Ίσως δεν είναι ευρύτερα
γνωστό ότι οι απαρχές του μεταπολεμικού «καπιταλισμού της ευημερίας»,
του ευρωπαϊκού μοντέλου κοινωνικής πρόνοιας και οι ρίζες της συγκρότησης
της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας βρίσκονται μεν στα τέλη του 19ου
αιώνα, όχι όμως στον χώρο της κεντρικής πολιτικής σκηνής αλλά στην
Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η μετεξέλιξη των μαρξιστικών κομμάτων σε
σοσιαλδημοκρατικά ξεκίνησε μέσα από τη δράση στον χώρο της Τοπικής
Αυτοδιοίκησης. Στην κεντρική πολιτική σκηνή αυτά τα κόμματα αιωρούνταν
ανάμεσα στην αντίληψη για ριζική ανατροπή του καπιταλισμού και στην
ανάγκη βελτίωσης της καθημερινής ζωής των εργαζομένων. Τα αιτήματα για
εργασιακή και ιατρική ασφάλιση, για συνταξιοδότηση και προστασία της
τρίτης ηλικίας, για προστασία της μητρότητας και της ανατροφής των
παιδιών, για ενιαίο σχολείο στο οποίο θα είχαν πρόσβαση όλοι πέρασαν
μέσα από τη δράση δημάρχων που ανήκαν σε σοσιαλιστικά κόμματα. Σταδιακά,
αυτά τα αιτήματα έγιναν πολιτικό πρόγραμμα της μεσοπολεμικής
σοσιαλδημοκρατίας και εφαρμόσιμες πράξεις στη μεταπολεμική Ευρώπη. Ο
αποκαλούμενος τότε «δημοτικός σοσιαλισμός» τόσο πολύ επηρέασε τις
πολιτικές πρακτικές που ενσωματώθηκε και στο προγραμματικό πλαίσιο
δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ο χώρος στον οποίο οι αρχές της ισότητας αποτελεσμάτων και ευκαιριών, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και αναδιανομής βρήκαν τις πρώτες δυνατότητες εφαρμογής τους. Στη συνέχεια, μόνο και εφόσον αναπτύχθηκε το κράτος παροχής υπηρεσιών, αυτές μετατράπηκαν σταδιακά σε πολιτικές πρακτικές της κεντρικής πολιτικής σκηνής.
Σήμερα, η Αυτοδιοίκηση καλείται να επαναφέρει αυτές τις αξίες αλλά φυσικά σε πολύ διαφορετικό πλαίσιο. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να λειτουργεί ως υποκατάστατο του κράτους πρόνοιας, ούτε όμως και ως πατερναλιστική πρόταση φιλανθρωπίας. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα με 30% ανέργους, δύο εκατομμύρια ανασφάλιστους και άγνωστο αριθμό αστέγων, η Αυτοδιοίκηση καλείται να «ανακαλύψει» τον ρόλο που ήδη ασκούσε στην υπόλοιπη Ευρώπη αμέσως μετά τον πόλεμο.
Εκεί το κράτος παροχής υπηρεσιών οργάνωνε τα παραγόμενα στην αγορά συστήματα ταξικής και κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Στην εμβέλειά του έπεφταν κυρίως όσοι βρίσκονταν στη ζώνη απασχόλησης. Αυτός ήταν ο πρώτος πυλώνας της προνοιακής πολιτικής. Παράλληλα η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ενσωματώνοντας πολιτικές, κυρίως για όσους βρίσκονταν εκτός αυτής της ζώνης απασχόλησης και των πλεονεκτημάτων που δίνει η ένταξη σε αυτήν, αποτελούσε τον δεύτερο πυλώνα της κοινωνικής αλληλεγγύης, συμπληρώνοντας το κράτους υπηρεσιών.
Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με τη συμβολή εμπνευσμένων δημάρχων, πάει να διαμορφωθεί μια σύγχρονη αντίληψη για τον ρόλο της Αυτοδιοίκησης. Δήμαρχοι όπως ο Καμίνης, ο Μπουτάρης, αλλά και πόλεων όπως ο Πάνος Σκοτινιώτης στον Βόλο και ο Γιώργος Τσουκαλάς στην Ελευσίνα, αποτελούν ζωντανά παραδείγματα της ανοικτής κοινωνίας και σκέψης (σε αντίθεση μάλιστα με «φιλελεύθερους» υποψήφιους, όπως ο κ. Σπηλιωτόπουλος, οι οποίοι δεν γνωρίζουν την αλφαβήτα του φιλελευθερισμού: ότι δηλαδή για τα ζητήματα θρησκευτικής πίστης και ελευθερίας δεν υπάρχει θέμα πλειοψηφιών). Αυτοί είναι επίσης εκφραστές μιας χρηστής διοίκησης που εξοικονόμησε πόρους, εξασφάλισε κονδύλια από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, νοικοκύρεψε τον προϋπολογισμό κ.λπ. Δεν είναι όμως μόνο αυτό.
Είναι και φορείς αυτού που χρειάζεται η κοινωνία για να μη μετατραπεί σε ό,τι ο Μπάουμαν αποκαλεί «κοινωνία των ανθρώπινων απορριμμάτων». Είναι φορείς του δεύτερου πυλώνα της προνοιακής πολιτικής. Ο δήμαρχος Αθηναίων, π.χ., μέσω του Κόμβου Αλληλοβοήθειας, του Κοινωνικού Παντοπωλείου, του Προγράμματος Αλληλεγγύη στην Οικογένεια, του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης, της Κοινωνικής Πολυκατοικίας στηρίζει χιλιάδες οικογένειες. Πριν από λίγες ημέρες μάλιστα, οι χώρες του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου ενίσχυσαν τον Κόμβο Αλληλοβοήθειας με το ποσό 2 εκατ. ευρώ, αναγνωρίζοντας το έργο που έχει πραγματοποιηθεί. Στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν ξενώνας κακοποιημένων γυναικών, στέγη για αστέγους, παρέχονται σε καθημερινή βάση συσσίτια για απόρους και δίνονται δεκατιανά γεύματα σε σχολεία. Στον Δήμο Ελευσίνας και στον Βόλο υπάρχουν θεσμοί όπως το Κοινωνικό Παντοπωλείο, το Δημοτικό Υπνωτήριο, η Ιματιοθήκη...
Οσοι αναζητούν ιδέες και πρακτικές για το μέλλον της ελληνικής Κεντροαριστεράς δεν χρειάζεται να πάνε πολύ μακριά. Ας ρίξουν μια ματιά στις πρακτικές και τις προτάσεις τέτοιων δημάρχων.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ο χώρος στον οποίο οι αρχές της ισότητας αποτελεσμάτων και ευκαιριών, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και αναδιανομής βρήκαν τις πρώτες δυνατότητες εφαρμογής τους. Στη συνέχεια, μόνο και εφόσον αναπτύχθηκε το κράτος παροχής υπηρεσιών, αυτές μετατράπηκαν σταδιακά σε πολιτικές πρακτικές της κεντρικής πολιτικής σκηνής.
Σήμερα, η Αυτοδιοίκηση καλείται να επαναφέρει αυτές τις αξίες αλλά φυσικά σε πολύ διαφορετικό πλαίσιο. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να λειτουργεί ως υποκατάστατο του κράτους πρόνοιας, ούτε όμως και ως πατερναλιστική πρόταση φιλανθρωπίας. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα με 30% ανέργους, δύο εκατομμύρια ανασφάλιστους και άγνωστο αριθμό αστέγων, η Αυτοδιοίκηση καλείται να «ανακαλύψει» τον ρόλο που ήδη ασκούσε στην υπόλοιπη Ευρώπη αμέσως μετά τον πόλεμο.
Εκεί το κράτος παροχής υπηρεσιών οργάνωνε τα παραγόμενα στην αγορά συστήματα ταξικής και κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Στην εμβέλειά του έπεφταν κυρίως όσοι βρίσκονταν στη ζώνη απασχόλησης. Αυτός ήταν ο πρώτος πυλώνας της προνοιακής πολιτικής. Παράλληλα η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ενσωματώνοντας πολιτικές, κυρίως για όσους βρίσκονταν εκτός αυτής της ζώνης απασχόλησης και των πλεονεκτημάτων που δίνει η ένταξη σε αυτήν, αποτελούσε τον δεύτερο πυλώνα της κοινωνικής αλληλεγγύης, συμπληρώνοντας το κράτους υπηρεσιών.
Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με τη συμβολή εμπνευσμένων δημάρχων, πάει να διαμορφωθεί μια σύγχρονη αντίληψη για τον ρόλο της Αυτοδιοίκησης. Δήμαρχοι όπως ο Καμίνης, ο Μπουτάρης, αλλά και πόλεων όπως ο Πάνος Σκοτινιώτης στον Βόλο και ο Γιώργος Τσουκαλάς στην Ελευσίνα, αποτελούν ζωντανά παραδείγματα της ανοικτής κοινωνίας και σκέψης (σε αντίθεση μάλιστα με «φιλελεύθερους» υποψήφιους, όπως ο κ. Σπηλιωτόπουλος, οι οποίοι δεν γνωρίζουν την αλφαβήτα του φιλελευθερισμού: ότι δηλαδή για τα ζητήματα θρησκευτικής πίστης και ελευθερίας δεν υπάρχει θέμα πλειοψηφιών). Αυτοί είναι επίσης εκφραστές μιας χρηστής διοίκησης που εξοικονόμησε πόρους, εξασφάλισε κονδύλια από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, νοικοκύρεψε τον προϋπολογισμό κ.λπ. Δεν είναι όμως μόνο αυτό.
Είναι και φορείς αυτού που χρειάζεται η κοινωνία για να μη μετατραπεί σε ό,τι ο Μπάουμαν αποκαλεί «κοινωνία των ανθρώπινων απορριμμάτων». Είναι φορείς του δεύτερου πυλώνα της προνοιακής πολιτικής. Ο δήμαρχος Αθηναίων, π.χ., μέσω του Κόμβου Αλληλοβοήθειας, του Κοινωνικού Παντοπωλείου, του Προγράμματος Αλληλεγγύη στην Οικογένεια, του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης, της Κοινωνικής Πολυκατοικίας στηρίζει χιλιάδες οικογένειες. Πριν από λίγες ημέρες μάλιστα, οι χώρες του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου ενίσχυσαν τον Κόμβο Αλληλοβοήθειας με το ποσό 2 εκατ. ευρώ, αναγνωρίζοντας το έργο που έχει πραγματοποιηθεί. Στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν ξενώνας κακοποιημένων γυναικών, στέγη για αστέγους, παρέχονται σε καθημερινή βάση συσσίτια για απόρους και δίνονται δεκατιανά γεύματα σε σχολεία. Στον Δήμο Ελευσίνας και στον Βόλο υπάρχουν θεσμοί όπως το Κοινωνικό Παντοπωλείο, το Δημοτικό Υπνωτήριο, η Ιματιοθήκη...
Οσοι αναζητούν ιδέες και πρακτικές για το μέλλον της ελληνικής Κεντροαριστεράς δεν χρειάζεται να πάνε πολύ μακριά. Ας ρίξουν μια ματιά στις πρακτικές και τις προτάσεις τέτοιων δημάρχων.
Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι κοινωνιολόγος, συγγραφέας, μέλος της συντακτικής επιτροπής της Μεταρρύθμισης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου