Το καταγέλαστο παιδί

 Του Πέτρου Μαρτινίδη, Καθημερινή

Ξ​​εκίνησε εντασσόμενο στην ΚΝΕ, ακριβώς τη χρονιά που κατεδαφιζόταν το τείχος του Βερολίνου. Η κληρονομιά του Λένιν και του Στάλιν, με τον «σοσιαλισμό σε μία μόνο χώρα», κατέληγε σ’ έναν απολογισμό στερήσεων, εκτοπίσεων, πείνας, διαφθοράς και πάνω από σαράντα εκατομμύρια θυμάτων στα εβδομήντα χρόνια. Παντού στην Ευρώπη, στη Γαλλία και την Ιταλία κυρίως, τα κομμουνιστικά κόμματα έχαναν αθρόα μέλη και οπαδούς, καθώς γινόταν εμφανές πως η κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία και το μονοκομματικό κράτος μόνο ως τυραννία μπορούσαν να σταθούν. Ωστόσο εδώ, στη χώρα όπου η κοινοβουλευτική δημοκρατία παραμένει αντιληπτή ως απόλυτη ηγεμονία του κυβερνώντος κόμματος, μοντέλα ιδεώδους απολυταρχίας συνέχιζαν να εμπνέουν και να συγκινούν εφήβους και φοιτητές. Ιδίως εκείνους που, αντί να καταπονηθούν με εκμαθήσεις ξένων γλωσσών, μεταπτυχιακές σπουδές και πολύωρες αναγνώσεις, προτιμούσαν τη συμμετοχή σε ηρωικούς συνδικαλιστικούς αγώνες, ξεσηκωμούς, καταλήψεις και συγγραφή σελίδων δόξης στην πορεία αυτού που μόλις είχε καταπέσει: του «σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα»! Συνέχισε στο ίδιο πνεύμα, αλλά με μειωμένη παρρησία (αφού το ΚΚΕ δεν πρόσφερε ευκαιρίες λαμπρής καριέρας σε φιλόδοξους νέους), για να αναρριχηθεί στην ηγεσία ενός συνασπισμού ριζοσπαστικού αριβισμού. Σκληροί σταλινικοί, αυτόκλητοι εκδικητές των ηττημένων του εμφυλίου, τοπικοί «πολέμαρχοι» της σοσιαλδημοκρατίας, βαμμένοι εθνικιστές, ποικίλες αποχρώσεις της αλητείας των φοιτητικών αμφιθεάτρων και κάθε λογής λαμόγια συνασπίστηκαν στο περίφημο «αντιμνημονιακό μέτωπο», με στόχο την εξουσία. Δεν ήταν τόσο δύσκολο να την κατακτήσουν.

Οι αντίπαλοι ήταν φθαρμένοι (δικαίως) και οι υποσχέσεις πλουσιοπάροχες (αδίκως). Μόνο που η ακλόνητη πεποίθηση πως οι Ευρωπαίοι θα υποχωρήσουν μόλις απειληθούν με αποχώρηση της Ελλάδας αποδείχτηκε απολύτως εσφαλμένη και οι εικασίες περί άλλης βοήθειας φρούδες. Το παιδί προχώρησε σ’ έναν «ριζοσπαστικό πραγματισμό», όπως το έθεσε ο ευρηματικός υπουργός Πολιτισμού. Εξερχόμενο από τη 17ωρη διαπραγμάτευση, ισχυρίστηκε πως «ο λαός θα μας καταλογίσει ότι παλέψαμε με όλες μας τις δυνάμεις», έχοντας την εντύπωση ότι «καταλογίζω» σημαίνει κάτι σαν «αναγνωρίζω» ή «επιδοκιμάζω». Οσοι έχουν την ίδια άγνοια τού το αναγνώρισαν, πράγματι. Κι αλίμονο είναι πάρα πολλοί.

Κάποιοι από τους δικούς του, όμως, του το «καταλόγισαν».

Τώρα το παιδί ζητάει πάλι εκλογικό θρίαμβο, με το μισό του κόμμα. Οι τέως σύντροφοι μπορεί να δοκιμάσουν τον «σοσιαλισμό σε μισή μόνο χώρα». Θέλει, λέει, να πραγματοποιήσει όσα προεκλογικά με μαχητικότητα κατήγγελλε ως επαχθή και επονείδιστα, αλλά να τα πραγματοποιήσει με κοινωνική ευαισθησία! Παρά τις συνεντεύξεις στο «Κόκκινο», το παιδί παραμένει ανερυθρίαστο. Οπως εξάλλου έχει φανεί ιστορικά, αριστερή κυβέρνηση σημαίνει κοινωνικά ευαίσθητη αντιμετώπιση προβλημάτων που δεν θα ήταν τόσο οξέα εάν κυβερνούσαν κάποιοι ανάλγητοι δεξιοί.
Το παιδί απέδειξε πως όλο του το κυβερνητικό πρόγραμμα ήταν μια φούσκα. Απέδειξε επίσης ότι δεν είναι σε θέση να επιλέξει κρίσιμους συνεργάτες (Επέλεξε έναν παθολογικό νάρκισσο ως υπουργό Οικονομικών, έναν κατάλληλο για συντονιστή κολχόζ ως υπουργό Ανάπτυξης, μια βυθισμένη σε παραληρήματα προμηθεϊκού μεγαλείου ως πρόεδρο της Βουλής.) Παρά ταύτα, βετεράνοι της Αριστεράς και κομματικά του στελέχη τον υμνούν ως νέο «γελαστό παιδί» – παραπομπή στον ήρωα του θεατρικού έργου του Brendan Behan: «Ο όμηρος». Προφανώς ό,τι κατάλαβαν από τον ιρλανδικό εθνικισμό του τέλους της δεκαετίας του 1950 αυτοί οι κύριοι είναι η αύρα ηρωισμού από το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη, για την ελληνική παράσταση του έργου, και μια πρώτη παραπομπή αυτού του τίτλου στον δολοφονημένο βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη.

Αυτή τη φορά όμως το γελαστό παιδί δεν είναι παρά το καταγέλαστο παιδί. «Σκοτώθηκε» μεταφορικά μόνο, για να προκαλέσει εκλογές. Δεν δίστασε κατόπιν να συμμαχήσει με ό,τι πιο δεξιό, πλην Χρυσής Αυγής, για να γίνει πρωθυπουργός. Δοκίμασε τη ρήξη με την Ευρώπη και θα την ολοκλήρωνε εάν δεν είχε ατυχήσει στο φλερτ με τη Μόσχα και το Πεκίνο. Υπέγραψε τελικά ένα θλιβερό νέο μνημόνιο που δεν το πιστεύει, αλλά κάνει εκλογές για να αποκτήσει την ισχύ με την οποία θα το εφαρμόσει. Και όλα αυτά με την ελαφρότητα που αποπνέει το χαμόγελό του. Το χαμόγελο ενός καλοκάγαθου εκβιαστή, αφού βάσισε όλο του το πρόγραμμα σε εκβιασμό των Ευρωπαίων κι όταν απέτυχε καταφεύγει στον εκβιασμό των Ελλήνων: ή ψηφίζετε εμένα, για να σας αρμέξω παραπάνω από όσο θα σας άρμεγαν οι άλλοι, ή ψηφίζετε τους άλλους, αλλά σε αυτή την περίπτωση θα ξεσηκώνω τα πλήθη κι έτσι οι άλλοι θα αποτύχουν ακόμη και σε πιο λογικό άρμεγμα. Ή «τσιπρικός αριβισμός» (για να προτείνω έναν καλύτερο όρο στον υπουργό Πολιτισμού) ή χάος.

Από το ψηφίστε με για να αλλάξω την Ευρώπη, στο: ή με ψηφίζετε ή διαλύω τη χώρα. Τόσο απλό και τόσο χυδαίο. Αυτό σήμανε το «πρώτη φορά αριστερά». Από «γελαστό» καταγέλαστο, αλλά και επικίνδυνο παιδί.

Ασκεί μια γοητεία που μπορεί να το φέρει και πάλι στην εξουσία, ενώ αδυνατεί να κυβερνήσει.

* Ο κ. Πέτρος Μαρτινίδης είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ.