Το επικίνδυνο 0,1%

Του Μιχάλη Μητσού, NEA, 14.11.12

Για το Κίνημα Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ, ο εχθρός είναι το 1%. Αυτοί συγκεντρώνουν στα χέρια τους όλο τον πλούτο και το υπόλοιπο 99% υφίσταται τις συνέπειες. Η Κρίστια Φρίλαντ συμφωνεί με τη γενική διαπίστωση, αλλά όχι με το συγκεκριμένο ποσοστό. Σύμφωνα με την πρώην υποδιευθύντρια των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», γνωστή από τη μελέτη της για τους ρώσους ολιγάρχες με τον τίτλο «Το ξεπούλημα του αιώνα» (2000), το κομμάτι που πραγματικά μετράει είναι το 0,1%. Οι περισσότεροι από τους πλουτοκράτες αυτούς δεν είναι αριστοκράτες που κληρονόμησαν τον πλούτο τους αλλά κάποιου είδους επιχειρηματίες. Και ο πλούτος τους καταστρέφει το υπόλοιπο 99,9%. Στο καινούργιο της βιβλίο με τον τίτλο «Πλουτοκράτες: η άνοδος των νέων υπερπλουσίων του πλανήτη», που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Allen Lane, η Φρίλαντ παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη ανθρωπολογία αυτής της νέας παγκόσμιας ελίτ, με τα ιδιωτικά τους αεροπλάνα, τις βίλες τους, τα ταξίδια τους και τις άεργες συζύγους τους. Οι άνθρωποι αυτοί θεωρούν ότι συγκέντρωσαν τον πλούτο τους με την αξία τους και, κατά συνέπεια, δικαιούνται όλα όσα μπορούν να αγοράσουν με αυτόν. Αλλά λένε ψέματα. Ή, εν πάση περιπτώσει, προσαρμόζουν την πραγματικότητα στις επιθυμίες τους. Οπως γράφει στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» ο πρώην διευθυντής του «Εκόνομιστ» Μπιλ Εμοτ, η «αξία» που επικαλούνται οι πλούσιοι είναι στην πραγματικότητα ο αποφασιστικός, αν όχι αδίστακτος τρόπος με τον οποίο άρπαξαν φτηνά περιουσιακά στοιχεία και απέκτησαν προνομιακές, συχνά μονοπωλιακές θέσεις.

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο Κάρλος Σλιμ, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, του οποίου ο πλούτος υπολογίζεται από το «Forbes» σε 69 δισ. δολάρια. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, ο ιδιοκτήτης της εταιρείας τηλεπικοινωνιών Telmex οφείλει την περιουσία του στη φιλελευθεροποίηση του Μεξικού, που ήταν μέρος μιας παγκόσμιας στροφής από τα κράτη στην αγορά. Μπούρδες, λέει ο Εμοτ. Ο Σλιμ έγινε πάμπλουτος ακριβώς επειδή δεν συνέβη καμιά φιλελευθεροποίηση. Το μόνο που συνέβη ήταν η μετατροπή ενός κρατικού μονοπωλίου σε ιδιωτικό.

Ενα άλλο παράδειγμα - που δεν αναφέρεται στο βιβλίο - είναι ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ένας άνθρωπος που συσσώρευσε τα δισεκατομμύριά του χάρις στην εύνοια του κράτους, δημιούργησε ένα μονοπώλιο στην εμπορική τηλεόραση, εξελέγη πρωθυπουργός και στη συνέχεια χρησιμοποίησε αυτή τη θέση για να προστατεύσει το μονοπώλιό του και να υπηρετήσει τα συμφέροντά του. Το αποτέλεσμα ήταν να υποστεί καίριο πλήγμα όχι μόνο η κοινωνία - μέσω της ανόδου των τιμών και της παρεμπόδισης της καινοτομίας - αλλά και η ίδια η δημοκρατία.

Το βιβλίο κλείνει με μια άλλη εικόνα από την Ιταλία: το πώς η πλουσιότερη πόλη-κράτος της Μεσογείου, η μεσαιωνική Βενετία, κατέστρεψε την ευημερία της όταν η ελίτ αποφάσισε το 1315 να κλείσει τις πόρτες της στους ξένους. Ενδιαφέρον, επίκαιρο και διδακτικό.