Η Αριστερά της Μεταπολίτευσης

 Του Δαμιανού Παπαδημητρόπουλου, ΝΕΑ, 25.3.11

Από τη Μεταπολίτευση και µετά, µε την καθοριστική συµβολή του ΠΑΣΟΚ, η Αριστερά υπέστη µια µετάλλαξη. Από την Αριστερά της θυσίας, της ατοµικής θυσίας, για χάρη των µεγάλων πολιτικών και συλλογικών προταγµάτων, είτε αυτά ήταν ο σοσιαλισµός, είτε η δηµοκρατία, προταγµάτων που κάθεαριστερός ήταν διατεθειµένος να καταβάλει ατοµικό κόστος για να τα διεκδικήσει, περάσαµε, µε την εδραίωση της δηµοκρατίας, σε µιαν άλλου τύπου Αριστερά, περισσότερο οικονοµιστική και λιγότερο πολιτική. Απότη διεκδίκηση του συνολικού, περνάµε σε µιαν Αριστερά που εντός του συστήµατος διεκδικεί το ατοµικό,το µερικό, µια πιο εγωιστική Αριστερά που διεκδικεί το σήµερα.

Για να ικανοποιήσει οικονοµικά τούτη την ιδεολογική διεργασία (στην οποία οφείλεται η πολιτική επιτυχία του ΠΑΣΟΚ), το∆ηµόσιο κατέφυγε στο τύπωµα χρήµατος και σεεξωτερικό δανεισµό. Αλλά ο επαναλαµβανόµενος κρατικός δανεισµός προς εξυπηρέτηση ατοµικών αναγκών εδραιώνει στους Ελληνες µιαν αντίστοιχη ιδεολογία. Το κράτοςθεωρείται µια αστείρευτη πηγή πλούτου από την οποία µπορεί να διεκδικήσεικανείς ό,τι αναλογεί στις ανάγκες του, το κέρδος δεν αναζητείται πια µόνονστην αγορά, αλλά και στη µαχητική διεκδίκηση µεριδίων από τον απέραντο δηµόσιο κορβανά. Υπερβάλλοντας µπορούµε να πούµε ότι στην Ελλάδα δηµιουργήσαµε έναν δεύτερο, παράλληλο προς τον καπιταλιστικό, τρόπο παραγωγής που συνίσταται στην ατοµική (ή κλαδική) ιδιοποίηση δηµόσιου χώρου. Γιατί αυτόπου ξεκίνησε ως οικονοµική συνδροµήτου κράτους σε έναν ταλαιπωρηµένοπληθυσµό, πολύ σύντοµα κατέληξε σε ένα γενικευµένο πλιάτσικο των ατόµων εναντίον της δηµόσιας σφαίρας, σε ατοµική εδώ και τώρακατανάλωση της δηµόσιας σφαίρας.

∆εν ήτανµόνον οιυλικές εκφάνσεις του δηµόσιου χώρου (γη, χρήµα) πουδιεκδικήθηκαν προς ιδιοποίηση, τα ίδια έπαθαν και οι έννοιες. Η έννοια της γνώσης, για παράδειγµα,ως δηµοσίου αγαθού, ως αγαθού δηλαδή από το οποίο ωφελείται όλη η κοινωνία, στρεβλώθηκε, αποστερήθηκε του κοινωνικού της περιεχοµένου, ιδιωτικοποιήθηκε, κατάντησε ένα κενό γνωστικού περιεχοµένου αποδεικτικό χαρτί προς ιδιωτική επαγγελµατική εξαργύρωση. Η ίδια η έννοια της κοινωνίας, ο τρόπος που καταλαβαίνουµε την κοινωνία και τις συλλογικότητες γενικότερα, στρεβλώθηκε κι αυτή. Συλλογικό κατέληξε να θεωρείταιτο άθροισµα χιλιάδων ή εκατοµµυρίων επιµέρους ατοµικοτήτων και κοινωνικό συµφέρον το άθροισµα όλων αυτών των ατοµικών συµφερόντων. Αλλά όσες ατοµικότητες και αν προσθέσεικανείς, τίποτε συλλογικό δεν προκύπτει ωςάθροι σµα, αν δεν προηγηθεί ένας µετασχηµατισµός του ατοµικού, µετασχηµατισµός που αυτός και µόνον αυτός δηµιουργεί µια νέα διάσταση, τη διάσταση του συλλογικού, έναν νέο χώρο, τον δηµόσιο χώρο. Οταν λοιπόν λέµε ότι ο δηµόσιος χώρος λεηλατήθηκε,κατακλύσθηκε από το ατοµικό, δενπεριγράφουµε µόνο µιαν υλική λεηλασία, αλλά µια διαδικασία έκλειψης της ίδιας της έννοιας του δηµόσιου χώρου. Η οικονοµική χρεοκοπία του ∆ηµοσίου που ζούµε τελευταία δεν είναι παρά η ποσοτική έκφανση τουσυνολικότερου αυτού φαινοµένου. Η ανοµία – γιατί οι νόµοι είναι κι αυτοί µια συνθήκη συνοχής του δηµόσιου χώρου – είναι µια άλληέκφανση αυτής της καταστροφής.

