Μαθήματα από την Πορτογαλία

Της Ελίζας Παπαδάκη, NEA, 27.9.12

Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, και στη δύσκολη παραμονή που έχουμε συνηθίσει να προεξοφλούμε, και στην πολύ χειρότερη έξοδο, αν αποτύχουμε τελικά να την αποφύγουμε, το κεντρικό πολιτικό ζήτημα είναι πώς κατανέμονται οι μειωμένοι διαθέσιμοι πόροι στη χώρα. Ολοκληρωμένα δεν το έχουν θέσει κυβέρνηση και κόμματα, δεν εξετάζεται στα μέσα ενημέρωσης, ενώ μεγάλα τμήματα της κοινωνίας θέλουν πάντα να το αγνοούν. Και στη χθεσινή γενική απεργία ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ - 23η από την άνοιξη του 2010 τη μετρούν εργατικοί συντάκτες -, όπου συμμετείχαν επίσης επαγγελματικές και επιχειρηματικές ενώσεις, ο κοινός παρονομαστής των διεκδικήσεων στρεφόταν στο κράτος: όλοι ζητούν να τους πληρώσει αυτά που τους οφείλει, όλοι αντιστέκονται σε πρόσθετους φόρους (και στους υφιστάμενους), όλοι θέλουν συνάμα να διατεθούν περισσότερα για την Παιδεία, την ανάπτυξη, για κοινωνικές πολιτικές. Στα οποία «όλα» το κράτος δεν μπορεί να ανταποκριθεί, γιατί δεν έχει. Εναλλακτική συγκεκριμένη πρόταση - ποια να πληρώσει και από πού - δεν προβάλλει κανένας.

Δεν κράτησε πολύ η ανάσα που είχαν φανεί να μας δίνουν απέξω διαμορφωτές της πολιτικής και της κοινής γνώμης. Από τη Δευτέρα προβάλλονταν πάλι, στον γερμανικό Τύπο ιδίως, πληροφορίες από μη κατονομαζόμενες πηγές των Βρυξελλών και ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών που ανέβαζαν το «χρηματοδοτικό κενό» της χώρας μας στα 30 δισ. ευρώ και έθεταν εν αμφιβόλω το πότε, αλλά και το εάν, θα εκταμιευθεί η τόσο αναγκαία επόμενη δόση των 31,5 δισ.: αν δηλαδή θα εξακολουθήσει να στηρίζεται η Ελλάδα ή θα αφεθεί να χρεοκοπήσει. Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ εκτιμούσε ότι οι εξοικονομήσεις των 11,5 δισ. που διαπραγματεύονται ελληνική κυβέρνηση και τρόικα δεν επαρκούν, επιμένοντας ότι χρειάζεται να διαγραφεί πρόσθετο χρέος και να μας δοθεί επιπλέον χρόνος (εκτός κειμένου, σε ομιλία της στο Ινστιτούτο Πίτερσον στην Ουάσιγκτον). Αυτό ερμηνευόταν ως νέα επιβάρυνση των οικονομιών της ευρωζώνης υπέρ μας, που ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έσπευσε ξανά να αποκλείσει προχθές από το βήμα του γερμανικού Κοινοβουλίου.

Τη σύγχυση περί τους αριθμούς προσπάθησε να διαλύσει (μέσω Reuters) ο δικός μας υπουργός Γιάννης Στουρνάρας, βεβαιώνοντας ότι για τη διετία 2013-14 πρέπει το Δημόσιο να εξοικονομήσει 13,5 δισ. ευρώ - 11,5 δισ. από περικοπές δαπανών και 2 δισ. από έσοδα -, ενώ ενδεχόμενη επιμήκυνση του προγράμματος κατά δύο χρόνια θα απαιτούσε άλλα 13-15 δισ., τα οποία όμως μπορεί να βρεθούν χωρίς περισσότερη βοήθεια. Στο ίδιο τηλεγράφημα του διεθνούς πρακτορείου ευρωπαίος αξιωματούχος αναφέρει διάφορες εκτιμήσεις πρόσθετων αναγκών: 14, 20 ή 30 δισ. ευρώ - η κολοκυθιά καλά κρατεί -, για να παραπέμψει στην έκθεση της τρόικας το τελικό ύψος του χρηματοδοτικού κενού. Δυόμισι χρόνια εμπειρίας μάς έχουν δείξει πόσο ουδέτερες είναι οι υποθέσεις που στηρίζουν κάθε φορά τα συμπεράσματα της τρόικας, ανεπηρέαστες από συγκρουόμενα συμφέροντα και πολιτικές επιδιώξεις... Ενώ δεν λείπουν και τοποθετήσεις ευνοϊκές για εμάς, του γάλλου Πρωθυπουργού Ερό, τελευταία του (γερμανού) επιτρόπου Ετινγκερ, οι εντεινόμενες πολύπλοκες διαμάχες για το μέλλον της Ευρώπης μεταξύ χωρών, χωρών και θεσμών, στο εσωτερικό της Γερμανίας, ανάμεσα στην ΕΕ και στο ΔΝΤ καθιστούν την έκβαση της ελληνικής υπόθεσης ξανά αβέβαιη.

Πιθανότερη παραμένει η συνέχιση της δύσκολης πορείας εντός του ευρώ, υπό τον απαράβατο όρο ότι τα νέα μέτρα θα συμφωνηθούν με την τρόικα και θα ψηφιστούν στη Βουλή, όπως επιμένουν και οι φιλικότερες φωνές απέναντί μας, αλλά ακόμη και έτσι εξασφαλισμένη δεν είναι. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, και στη δύσκολη παραμονή που έχουμε συνηθίσει να προεξοφλούμε, και στην πολύ χειρότερη έξοδο, αν αποτύχουμε τελικά να την αποφύγουμε, το κεντρικό πολιτικό ζήτημα είναι πώς κατανέμονται οι μειωμένοι διαθέσιμοι πόροι στη χώρα. Ολοκληρωμένα δεν το έχουν θέσει κυβέρνηση και κόμματα, δεν εξετάζεται στα μέσα ενημέρωσης, ενώ μεγάλα τμήματα της κοινωνίας θέλουν πάντα να το αγνοούν. Και στη χθεσινή γενική απεργία ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ - 23η από την άνοιξη του 2010 τη μετρούν εργατικοί συντάκτες -, όπου συμμετείχαν επίσης επαγγελματικές και επιχειρηματικές ενώσεις, ο κοινός παρονομαστής των διεκδικήσεων στρεφόταν στο κράτος: όλοι ζητούν να τους πληρώσει αυτά που τους οφείλει, όλοι αντιστέκονται σε πρόσθετους φόρους (και στους υφιστάμενους), όλοι θέλουν συνάμα να διατεθούν περισσότερα για την Παιδεία, την ανάπτυξη, για κοινωνικές πολιτικές. Στα οποία «όλα» το κράτος δεν μπορεί να ανταποκριθεί, γιατί δεν έχει. Εναλλακτική συγκεκριμένη πρόταση - ποια να πληρώσει και από πού - δεν προβάλλει κανένας. Αυτή τη φορά τουλάχιστον στα μαζικά συλλαλητήρια οι εκτεταμένες βιαιότητες και καταστροφές από τους ελάχιστους που οι πολλοί αδυνατούν να αποτρέψουν.

Μαζική γενική απεργία έγινε την περασμένη εβδομάδα και στην Πορτογαλία, χώρα που επίσης βρίσκεται σε πρόγραμμα προσαρμογής με δάνειο από ΕΕ -ΔΝΤ και δοκιμάζεται από οικονομική ύφεση, συμπίεση εισοδημάτων, ανερχόμενη ανεργία (16%). Αλλά εκεί είχε αποτέλεσμα. Διότι στρεφόταν κατά συγκεκριμένης πολιτικής επιλογής της κυβέρνησης, να μειώσει τις εργοδοτικές ασφαλιστικές εισφορές και να αυξήσει αντίστοιχα τις εισφορές των εργαζομένων, που θα σήμαινε να μειωθούν οι καθαροί μισθοί κατά επιπλέον 7%, σε μια λογική «δημοσιονομικής υποτίμησης». Το μαχητικό «όχι» των εργαζομένων, που βρήκαν συμμάχους στην πολιτική και στον επιχειρηματικό κόσμο, υποχρέωσε τον Πρωθυπουργό Κοέλιο σε στροφή 180 μοιρών: πήρε πίσω το μέτρο και δήλωσε ότι επεξεργάζεται αυξήσεις φορολογίας για να καλύψει τη διαφορά. Τα «ισοδύναμα» θα πρέπει να τα εντάξει πειστικά στον προϋπολογισμό, για να πάρει την επόμενη δόση του δανείου.

Η Πορτογαλία βρίσκεται σε λιγότερο δύσκολη θέση από εμάς, το παράδειγμα δείχνει όμως ότι εναλλακτικές επιλογές είναι δυνατές, φτάνει να τίθενται σε πραγματική βάση.