Θέλει τόλμη η έξοδος από την κρίση, Η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να κατανοήσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις

Του Κίμωνα Χατζημπίρου, NEA, 18.4.12

Τόσα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, τόσοι ικανοί άνθρωποι αλλά τόσο φτωχές λύσεις, πώς είναι δυνατόν; Αν υπήρχε απόκριση ανάλογη με το μέγεθος των προκλήσεων, μέσα από γόνιμες κοινωνικές διεργασίες, θα είχαν προκύψει ελπιδοφόρα κόμματα με συγκεκριμένες προτάσεις για μεταρρυθμίσεις. Η κοινωνία των πολιτών, όμως, όχι μόνον είναι ατροφική, αλλά έχει και βραδυφλεγή αντανακλαστικά. Εστω και αν η χώρα αντιμετωπίζει κίνδυνο πτώχευσης, έστω και αν η επικράτηση του νόμου της ζούγκλας δεν αποκλείεται ως ενδεχόμενο για τους επόμενους μήνες, οι εκλογές εξακολουθούν να θυμίζουν μία από τα ίδια. Η αύξηση του αριθμού των κομμάτων δεν έδωσε νέες εποικοδομητικές επιλογές, απλώς πολλαπλασίασε τις κάθε είδους ακραίες θέσεις.

Ο μετριοπαθής χώρος εκπροσωπείται ανεπαρκώς και η αξιόπιστη πρόταση για τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό είναι περίπου απούσα από τα κομματικά δρώμενα, παρότι αποτελεί προσδοκία ενός σημαντικού ποσοστού πολιτών.

Τα άκρα του πολιτικού φάσματος συμπίπτουν εντυπωσιακά σε θέσεις που απομακρύνουν από το ευρώ και το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και οδηγούν αναπόφευκτα τη χώρα σε θολά τριτοκοσμικά νερά. Η οικονομία, η δημοκρατία, ο πολιτισμός, η πρόοδος, η νεωτερικότητα κινδυνεύουν να υποστούν καίρια πλήγματα από τα οποία θα κάνουν χρόνια να συνέλθουν, όπως συνέβη και άλλοτε στην πρόσφατη ιστορία μας. Οι μόνες ιδέες που αντιστέκονται στον κατήφορο ανθούν στο κέντρο του πολιτικού φάσματος, το οποίο όμως κατέχεται κυρίως από φθαρμένα πρόσωπα και σχήματα. Οσοι θα μπορούσαν να αποτελέσουν την εναλλακτική πολιτική μεταρρυθμιστική πρόταση δεν τόλμησαν να εκτεθούν. Ορισμένοι πολιτικοί με ευρωπαϊκό εκσυγχρονιστικό προφίλ, οι οποίοι διατηρούσαν ένα κύρος στην κοινωνία των πολιτών, προτίμησαν τη θαλπωρή των κομμάτων τους έναντι του ρίσκου μιας πολιτικής περιπέτειας έξω από το μαντρί. Οι επώνυμοι διανοούμενοι που είχαν εκφράσει διάθεση για πολιτικές πρωτοβουλίες αισθάνθηκαν αδύναμοι μπροστά στο βάρος και στην αβεβαιότητα του εγχειρήματος. Τα εξωκομματικά μέλη της κυβέρνησης θεώρησαν ασφαλέστερο να επενδύσουν σε έναν ενδεχόμενο μετεκλογικό τους ρόλο. Τα μέσα ενημέρωσης δεν θα υποστήριζαν μια εναλλακτική πολιτική κίνηση παρά μόνο αν είχε έντονα στοιχεία εντυπωσιασμού, αντιπαραθέσεις και δημοφιλή ποδοσφαιρικά χαρακτηριστικά. Αλλά και ολόκληρη η σκεπτόμενη κοινωνία δεν φαίνεται διατεθειμένη να κινητοποιηθεί αποφασιστικά και να ενθαρρύνει εκσυγχρονιστικές πολιτικές κινήσεις, σε αντίθεση με την υπόλοιπη που ρέπει προς τον λαϊκισμό και υπερβολικά εύκολα διοχετεύει την αγανάκτησή της σε εθνικιστικές ή σοσιαλιστικές ακρότητες και στον συνδυασμό τους.

Ωστόσο μεγάλες εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις, με συνταγματικές, νομοθετικές, πολιτικές ή οργανωτικές παρεμβάσεις, είναι απαραίτητες για να αρχίσει να βγαίνει η χώρα από την κοινωνική και οικονομική κρίση. Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει προς το παρόν πολιτικός φορέας ικανός να προωθήσει ένα πλήρες τέτοιο πρόγραμμα, θα έπρεπε η κοινωνία των πολιτών να αναλάβει μέρος της ευθύνης. Αν προταθούν από δραστήριες ομάδες ή εξειδικευμένους πολίτες συγκεκριμένες ρηξικέλευθες αλλαγές και επιτευχθεί ευρεία δημοσιοποίηση των σχετικών συζητήσεων, θα ασκηθεί αυξημένη πίεση για μεταρρυθμίσεις προς την όποια συμβατική κυβέρνηση βγάλουν οι κάλπες. Παραδείγματα αποτελούν ο χωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος, η μείωση του αριθμού των βουλευτών, η καθιέρωση ασυμβίβαστου μεταξύ των περισσότερων υπουργικών και των βουλευτικών θέσεων, ο περιορισμός της κρατικής χρηματοδότησης των κομμάτων, ο έλεγχος του πολιτικού χρήματος, η απρόσκοπτη παραπομπή στη Δικαιοσύνη των παρανομούντων υπουργών, η δημιουργία ανεξάρτητης και ηλεκτρονικής δημόσιας διοίκησης, η ταχεία προώθηση συμβιβαστικών λύσεων για Κυπριακό και Μακεδονικό, η δραστική μείωση των εξοπλισμών, η εγκατάσταση απλού συστήματος ελέγχου των δημόσιων δαπανών αντί της γραφειοκρατίας του δημόσιου λογιστικού, η δραστική επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης, η αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου με αξιοποίηση των Σωμάτων Ασφαλείας, ο περιορισμός των αυθαίρετων απεργιών, διαδηλώσεων και καταλήψεων, η καθιέρωση ελάχιστης σύνταξης και ενιαίας πλήρους σύνταξης για όλους, η ταχεία αδειοδότηση επενδύσεων, ο αποτελεσματικός περιβαλλοντικός έλεγχος των δραστηριοτήτων με παράλληλη απαγόρευση των παράνομων αντιδράσεων τοπικών κοινωνιών, η εφαρμογή των νόμων στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, υποχρεωτική εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στους νόμιμους μετανάστες κ.λπ.

Πέρα από την εφαρμογή των ειλημμένων υποχρεώσεων προς τους δανειστές, πολλές εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις, που καθυστερούν επί χρόνια, θα ήταν εξαιρετικά επωφελείς για το κοινωνικό σύνολο. Θα είχαν ήδη πραγματοποιηθεί, αν επικρατούσε η κοινή λογική και ήταν λιγότερο ασύδοτες οι παντοειδείς ακραίες πρακτικές.

Ο Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής στο ΕΜΠ