγάλες αδυναμίες, στον σχεδιασμό πολλά κενά και στη χρηματοδότηση τεράστια προβλήματα, εντούτοις, σε θέματα διαφάνειας, χρηστής διοίκησης και συμμετοχής επιχειρεί σημαντικές αλλαγές.

3. Η “πόλη” σήμερα επανέρχεται ιστορικά ως κρίσιμο μέγεθος για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων κλίμακας στη διοίκηση, στην ανάπτυξη, στο περιβάλλον και στην κοινωνική συμμετοχή.

4. Σε μια σειρά μεγάλων πόλεων και δήμων οι πολίτες εμπιστεύτηκαν ψηφοδέλτια και δημάρχους (συχνά με τη στήριξη ευρέος φάσματος δυνάμεων) με μεγάλα περιθώρια αυτονομίας, με φρέσκες μεταρρυθμιστικές ιδέες και αξιόλογους ανθρώπους.

5. Η ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού στον χώρο της ΤΑ έχει βελτιωθεί σημαντικά σε σχέση με τους βλαχοδήμαρχους και τα λαμόγια του πρόσφατου παρελθόντος.

Δημιουργούνται, έτσι, ευνοϊκές συνθήκες για ριζική αλλαγή του αυτοδιοικητικού τοπίου. Υπό μία βασική προϋπόθεση: Αυτές οι νέες δυνάμεις να αξιοποιήσουν, να διευρύνουν αλλά και να υπερβούν προς όφελος της κοινωνίας τις δυνατότητες που δίνει το νέο θεσμικό πλαίσιο. Και μέσα από το παράδειγμα της καλής διοίκησης, της θέσπισης και υλοποίησης εφαρμόσιμων κανόνων, της αποκέντρωσης και της συμμετοχής του πολίτη να επιχειρήσουν το δύσκολο εγχείρημα: Την αλλαγή της νοοτροπίας και των συμπεριφορών στο πώς κατοικούνται και πώς αναπτύσσονται οι πόλεις, πώς εξασφαλίζονται και πώς παρέχονται οι υπηρεσίες ποιότητας, πώς ρυθμίζονται οι σχέσεις των πολιτών με τη διοίκηση, πώς θεσμοθετούνται και τηρούνται οι κανόνες συμβίωσης και αλληλεγγύης με το οικείο αλλά και με το διαφορετικό. Τελικά, πώς εξανθρωπίζεται η ζωή στην πόλη.

Η αυτοδιοίκηση, βέβαια, δεν θα λύσει τα προβλήματα του χρέους και των ελλειμμάτων, ούτε και μπορεί να γίνει κόμμα στη θέση των κομμάτων. Μπορεί, όμως, να συμβάλει καταλυτικά στη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη, στη συνοχή του δοκιμαζόμενου κοινωνικού ιστού των πόλεων αλλά και στην αποκατάσταση της χαμένης αξιοπιστίας των δημοκρατικών θεσμών.

Η πολιτική αυτονομία, η τόλμη και το ρίσκο στις επιλογές, το ρίζωμα στην κοινωνία των πολιτών είναι ο δρόμος που η αυτοδιοίκηση οφείλει να πορευτεί. Η δυναμική από τις κοινωνικές διεργασίες που οδήγησαν στην εκλογή ή στην ενδυνάμωση ανεξάρτητων μεταρρυθμιστικών σχημάτων το 2010 δεν πρέπει να χαθεί. Είναι αναγκαίο να αποτυπωθεί και στις επικείμενες εκλογές των κεντρικών οργάνων της Αυτοδιοίκησης. Το αντίθετο, κινδυνεύει να οδηγήσει σε στενά κομματικά όργανα και θα αποτελέσει αρνητική σηματοδότηση για τις προοπτικές και την αξιοπιστία της Αυτοδιοίκησης έναντι της κοινωνίας των πολιτών.

Πρωτοβουλίες, όπως αυτή της Θεσσαλονίκης, όπου με οικοδεσπότη τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Γ. Μπουτάρη, συναντήθηκαν και αντάλλαξαν απόψεις δήμαρχοι μεγάλων πόλεων/δήμων, που ηγήθηκαν παρατάξεων ευρέος κοινωνικού και πολιτικού φάσματος, συνιστούν ελπίδα και προσδοκία για μια νέα αντίληψη και έναν νέο ρόλο της Αυτοδιοίκησης. Είναι ανάγκη να υπάρξει και συνέχεια.

Η Αυτοδιοίκηση οφείλει να προσπαθήσει, γιατί μπορεί να πετύχει. Η κοινωνία τη χρειάζεται στα δύσκολα.