Αντικοινωνικές μειοψηφίες

Tου Απόστολου Δοξιάδη*, Καθημερινή, 11.9.11

Η δήλωση του εκλεκτού νεοελληνιστή Αλέξη Πολίτη, που κοινοποίησε την Πέμπτη στους αναγνώστες της «Καθημερινής» ο Στέφανος Κασιμάτης, θέτει ένα μεγάλο θέμα που αξίζει, πιστεύω, περισσότερη συζήτηση. Ο κ. Πολίτης απευθύνεται προς «όλα τα μέλη του Τμήματος Φιλολογίας (του Πανεπιστημίου Κρήτης), διδάσκοντες, φοιτητές, διοικητικούς», αλλά αποδέκτες αξίζει να γίνουμε, νομίζω, όλοι. Το περιστατικό που καταγγέλλει είναι το εξής: στις 7 Σεπτεμβρίου, ενώ πήγαινε στο πανεπιστήμιο με σκοπό να εξετάσει για ένα μάθημά του, τον σταμάτησαν κάποιοι φοιτητές και τον ρώτησαν ποιος είναι και πού πάει, πληροφορώντας τον ότι, σύμφωνα με απόφασή τους, δεν θα γίνουν οι προγραμματισμένες για εκείνη τη μέρα εξετάσεις. Ο καθηγητής, σωστά, αρνήθηκε να διαπραγματευθεί με παντελώς αναρμοδίους την είσοδό του στο πανεπιστήμιο. Μα σαν να μην του έφτανε, του ανθρώπου, τέτοια δόση τραμπουκισμού, του τηλεφώνησε σε λίγο μια φοιτήτρια, να του πει ότι θα «του επιτρέψουν να εξετάσει μόνο όσους φοιτητές είναι επί πτυχίω». Ο κ. Πολίτης, δίκαια οργισμένος, είπε στην (εκτός των άλλων χαρακτηριστικών της) ανάγωγη νεαρή ότι δεν έχει κανένα δικαίωμα να αποφασίζει ποιος θα δώσει εξετάσει και ποιος όχι.

Ενα τέτοιο περιστατικό, αλίμονο, δεν είναι είδηση στη σημερινή Ελλάδα. Το να δίνουν οι φοιτητοπατέρες διαταγές στους καθηγητές τους, και να αποφασίζουν αν θα δώσουν οι συνάδελφοί τους εξετάσεις, είναι δυστυχώς ο κανόνας, και όχι η εξαίρεση, στα εξαθλιωμένα πανεπιστήμιά μας, όπως άλλωστε τόσα παρόμοια στον τόπο μας: να αποφασίζουν οι ταξιτζήδες αν θα πάμε στο αεροδρόμιο, οι τρακτερατζήδες αν θα πάμε εκδρομή, οι συμβασιούχοι αν θα κάνουμε ιατρικές εξετάσεις, κ.λπ. Είδηση είναι η στάση του καθηγητή, η άρνηση να αποδεχθεί την αντικοινωνική παρέμβαση με το συνηθισμένο, κουρασμένο νεοελληνικό «ε, τι να κάνουμε, αυτά είναι τα χάλια μας», καθώς και η πράξη του να την καταγγείλει.

Στο βιβλίο του «Ρομαντικά Χρόνια, Ιδεολογίες και νοοτροπίες στην Ελλάδα του 1830-1880» (εκδόσεις Μνήμων), ο Αλέξης Πολίτης αναλύει, μεταξύ άλλων, μια αποκαλυπτική όψη της ελληνικής κοινωνίας στον δέκατο ένατο αιώνα, έναν αιώνα που, όπως λέει, «είναι ο πατέρας μας». Συγκεκριμένα, διαπιστώνει ότι στο νεαρό ελληνικό κράτος βρίσκουμε δραστηριότητα σε δύο επίπεδα, το πολύ μεγάλο, το εθνικό, και το πολύ μικρό, το ιδιωτικό. Λείπει το μέσο.

Οπως γράφει: «Δε συναντάμε “μερικά” συμφέροντα, “μερικές” απόψεις, δηλαδή ομάδες που να εκφράζουν ένα μέρος της κοινωνίας». Και αυτό, επισημαίνει ορθά, είναι καίριο πρόβλημα, που εμποδίζει τη νεαρή μας κοινωνία να προχωρήσει δημιουργικά, να λύσει τα προβλήματά της. Ισως όμως, σκέφτομαι εγώ, η πρώιμη αυτή υστέρηση να κρύβει και το κλειδί σε παθολογίες της λειτουργίας κάποιων οργανωμένων “μερικών” απόψεων, όταν εμφανίστηκαν, αργότερα, ιδεολογικών συνδέσμων, σωματείων ή συνδικάτων. Γιατί τέτοιες μερικότητες σίγουρα έπαιξαν μεγάλο ρόλο στον εικοστό αιώνα -κι όχι πάντα για καλό- με προεξάρχουσες δύο που επηρέασαν καθοριστικά την Ιστορία μας: τις στρατιωτικές οργανώσεις και το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Κι ίσως το πρόβλημα της σωστής λειτουργίας της «μερικότητας» πάει ώς σήμερα, σε μια μεταδικτατορική Ελλάδα που είναι με κάποια έννοια «η κοινωνία των οργανωμένων μειοψηφιών», με κυρίαρχες ανάμεσά τους τα πολιτικά κόμματα, όχι τόσο γιατί είναι τα ίδια οργανωμένες μειοψηφίες -αυτό είναι στη φύση τους, στο κάτω κάτω- αλλά γιατί άγονται και φέρονται από μικρότερες μειοψηφίες, συντεχνιακές ή τοπικές, που πλέον τα καθοδηγούν.

Οι συχνά αδιαπραγμάτευτα ιδιοτελείς, κοινωνικά ναρκισσιστικές, οργανωμένες μειοψηφίες, διαδραματίζουν ολέθριο ρόλο στη ζωή μας. Ο συνδυασμός της ανηλεούς δράσης τους με την απουσία του υγιούς αντισταθμίσματος, δηλαδή θετικών πολιτικών οραμάτων, υποστηριγμένων με την πράξη, λειτουργικού κράτους και εύρυθμων θεσμών, είναι ο χημικός τύπος της κρίσης που πλήττει τώρα τον τόπο, οδηγώντας μας με ξέφρενο ρυθμό, και ελαχιστότατες πια πιθανότητες αποτροπής, στην καταστροφή.

Ομως υπάρχουν και τα καλά νέα. Στον αδιάκοπο πόλεμο των οργανωμένων μειοψηφιών που αποφασίζουν πριν από μας, για μας, όπως αυτών όπου ανήκουν οι φοιτητοπατέρες που «κάνουν πόρτα» στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ορίζοντας ποιος θα δώσει εξετάσεις, και ποιος όχι, η αντίδραση του κ. Πολίτη, μικρή και ξεκάθαρη, μας δείχνει το μόνο αντίδοτο.

Με την απλή, αλλά δημόσια καταγγελία του αίσχους, ο καθηγητής διασώζει την τιμή αμέτρητων συναδέλφων του που έχουν πέσει τόσα χρόνια σε κατάσταση κατατονικής αποχαύνωσης, και δίνει το άλλο παράδειγμα που χρειάζεται η πανεπιστημιακή κοινότητα, το καλό αντι-παράδειγμα στις ελεεινότητες κάποιων πρυτάνεων και στην απραξία των πολλών, διδασκόντων, φοιτητών και διοικητικών (αλλά και γονέων, και φορολογουμένων, που πληρώνουμε για τα μαύρα χάλια αυτής της Παιδείας), που τόσα χρόνια παρατηρούμε βουβοί την καταστροφή των πανεπιστημίων από μερικούς ασυνείδητους καθηγητές, που ενεργούν με μόνο οδηγό προσωπικά, παρεΐστικα και κομματικά συμφέροντα, και κάποιους θρασείς νεοσσούς κομματάρχες, που αρχίζουν την καριέρα τους στη δημόσια ζωή στο φυσικό πλέον φυτώριο της σάπιας πολιτικής μας τάξης, τις πανάθλιες φοιτητικές νεολαίες.

Σε κάθε τομέα της κοινής μας ζωής, ας μιμηθούμε το καλό παράδειγμα του Αλέξη Πολίτη: να καταγγέλλουμε κάθε πράξη αντικοινωνικής βίας, της κάθε αντιδημοκρατικής μειοψηφίας. Ετσι κάνουν οι καλοί πολίτες.

* Ο κ. Απόστολος Δοξιάδης είναι συγγραφέας.