Αν, όπως είπαµε, το ∆ηµόσιο είµαστε όλοι εµείς αλλάµετασχηµατισµένοι (σαν από ένανκαθρέφτη µέσω του οποίου βλέπουµε ο καθένας τον εαυτό του υπό το πρίσµα της κοινωνίας), ο κατακλυσµός και η καταστροφή του δηµόσιου χώρου από την έκρηξη της ατοµικότητας περιγράφει απλούστατα µία κατάσταση όπου το άτοµο, ο κλάδος και γενικότερα το µερικό στρέφεται εναντίον του γενικού και µέσω αυτού εναντίον όλων ηµώντων άλλων µεµονωµένα. Η ιδιοποίηση του δηµόσιου χώρου σηµαίνει λοιπόν γενικευµένο πόλεµο του καθενός εναντίον του διπλανού του, του ενός κλάδου εναντίον του άλλου, του σηµερινού συνταξιούχου εναντίον του αυριανού, της σηµερινής γενιάς εναντίον των εποµένων, µια ζωή αφόρητη έξω από τα ιδιωτικά µας καταφύγια, εκεί όπου αρχίζει µια κοινωνική ζούγκλα. Σηµαίνει τελικά την καταστροφή της πολιτικής και του πολιτισµού.

Η ιδεολογική αλλά και «αγωνιστική» συµβολή της µεταπολιτευτικής Αριστεράς (κι ας µην κυβέρνησε ποτέ) σε αυτήν την έξαρση του ατοµικισµού και την καταστροφή του δηµόσιου χώρου υπήρξε καθοριστική. Η Αριστερά προσχώρησε ασµένως στη λαϊκιστική στρέβλωση δικών της ιδεών κατά τη δεκαετία του ‘80 και έχει καταλήξει σήµερα να είναι προνοµιακός (αλλά όχι µοναδικός – ιδέ λαϊκή ∆εξιά) υπερασπιστής του πασοκικού λαϊκισµού της δεκαετίας αυτής. Η ρεαλιστική δυνατότητα, η διέξοδος, δηµιουργίας χρήµατος (και διά του δανεισµού) από το κράτος, γρήγορα έστρεψε την ταξική πάλη από το κεφάλαιο προς το κράτος, από τον ιδιωτικό τοµέα στον δηµόσιο χώρο. Η Αριστερά κατανόησε τον εαυτό της ως προνοµιακό φορέα αυτής της διεκδίκησης δηµόσιου χώρου, αλλά µε τον δικό της τρόπο: όχι τον κυβερνητικό - αναδιανεµητικό, αλλά τον αγωνιστικό. Σε κάθε περίπτωση η Αριστερά ταυτίζοντας το κράτος µε το κεφάλαιο έστρεψε τη διεκδίκηση εναντίον του κράτους, εναντίον της θεσπισµένης υπαρκτής συλλογικότητας. Ταυτίστηκε µε επιµέρους κοινωνικά στρώµατα ή κλάδους (του δηµόσιου τοµέα αλλά όχι µόνο), συµµάχησε µε το µερικό εναντίον του γενικού, συµµάχησε µε το άτοµο εναντίον του κράτους. Για αυτήν την Αριστερά που έχει υιοθετήσει τη σκοπιά του ατόµου, το κράτος, ακόµα και εν καιρώ δηµοκρατίας, δεν είµαστε όλοι εµείς, δεν είναι καν «δικό τους και δικό µας», είναι ξένο, ανήκει στον αντίπαλο, είναι ο πολιτικός φορέας του καπιταλισµού που πρέπει να καταστραφεί. Η υιοθέτηση της σκοπιάς του ατοµικού και του µερικού φτάνει σε τέτοιο σηµείο ώστε, έστω και η απόπειρα να σκεφτεί κάποιος από τη σκοπιά του γενικού, να καταγγέλλεται ως κυβερνητισµός. Ακόµα και τα ασφαλιστικά ταµεία δεν είναι για αυτήν την Αριστερά δικά µας, δεν ανήκουν στους εργαζοµένους, αλλά αντιµετωπίζονται σαν να είναι ξένα, ένας θεσµός κατάλληλος, από τη σκοπιά του ατόµου και του ατοµικισµού, µόνο για άρµεγµα.

Η ταξική πάλη από πάλη των εργαζοµένων εναντίον του κεφαλαίου µετασχηµατίστηκε σε πάλη του ατόµου ενάντια στο κράτος (ως εκ τούτου η Αριστερά αυτή συµπορεύεται φυσιολογικά και εκ των πραγµάτων µε τον αντιεξουσιαστικό χώρο γυρίζοντας το ρολόι της ιστορίας της διακόσια χρόνια πίσω).

Η υιοθέτηση της σκοπιάς του ατοµικισµού ήταν η αιτία της επιτυχίας και της επιβίωσης της Αριστεράς στην Ελλάδα σε µια περίοδο που, µετά και την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισµού και µαζί του συλλογικού οράµατός της, σε άλλες χώρες της Ευρώπης η Αριστερά µπήκε στο περιθώριο. Αλλά η διαπίστωση αυτή είναι ταυτόσηµη µε την απόφανση ότι αυτός, η παρόξυνση του ατοµικισµού, υπήρξε ταυτόχρονα και ο ιστορικός της ρόλος την τελευταία τριακονταετία στην Ελλάδα και µε αυτήν την έννοια η Αριστερά συνέβαλε το µερτικό της στη σηµερινή χρεοκοπία του συνόλου και στα δεινά των ατόµων που αυτή συνεπάγεται.

Η Αριστερά, υιοθετώντας τη σκοπιά του ατοµικισµού, συνέβαλε το µερτικό της στη σηµερινή χρεοκοπία του συνόλου και στα δεινά των ατόµων που αυτή συνεπάγεται

Ο ∆αµιανός Παπαδηµητρόπουλος είναι πολιτικός αναλυτής και έχει διατελέσει µέλος της γραµµατείας σύνταξης του περιοδικού «Πολίτης»