Σπύρος Λυκούδης: Ο ατίθασος της Νεολαίας Λαμπράκη που λατρεύει τον Αττίκ

Του Ηλία Κανέλλη, ΝΕΑ, 17.12.13

 Αγνωστες πτυχές για τον βίο – πολιτικό και μη – του απερχόμενου γραμματέα της ΔΗΜΑΡ
Η παρέμβαση του Σπύρου Λυκούδη στο 2ο Συνέδριο της ΔΗΜΑΡ, στον Κεραμεικό, το παραδέχθηκαν όλοι, είχε δραματικότητα, συγκίνηση αλλά, προπάντων, έθετε με πολιτικό τρόπο και με ευγένεια το πρόβλημα του κόμματος που, σήμερα, είναι το πιο κοντινό στην παράδοση της Ανανεωτικής Αριστεράς. Ο απελθών γραμματέας της ΔΗΜΑΡ είπε με σαφήνεια ότι είναι υπέρ της επιδίωξης πολιτικών και κοινωνικών συμμαχιών και, επειδή ο πρόεδρος και φίλος του Φώτης Κουβέλης έχει άλλη άποψη, εκείνος δεν θα καταθέσει εκ νέου υποψηφιότητα. Απίστευτη ταύτιση πολιτικής και ηθικής, σε μια εποχή που ο πολιτικός κυνισμός δεσπόζει... Η ομιλία του έκλεισε με φωνή σπασμένη από τη συγκίνηση. Κάτι τελείωνε, ήταν σαν μια δημόσια τελετή χωρισμού. Το ότι, αργότερα, εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή με 406 ψήφους, μολονότι κατέβηκε με τη λίστα που μειοψήφησε, μπορεί να ήταν ένδειξη αγάπης και σεβασμού ακόμα και από κομματικούς αντιπάλους, αλλά δεν άλλαζε την πραγματικότητα. Στη νέα συνθήκη, θα είναι εκτός της ηγετικής ομάδας του κόμματός του.
ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ. Αλλά για ποιον λόγο ο Λυκούδης έβαλε μπροστά από τα αξιώματα τη συνείδησή του; Φταίει άραγε το κεφαλονίτικο κεφάλι του;
Η αλήθεια είναι ότι, όντως, οι γονείς του κατάγονταν από την Κεφαλονιά, ο ίδιος όμως γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Μεταξουργείο - το 1945, λίγο μετά την επίσημη έναρξη του Εμφυλίου.

Ωστόσο, τη ζωή του δεν την όρισε η αυθορμησία του κεφαλονίτικου θυμικού (αν υποθέσουμε ότι είναι ξεχωριστό και δεν πρόκειται για ακόμα ένα στερεότυπο). Αντίθετα, από νωρίς τον καθόρισαν οι αριστερές ιδέες - ιδέες χειραφέτησης και διεκδίκησης σε μια περίοδο που οι αριστεροί ήταν διωγμένοι. Τις ιδέες του αυτές δεν τις έκρυβε ούτε στο σχολείο (πήγαινε στο Α' Γυμνάσιο της Πλάκας) και ίσως γι' αυτό αποβλήθηκε στην τελευταία τάξη, ως ανεπιθύμητο, ατίθασο και ανατρεπτικό στοιχείο. Συνεχίζοντας σπουδές στη Νομική, όπου εντάχθηκε στη Νεολαία Λαμπράκη, πίστεψε ακόμα περισσότερο ότι η πορεία που ακολουθούσε ήταν η σωστή, αλλά στο τέλος των σπουδών τον περίμενε ακόμα μία δυσάρεστη έκπληξη: ήδη είχε επιβληθεί δικτατορία κι εκείνος βρέθηκε σε τάγμα ανεπιθυμήτων, ημιονηγός, μουλαράς δηλαδή, στην Καβάλα. Η οδυνηρή εμπειρία της δικτατορίας θα πρέπει να ήταν κίνητρο για να έλθει κοντά με τη μετέπειτα σύζυγό του, τη Στέλλα Μηναδάκη.
Η μεταπολίτευση βρήκε τον Σπύρο Λυκούδη να εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα και να δραστηριοποιείται στο ΚΚΕ εσωτερικού και στην περιπέτεια των ιδεών της κομμουνιστικής ανανέωσης. Τι σήμαινε αυτή η περιπέτεια; Αντίθεση στη γραφειοκρατία και στον αυταρχισμό του εφηρμοσμένου κομμουνισμού. Επιλογή του ευρωπαϊκού δρόμου, του δρόμου «των λαών», σύμφωνα με τη φρασεολογία της εποχής. Υπεράσπιση της δημοκρατίας, του πλουραλισμού, της συνεννόησης. Κομματικά, αυτές οι επιλογές οδηγούσαν από το ΚΚΕ εσωτερικού στην ΕΑΡ και, ύστερα, στον Συνασπισμό. Στη διαδρομή αυτή, ο Σπύρος Λυκούδης συνδέθηκε με τις πολιτικές μορφές του χώρου, τον Λεωνίδα Κύρκο και τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη. Και βρέθηκε πλάι στον Φώτη Κουβέλη.
Τον επηρέαζε καθοριστικά. «Αν δεν ήταν ο Λυκούδης, ο Κουβέλης δεν θα έπαιρνε την απόφαση να αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ», λέει ένας σύντροφός τους. Από τον Ιούνιο του 2010, ο Λυκούδης ήταν ενεργός στη δημιουργία, στην ανάπτυξη και στο ιδεολογικό πρόσωπο της ΔΗΜΑΡ. Ενεργός ήταν και ο ρόλος του στην απόφαση συμμετοχής στη συγκυβέρνηση. Σε μια απελπιστική συγκυρία για τη χώρα, ένα κομμάτι της Αριστεράς επέλεγε να πέσει στη φωτιά της δράσης. Και δικαιώθηκε.

ΧΑΜΗΛΟΦΩΝΟΣ. Ο λόγος για τον οποίο οι σύντροφοι και οι φίλοι του τον λατρεύουν είναι επειδή είναι ξεχωριστός αλλά και χαμηλόφωνος. Ουδέποτε, για χάρη των αξιωμάτων, απομακρύνθηκε από τον περίγυρό του. Ισα ίσα. Η ζωή του είναι αντιπροσωπευτική ενός ανήσυχου, κοινωνικά ευαίσθητου και εγγράμματου πολίτη της μεσαίας τάξης. Ο ελεύθερος χρόνος του σημαίνει: μουσική, διάβασμα, σινεμά, μπάλα, καμιά ταβέρνα, κανένα καφενείο... Τον χειμώνα με κέντρο το Χαλάνδρι, όπου μένει εδώ και πολλά χρόνια. Το καλοκαίρι, Σαββατοκύριακα και την περίοδο των διακοπών στο εξοχικό της Αίγινας.
Η μουσική που του αρέσει είναι σχεδόν όλα τα παλιά ελληνικά λαϊκά και ελαφρά ιδιώματα. Θα τον έλεγες και ρετρό, αφού αυτός που τον συγκινεί είναι ο Αττίκ. Από βιβλία, δεν έχει παράπονο, οι ελεύθεροι χώροι στο σπίτι είναι πιασμένοι από τεράστιες βιβλιοθήκες. Εχει λατρέψει τον Τσίρκα, τον Αλεξάνδρου, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, αλλά ενημερώνεται και για τα σημερινά - τα τελευταία βιβλία που τον συγκίνησαν ή τον κινητοποίησαν ήταν το «Μαπούτσε» του Καρίλ Φερί, το πρόσφατο βιβλίο του Χρυσάφη Ιορδάνογλου «Κράτος και ομάδες συμφερόντων», το δοκίμιο του Τσβετάν Τοντορόφ «Οι εσωτερικοί εχθροί της δημοκρατίας»... Λατρεύει το σινεμά, ξέρει τα πάντα για την ιστορία των ευρωπαϊκών εθνικών κινηματογραφιών και προτιμά ιταλικό νεορεαλισμό, τον Τριφό και τον Μπέργκμαν. Το πάθος για το σινεμά είναι τόσο ώστε τα καλοκαίρια στην Αίγινα μετατρέπει την αυλή σε υπαίθριο κινηματογράφο...
Κι όσο για το ποδόσφαιρο, βαμμένος βάζελος. Αρρωστος Παναθηναϊκός! Που πάει ακόμα γήπεδο. Ε, τι να κάνουμε, κανείς δεν είναι τέλειος.

Πίστη και αμφισβήτηση
«Εχω δυο χαρακτηριστικά που, καθώς δεν μπορούσα να απαλλαγώ από αυτά, τα αναβάθμισα σε ηθικές αρχές. Την εμπιστοσύνη στους ανθρώπους και την αμφισβήτηση των βεβαιοτήτων. Και τα δυο αποδείχθηκαν μειονεκτήματα στην πολιτική μου διαδρομή. Αλλά επιμένω»

Το alter ego του Κύρκου
Πίστευε στον Λεωνίδα Κύρκο και, τα τελευταία χρόνια, μαζί με τον Ανδρέα Παπαδόπουλο, τον επισκέπτονταν τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα στο σπίτι της Καλλιδρομίου. Μια μέρα, τους περίμενε με φρεσκοτυπωμένα αντίτυπα του τελευταίου βιβλίου του, των «Στιγμών». Στην αφιέρωση που ο Κύρκος έκανε στον Λυκούδη έγραψε: «Στο alter ego μου»