Του Νίκου Βλαχάκη*, 9.1.12
Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι το 2011 αποτέλεσε την απαρχή της «κρίσης της παγκοσμιοποίησης», η οποία ως διαδικασία ενοποίησης και ολοκλήρωσης οικονομικών, τεχνολογικών και πολιτισμικών διαδικασιών είχε δρομολογηθεί τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Στην πραγματικότητα όμως το 2011 επέτεινε την «παγκοσμιοποίηση της κρίσης» όπως αυτή εκφράστηκε σε τέσσερεις κυρίως τομείς:
1. Την επιδείνωση της οικονομικής κρίσης, ως κρίσης του κυρίαρχου οικονομικού-παραγωγικού μοντέλου που εκδηλώθηκε από το 2008 ως χρηματοπιστωτική κρίση και αργότερα μετεξελίχθηκε σε κρίση δημόσιου χρέους, οι συνέπειες της οποίας έγιναν απειλητικές σε σχεδόν όλον τον πλανήτη.
2. Την οικολογική κρίση που με ιδιαίτερη σφοδρότητα εκδηλώθηκε στο πυρηνικό ατύχημα της Φουκοσίμα, θέτοντας εν αμφιβόλω τη βιωσιμότητα ενός συγκεκριμένου τρόπου αξιοποίησης των πλουτοπαραγωγικών πηγών του πλανήτη. Ενός ενεργοβόρου μοντέλου που αποτελεί όμως τη βάση για την «ψηφιακή κοινωνία» του 21ου αιώνα στην οποία έχουμε εισέλθει. Αναγκαιότητα η οποία απαιτεί την αλλαγή του ενεργειακού μείγματος των σύγχρονων κοινωνιών, πράγμα όμως που δεν επιβεβαιώθηκε από τις διαπραγματεύσεις για την κλιματική αλλαγή στο Ντέρμπαν.
3. Τη διεύρυνση της κρίσης πολιτικής νομιμοποίησης έτσι όπως εκφράσθηκε τόσο στην «αραβική άνοιξη», όσο και με την ανάδυση κινημάτων, όπως αυτό της “κατάληψης της Wall Street”, των επεισοδίων του Λονδίνου,τις διαμαρτυρίες της Μόσχας για τις εκλογές κ.α.- αν και διαφορετικού χαρακτήρα και προσανατολισμού- η οποία όμως έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της μεγαλύτερης συμμετοχικότητας και αντιπροσωπευτικότητας στο μοντέλο διακυβέρνησης σε πλανητικό επίπεδο.
4. Την κρίση αξιών ως κρίση του κοινωνικο-πολιτισμικού συστήματος, αναδεικνύοντας αντιθέσεις ανάμεσα στην παράδοση και στη μετα-νεωτερικότητα (π.χ. η διαμάχη για την ισλαμική μαντίλα στο δυτικό κόσμο) ή πάλι της νεωτερικότητας με τη μετα-νεωτερικότητα και την ανάδειξη του στοιχείου της καθολικότητας των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στην περίπτωση των γυναικών-διαδηλωτριών του αραβικού κόσμου, είναι προφανές ότι δεν είναι πλέον αρκετή η απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων εντός ενός κράτους, αλλά ο βαθύτερος σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ως ηθική απαίτηση μιας οιωνεί διαμορφούμενης «παγκόσμιας κοινότητας».
Τα τέσσερα πρόσωπα αυτής της κρίσης, αποτελούν διαδοχικά στάδια του φαινομένου που ο J.Habermas, είχε ορίσει παλιότερα ως «συστημική κρίση του ύστερου καπιταλισμού», αντανακλώντας δομικές αδυναμίες τόσο του οικονομικού τρόπου παραγωγής, όσο και του συστήματος διεύθυνσης της κοινωνίας (διοικητικό-κρατικό σύστημα) αλλά και του συστήματος της «ιδεολογικής αναπαραγωγής» του, με τη διαφορά όμως ότι για πρώτη φορά αυτή γίνεται κυρίαρχη σε πλανητικό επίπεδο, ως αποτέλεσμα της περαιτέρω διεύρυνσης της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης και όχι ως συνέπεια της αναίρεσης της ή της έναρξης μιας φάσης στην οποία ενδεχομένως εισέρχεται σε κάποια «αφ’εαυτού» διαδικασία κρίσης.
Αν κάποιος βλέπει π.χ. την προσωρινή τάση επανεθνικοποίησης πολιτικών στην ΕΕ, ως επανακάμπτουσα, σε άλλες περιοχές του πλανήτη αντίθετα, όπως στη Λατ. Αμερική, επιτείνονται διαδικασίες γεωπολιτικής ενοποίησης.
Το συμπέρασμα αυτό είναι κομβικό για την ανάλυση φαινομένων που θα ακολουθήσουν σε διεθνές επίπεδο και θα καθορίσουν τις μελλοντικές εξελίξεις τις επόμενες δεκαετίες, αποτελώντας πλευρές αυτού του φαινομένου που ο γάλος φιλόσοφος Jacques BIDET χαρακτήρισε πρόσφατα ως «κοσμο-κράτος» (Etat-Monde), όχι με την έννοια ενός «παγκόσμιου κράτους», αλλά της δημιουργίας μιας «πολιτικής κοινωνίας σε πλανητικό επίπεδο».
Όσο κι αν κάποιοι βιάζονται να τελειώσουν με την παγκοσμιοποίηση, αυτή θα είναι εδώ και θα μας απασχολεί ολοένα και περισσότερο. Πλέον το αντιλαμβάνονται και στη Β.Κορέα, αλλιώς τι σημασία θα είχε η ζωντανή μετάδοση της κηδείας του «γιου του Ουρανού» αλήθεια;
Ο ουρανός είναι βέβαιο ότι μπορούσε να την παρακολουθήσει από εκεί που βρίσκεται...
*Νίκος Βλαχάκης
(Μ.Α. Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής)
Σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας – Ελληνική Πρεσβεία Βουδαπέστης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου