Πώς απαντάμε στην απειλή

Της Ελίζας Παπαδάκη, ΝΕΑ, 19.9.13

Κατακλυστήκαμε τις τελευταίες ημέρες από δημόσιες τοποθετήσεις εχθρικές προς κάθε έννοια δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και δεν ήταν μόνο λόγια. Διάσπαρτα στη χώρα παρακολουθήσαμε βίαιες ενέργειες με πολιτικά κίνητρα, τραυματισμούς, τη φρικαλέα δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Η σώρευση τόσων γεγονότων σε ελάχιστο χρόνο υπογραμμίζει την απειλή. Θα ήμασταν τυφλοί αν αντιμετωπίζαμε τέτοια περιστατικά ως «παράπλευρες απώλειες» της κρίσης, των σκληρών πολιτικών που βρεθήκαμε αναγκασμένοι να ακολουθούμε. Αλλά τυφλοί θα ήμασταν επίσης αν αποδίδαμε όλη την έξαρση της βίας στην παρούσα κακή οικονομική κατάσταση. Η αυτονόητη καταδίκη της δολοφονίας στη Βουλή χθες, η νομοθετική πρωτοβουλία που ανήγγειλε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη συνιστούν επιβεβλημένες άμεσες αντιδράσεις. Επείγει να τεθεί σαφής θεσμικός φραγμός στην εγκληματική δράση της Χρυσής Αυγής. Δεν αρκεί όμως να μείνουμε εκεί. Για να εξαλείψουμε την απειλή, χρειάζεται να επανεξετάσουμε κριτικά σε πλήθος τομείς τις πολιτικές που την εξέθρεψαν - και να τις αλλάξουμε: από το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων (διαφωτιστικό το βιβλίο της Αννας Φραγκουδάκη, «Εθνικισμός και η άνοδος της ακροδεξιάς») μέχρι την αντιμετώπιση των μεταναστών.

Συμπτωματικά η βία των τελευταίων ημερών δεν είχε θύματα μετανάστες (αν εξαιρέσουμε μια συμπλοκή με ντόπιους χθες ξημερώματα στο Μοναστηράκι, για «προσωπικούς λόγους» αναφέρθηκε, που πάντως έστειλε τέσσερις Αλβανούς στο νοσοκομείο, μαζί και δύο περαστικούς Ιταλούς). Ενάντια στους μετανάστες ωστόσο ξεκίνησαν οι επιθέσεις πολλά χρόνια προτού ξεσπάσει η κρίση και κλιμακώθηκαν ώσπου να επεκταθούν σε όποιους πολίτες τύχει να γίνουν στόχος, και από το κοινωνικό περιθώριο να φτάσουν μέχρι τον πολιτικό λόγο εκλεγμένων στη Βουλή κομμάτων. Η ανοχή απέναντι σε εκείνες τις αρχικές επιθέσεις - κάποιες κατά καιρούς φραστικές πολιτικές καταδίκες συμβάδιζαν με βάναυσες πρακτικές αστυνομικών οργάνων, με λειψές νομοθετικές ρυθμίσεις και ακόμα πιο λειψή την υλοποίησή τους, με την άρνηση της Πολιτείας να ανταποκριθεί έστω και περιορισμένα στο διογκούμενο κύμα των αιτήσεων για πολιτικό άσυλο, με απροσδιόριστης διάρκειας εγκλεισμούς χιλιάδων σε στρατόπεδα και παράλληλη διατήρηση πολύ περισσότερων σε καθεστώς παρανομίας ή ημινομιμότητας που επέτρεπε την οικονομική τους υπερεκμετάλλευση - καλλιέργησε σε πλατιά τμήματα της κοινωνίας την αντίληψη ότι τα συνταγματικά κατοχυρωμένα ανθρώπινα δικαιώματα και οι συναφείς νόμοι δεν ισχύουν για όλους τους ανθρώπους που ζουν στη χώρα, ότι η παραβίασή τους είναι θεμιτή. Ο κίνδυνος υποτιμήθηκε σε όλα τα θεσμικά επίπεδα, περιλαμβανομένης της Δικαιοσύνης.

Σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζουν πολλές χώρες με αθρόα προσέλευση μεταναστών. Πουθενά όμως στον δυτικό κόσμο δεν φαίνεται να απειλούν τη δημοκρατική συμβίωση όσο εδώ. Στην Ιταλία είδαμε έτσι τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Αλφάνο (αυτόν που είχε προσβάλει χυδαία τη μαύρη υπουργό Ενσωμάτωσης Κιένγκε) να εισηγείται το κόστος για τη διατροφή των 25.000 φυλακισμένων αφρικανών, κρατούμενων για παράνομη είσοδο στη χώρα, να το πληρώσουν τα πάμφτωχα κράτη προέλευσής τους! Αλλά ενάντια σε τέτοιες εξωφρενικές λογικές, καθώς και στη νομοθεσία Μπερλουσκόνι που διαιωνίζει το καθεστώς παρανομίας για δεκάδες χιλιάδες που δεν πρόλαβαν μια προθεσμία ηλεκτρονικής καταγραφής, προβάλλονται εκεί ισχυρές αντιστάσεις. Πάνω από το 10% του ιταλικού ΑΕΠ συνεισφέρουν οι μετανάστες, έγραφε στη «Repubblica» ο καθηγητής Tito Boeri, για να τονίσει ότι η απάντηση βρίσκεται σε μια πολιτική ενσωμάτωσης που, μεταξύ άλλων, θα κατοχυρώνει ίσα δικαιώματα στους μετανάστες δεύτερης γενιάς. Πρόκειται για άποψη με ευρεία απήχηση.

Αλλά η είδηση της εβδομάδας ήρθε από το Ισραήλ, όπου το Ανώτατο Δικαστήριο ακύρωσε νόμο του 2012, βάσει του οποίου παράνομα εισερχόμενοι ξένοι μπορούν να κρατούνται μέχρι και τρία χρόνια. Πάνω από 60.000 Αφρικανοί, στην πλειονότητά τους από το Σουδάν και την Ερυθραία, έχουν έρθει στη χώρα, 2.000 τουλάχιστον με γυναίκες και παιδιά κρατούνται σε στρατόπεδο στην έρημο, κοντά στα αιγυπτιακά σύνορα. Προσπαθούν να υποβάλουν αιτήσεις ασύλου που το κράτος δεν βιάζεται να παραλάβει. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε όμως ότι ο νόμος αντίκειται στις αρχές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ελευθερίας διατάζοντας την κυβέρνηση να εξετάσει τις αιτήσεις μέσα σε 90 μέρες.

Σʼ εμάς το Συμβούλιο Επικρατείας ακύρωσε διατάξεις του Νόμου 3838/2010 για την απόκτηση της ιθαγένειας από τα παιδιά των μεταναστών, ενώ κυβερνητικές πρωτοβουλίες ενσωμάτωσης δεν διακρίνονται. Οσο μένουμε εκεί, η απειλή θα σοβεί.