Ύστερα από 32 χρόνια κομματικής αγρανάπαυσης, αποφάσισα να συμμετάσχω ενεργά στις διαδικασίες της κίνησης των 58. Θέλω να μοιραστώ μαζί σας τι με οδήγησε σε αυτή την απόφαση και τι προσδοκώ από αυτήν την κίνηση. Ο κύριος και βασικός λόγος είναι ότι πρώτη φορά, μετά από πολλά χρόνια, έχουμε μπροστά μας ένα κείμενο πολιτικών πεποιθήσεων. Ακούγεται ως παραδοξολογία, αλλά εδώ και πολλά χρόνια σε αυτή τη χώρα, τα κείμενα που μιλούσαν για πεποιθήσεις, για ιδέες, γίνονταν όλο και σπανιότερα. Πάνε πολλά χρόνια από τότε που εμφανίστηκαν, στη Μεταπολίτευση, δύο τέτοια κείμενα. Ήταν «Οι στόχοι του Έθνους» του ΚΚΕ εσωτερικού και η «Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη» από το ΠΑΣΟΚ. Ελάχιστα τα κοινά τους σημεία, εκτός από την επίκληση του «σοσιαλισμού». Το δεύτερο επικράτησε πανηγυρικά του πρώτου. Ήμουν στους ηττημένους εκείνης της μάχης. Κρατώ όμως ως ανάμνηση ότι τότε, η Πολιτική με πι κεφαλαίο, ήταν στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης. Σιγά σιγά αυτό εξαφανίστηκε. Στη θέση του ήλθαν οι μανιχαϊσμοί, οι λαϊκισμοί, οι δυνάμεις του φωτός και του σκότους, οι άγονες αντιπαραθέσεις, η ποδοσφαιροποίηση της πολιτικής ζωής. Η πολιτική μετατράπηκε σε διαχείριση και τεχνική της εξουσίας. Αποπολιτικοποιήθηκε.
Ιδίως στην Ελλάδα της κρίσης, βιώσαμε τραυματικά τον βαθμό μηδέν του πολιτικού λόγου. Ένας ακραίος, απολιτικός, φαιοκόκκινος λαϊκισμός κάλυψε τα πάντα, παράγοντας ως σκωληκοειδή απόφυση τον πολιτικό εξτρεμισμό, επίσης φαιοκόκκινο. Οι δυνάμεις που ανέλαβαν το Σισύφειο έργο να κρατήσουν τη χώρα ζωντανή, υπέστειλαν τη σημαία της ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Αρνήθηκαν έμπρακτα να δώσουν τη μάχη για την πολιτική ηγεμονία. Αρκέστηκαν σ’ έναν ατελέσφορο πόλεμο κινήσεων, ξεχνώντας ή αγνοώντας ότι προϋπόθεση για την αποτελεσματική άσκηση εξουσίας, είναι η επικράτηση στον πόλεμο των θέσεων, στη μάχη των ιδεών. Οι όποιες -και δεν είναι και λίγες- μεταρρυθμίσεις, έμειναν πολιτικά ορφανές.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να επικρατήσει σε αυτή τη χώρα ένας ακραίος ανορθολογισμός. Θεωρίες συνωμοσίας που βρήκαν ευήκοα ώτα. Τσαρλατάνοι και πολιτικοί απατεώνες που απέκτησαν πολιτική επιρροή. Φιλοναζιστικά κόμματα που χτύπησαν φλέβα στην ελληνική κοινωνία και αρδεύουν ακατάπαυστα.
Ο χώρος που χτυπήθηκε περισσότερο από την ιδεολογική ηγεμονία του ανορθολογισμού είναι, κατά παράδοξο και ειρωνικό τρόπο, ο χώρος που συνέβαλε καθοριστικά στη σωτηρία της χώρας, δηλαδή η κεντροαριστερά. Δεν είναι τυχαίο, παρότι αντιφατικό. Ο χώρος μας διψάει για ιδέες, δεν αρκείται στον αναγκαίο ρεαλισμό. Ένα τμήμα του συναίνεσε στην επιβολή αναγκαίων και αναπόφευκτων μέτρων λιτότητας, χωρίς να έχει το θάρρος και το κουράγιο να υπερασπιστεί ιδεολογικά τις πολιτικές του επιλογές. Ένα άλλο τμήμα του οχυρώθηκε στην ασφάλεια του διφορούμενου λόγου. Οι πολίτες που συγκροτούσαν τη λαϊκή βάση της κεντροαριστεράς, είτε βρήκαν θαλπωρή στη ριζοσπαστική αριστερά που υπόσχεται επίγειους παραδείσους, είτε μετανάστευσαν, προσωρινά (;) προς συντηρητικές πολιτικές επιλογές.
Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, ύστερα από επίπονη κυοφορία, εμφανίζεται ένα κείμενο που μιλά και πάλι για την Πολιτική με πι κεφαλαίο. Ίσως όχι τόσο τολμηρά όσο κάποιοι θα περίμεναν. Είναι όμως ένα κείμενο πεποιθήσεων, που θα μπορούσα να τις κωδικοποιήσω σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
- ·Υποστηρίζει μια άλλη αντίληψη της πολιτικής. Προτείνει να κατανοήσουμε ότι στις πολιτικές αντιπαραθέσεις συμμετέχουν αντίπαλοι. Όχι εχθροί. Δεν είμαστε σε πόλεμο. Δεν πάμε να σκοτώσουμε ο ένας τον άλλον. Θεωρώ αυτή τη θέση εξαιρετικά κρίσιμη. Στη χώρα μας έχει επικρατήσει ο εμφυλιοπολεμικός λόγος και η ρητορική του μίσους. Ο θυμός και η αγανάκτηση έχουν γίνει η νέα Μεγάλη Ιδέα του Έθνους. Ακόμα και στις προσωπικές μας σχέσεις. Αντίθετα, στις ευρωπαϊκές χώρες οι πολιτικές δυνάμεις αντιπαρατίθενται, συγκρούονται αλλά και συζητούν. Αναζητούν συγκλίσεις και αποκλίσεις, τελέσφορους συγκερασμούς και συμβιβασμούς, όπως έγινε πρόσφατα στη Γερμανία με τον μεγάλο συνασπισμό σοσιαλδημοκρατών και χριστιανοδημοκρατών. Στην Ελλάδα, στο όνομα του δήθεν αριστερόστροφου «ριζοσπαστισμού», η πολιτική νοείται όπως την όρισε ο θεωρητικός του ναζισμού, ο Καρλ Σμιτ, ως σύγκρουση εχθρών και φίλων. Εχθρών που ακόμα και εάν δεν υπάρχουν, πρέπει να τους εφεύρουμε. Σε αντίθεση με αυτήν την πολεμοχαρή τοποθέτηση, πιστεύω ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο ριζοσπαστικό και προοδευτικό από αυτό που είπε ένας φιλελεύθερος σοσιαλιστής, ο Νορμπέρτο Μπόμπιο: «Η δημοκρατία είναι ένα καθεστώς στο οποίο οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται μέσω συμφωνιών των διαφόρων ομάδων». Γιʼ αυτού του τύπου την δημοκρατία μας καλεί να συστρατευτούμε η κίνηση των 58.
- ·Προτείνει, παράλληλα με μια ριζική αλλαγή του κράτους και του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, την προσπάθεια για μια νέα αυτογνωσία, δηλαδή για ένα νέο σύστημα ιδεών και αξιών που θα αντιπαρατεθούν στη λαίλαπα του ανορθολογισμού, του λαϊκισμού και του εξτρεμισμού. Θα συμπλήρωνα ότι μόνο μέσα από μια νέα αυτογνωσία είναι δυνατόν να ξεριζωθεί από τα μυαλά των ανθρώπων ο λαϊκισμός και ο εξτρεμισμός. Πρόκειται για μια προσπάθεια που, δεδομένου ότι δεν έχει βραχυχρόνια αποτελέσματα, απαιτεί μια τεράστια διανοητική αφοσίωση και προσήλωση. Οι ιδέες δεν είναι κάτι το νεφελώδες που το επικαλούμαστε για να περνάει η ώρα. Έχουν υλική δύναμη. Αποκτούν υπόσταση και επιστρέφουν στην πραγματικότητα, διαμορφώνοντάς την. Οι ιδέες εκδικούνται αυτούς που τις χρησιμοποιούν άκριτα, αλλά και αυτούς που τις ξεχνάνε.
- ·Εισηγείται για το κοινό μας σπίτι, την κεντροαριστερά, τη σοσιαλδημοκρατία, να συγκατοικήσουμε και να μάθουμε ξανά να συζητάμε πολιτικά. Είναι κάτι που το έχουμε ξεχάσει. Απόδειξη τα όσα τεκταίνονται σε όμορους χώρους, όπου ακόμα και σήμερα, η διαφωνία εκλαμβάνεται ως προδοσία. Εδώ κρύβεται ένας μεγάλος κίνδυνος. Εάν δεν αποφασίσουμε να προσέλθουμε σε αυτήν την κοινή προσπάθεια, αφήνοντας στην άκρη εμπάθειες, προκαταλήψεις και ψυχώσεις, δεν θα πετύχουμε τίποτα. Η προσπάθεια αυτή απαιτεί μεγαθυμία, υπέρβαση του παρελθόντος, ανοιχτούς ορίζοντες, ευρύτητα σκέψης. Κανείς δεν περισσεύει. Αλλιώς, όπως είπε και ο Μπέρτολντ Μπρεχτ, «Ξέφυγα από τους καρχαρίες και νίκησα τους τίγρεις, μ’ έφαγαν όμως οι κοριοί.»
Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι συγγραφέας. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Μύθοι και Στερεότυπα της Ελληνικής Κρίσης»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου