Του Γιώργου Σιακαντάρη, NEA
Εχουν πληθύνει τα
δημοσιεύματα που δείχνουν ότι η βία κατά ανυπεράσπιστων αδέσποτων ζώων
έχει αυξηθεί. Πρόσφατα διαβάσαμε για την κακοποίηση μέχρι θανάτου μιας
μικρής σκυλίτσας από κάποιον ιδιοκτήτη εστιατορίου. Επίσης στα «ΝΕΑ»
δημοσιεύτηκε μια επιστολή τεσσάρων συμπολιτών μας, η οποία σχολιάστηκε
ευρύτατα. Απειλούσαν «να παίξουν ξύλο» με όσους φέρνουν τα κατοικίδιά
τους στις παραλίες και ότι κάτι τέτοιο θα οδηγήσει και σε «φόνους».
Απίστευτα; Οχι. Ο φανατικός λόγος και οι πράξεις βίας είναι
εξηγήσιμες σε κοινωνίες μη επαρκούς αστικοποίησης, όπως είναι η Ελλάδα. Η
αστικοποίηση στην Ελλάδα συμπεριλαμβάνει δύο διαφορετικές έννοιες. Η
μία είναι η αυτή που συνδέεται με τη Βιομηχανική Επανάσταση και την
κοινωνία των αστών ως φορέων συγκεκριμένων σχέσεων παραγωγής και
ιδιοκτησίας. Η δεύτερη αφορά τους αστούς ως τους κάτοικους των πόλεων.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες υπάρχουν διαφορετικές λέξεις για
την τάξη των αστών, για τους κατοίκους των πόλεων και την αστικοποίηση
(bourgeois - urban - civil - civic - towns - man). Εδώ η ατελής
αστικοποίηση δεν βοήθησε τη γλώσσα.
Η ελληνική κοινωνία είναι μια αγροτική κοινωνία που έγινε αστική χωρίς να γνωρίσει τη Βιομηχανική Επανάσταση. Η σχέση των ανθρώπων με τα κατοικίδια στις αγροτικές κοινωνίες ήταν περισσότερο μια σχέση προς αξίες χρήσης, αν και ενίοτε υπήρχε και συντροφικότητα. Η σχέση όμως του αστού με τα ζώα στον αστικό χώρο δεν αφορά αξίες χρήσης, ούτε ανταλλακτικές αξίες. Η αγάπη προς τα ζώα στο πλαίσιο της καπιταλιστικής αστικοποίησης, αντίθετα με όσα πρεσβεύουν όσοι τη θεωρούν καπιταλιστικό κατάλοιπο, δημιουργεί μια ρωγμή, μια νησίδα αμφισβήτησης στο υπερκαθοριζόμενο από τον υπολογισμό σύστημα. Το ίδιο, με τον δικό τους τρόπο, υποστηρίζουν και οι Τζον Χολογουέι («Ρωγμές στον καπιταλισμό», Σαβάλλας) και Πιοτρ Κροπότκιν («Αλληλοβοήθεια», Καστανιώτης).
Το κατοικίδιο στον αστικό χώρο δεν είναι μόνο φύλακας, φίλος, συνεργάτης όπως είναι στον αγροτικό, είναι και συγκάτοικος, μέλος ενός κοινού χώρου. Για την ελληνική κοινωνία όμως που από αγροτική πέρασε στην άναρχη και σκόπιμα απρογραμμάτιστη αστική ανάπτυξη του Μεσοπολέμου και από εκεί στη μεταπολεμική υπερσυσσώρευση πληθυσμού, κυρίως στην Αθήνα, ο αστικός χώρος δεν έγινε αντιληπτός ως χώρος κοινωνικοποίησης και χώρος συγκατοίκησης ανθρώπων με κατοικίδια.
Στη σχέση του νεοέλληνα με τα ζώα κυριαρχεί η απουσία του αστισμού και όχι η αστική «υποκρισία». Η σχέση μας με τα ζώα είναι ένα ακόμη δείγμα του τι είδους κοινωνία έχουμε. Στα αγγλικά το αστικό (urban) δημιουργεί τον urbane, δηλαδή τον αβρό, τον ευγενικό και τον πολιτισμένο. Η έννοια του ελληνικού εξαστισμού δεν ταυτίζεται με αυτήν την εικόνα. Mια κοινωνία η οποία αστικοποιήθηκε απότομα, άναρχα και απρογραμμάτιστα, όπου η αστικοποίηση δεν ήταν αποτέλεσμα της βιομηχανικής παραγωγικής ανάπτυξης, όπου απουσίαζε μια παραγωγική «αστική» τάξη, οδηγείται σε συμπεριφορές κατά τις οποίες δεν μπορεί ο πολίτης (citizen) να ενεργεί ως αστός (urbane), εξού και ο μη σεβασμός των δημόσιων χώρων και ο φανατισμός κατά του διαφορετικά σκεπτόμενου.
Από αυτές τις απουσίες καθορίζεται ακόμη και η συμπεριφορά μας προς τα ζώα. Είμαστε φιλόζωοι χωρίς να υπολογίζουμε τις ευθύνες προς τα ζώα ή αντιθέτως εχθροί των κατοικίδιων σε ένα πλαίσιο που αποφεύγεται οποιαδήποτε προσπάθεια συμβιβασμού με τους φιλόζωους. Εκτός ολοκληρωμένου αστικού πλαισίου βρίσκονται όχι μόνο οι συμπολίτες μας που απειλούν με φόνους αν τα κατοικίδια κολυμπούν στις παραλίες, αλλά και όσοι έχουν ζώα που τα χρησιμοποιούν ως αξίες μιας χρήσης και μετά τα «πετούν» ή όσοι ούτε τους περνά από το μυαλό ότι όταν κυκλοφορούν με τον σκύλο τους χρειάζεται να μαζεύουν τις ακαθαρσίες του.
Τα πολλά αδέσποτα που υπάρχουν στη χώρα δείχνουν ότι ακόμη και οι «φιλόζωοι» δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι η ζωή με ένα κατοικίδιο είναι μια πράξη ευθύνης έναντι των ζώων, της κοινωνίας, αλλά και των ιδίων. Μια αστική κοινωνία που έχει ακόμη αγροτική συνείδηση και συμπεριφορά δεν κατανοεί ότι η αγάπη προς τα ζώα είναι πρωτίστως μια πράξη αμφισβήτησης των ανταλλακτικών αξιών, ως μοναδικού κριτηρίου για την αξιολόγηση της προόδου. Επομένως είναι, πρωτίστως, μια πράξη ανθρωπισμού.
Οι συμπολίτες μας που απειλούν με φόνους σε περίπτωση που τα κατοικίδια φθάσουν στις παραλίες ούτε φαντάζονται πόσο μεγάλη είναι η ανιδιοτελής έκφραση αγάπης εκείνου του κατοικίδιου που όταν πονάει ο άνθρωπος φίλος του τρέχει να ανέβει στο σημείο όπου πονάει για να του απαλύνει τον πόνο. Τρέχει χωρίς κανείς να του το ζητήσει. Πού αλλού υπάρχει κάτι τέτοιο στις εγχρήματες κοινωνίες του εγωιστικού υπολογισμού;
Η ελληνική κοινωνία είναι μια αγροτική κοινωνία που έγινε αστική χωρίς να γνωρίσει τη Βιομηχανική Επανάσταση. Η σχέση των ανθρώπων με τα κατοικίδια στις αγροτικές κοινωνίες ήταν περισσότερο μια σχέση προς αξίες χρήσης, αν και ενίοτε υπήρχε και συντροφικότητα. Η σχέση όμως του αστού με τα ζώα στον αστικό χώρο δεν αφορά αξίες χρήσης, ούτε ανταλλακτικές αξίες. Η αγάπη προς τα ζώα στο πλαίσιο της καπιταλιστικής αστικοποίησης, αντίθετα με όσα πρεσβεύουν όσοι τη θεωρούν καπιταλιστικό κατάλοιπο, δημιουργεί μια ρωγμή, μια νησίδα αμφισβήτησης στο υπερκαθοριζόμενο από τον υπολογισμό σύστημα. Το ίδιο, με τον δικό τους τρόπο, υποστηρίζουν και οι Τζον Χολογουέι («Ρωγμές στον καπιταλισμό», Σαβάλλας) και Πιοτρ Κροπότκιν («Αλληλοβοήθεια», Καστανιώτης).
Το κατοικίδιο στον αστικό χώρο δεν είναι μόνο φύλακας, φίλος, συνεργάτης όπως είναι στον αγροτικό, είναι και συγκάτοικος, μέλος ενός κοινού χώρου. Για την ελληνική κοινωνία όμως που από αγροτική πέρασε στην άναρχη και σκόπιμα απρογραμμάτιστη αστική ανάπτυξη του Μεσοπολέμου και από εκεί στη μεταπολεμική υπερσυσσώρευση πληθυσμού, κυρίως στην Αθήνα, ο αστικός χώρος δεν έγινε αντιληπτός ως χώρος κοινωνικοποίησης και χώρος συγκατοίκησης ανθρώπων με κατοικίδια.
Στη σχέση του νεοέλληνα με τα ζώα κυριαρχεί η απουσία του αστισμού και όχι η αστική «υποκρισία». Η σχέση μας με τα ζώα είναι ένα ακόμη δείγμα του τι είδους κοινωνία έχουμε. Στα αγγλικά το αστικό (urban) δημιουργεί τον urbane, δηλαδή τον αβρό, τον ευγενικό και τον πολιτισμένο. Η έννοια του ελληνικού εξαστισμού δεν ταυτίζεται με αυτήν την εικόνα. Mια κοινωνία η οποία αστικοποιήθηκε απότομα, άναρχα και απρογραμμάτιστα, όπου η αστικοποίηση δεν ήταν αποτέλεσμα της βιομηχανικής παραγωγικής ανάπτυξης, όπου απουσίαζε μια παραγωγική «αστική» τάξη, οδηγείται σε συμπεριφορές κατά τις οποίες δεν μπορεί ο πολίτης (citizen) να ενεργεί ως αστός (urbane), εξού και ο μη σεβασμός των δημόσιων χώρων και ο φανατισμός κατά του διαφορετικά σκεπτόμενου.
Από αυτές τις απουσίες καθορίζεται ακόμη και η συμπεριφορά μας προς τα ζώα. Είμαστε φιλόζωοι χωρίς να υπολογίζουμε τις ευθύνες προς τα ζώα ή αντιθέτως εχθροί των κατοικίδιων σε ένα πλαίσιο που αποφεύγεται οποιαδήποτε προσπάθεια συμβιβασμού με τους φιλόζωους. Εκτός ολοκληρωμένου αστικού πλαισίου βρίσκονται όχι μόνο οι συμπολίτες μας που απειλούν με φόνους αν τα κατοικίδια κολυμπούν στις παραλίες, αλλά και όσοι έχουν ζώα που τα χρησιμοποιούν ως αξίες μιας χρήσης και μετά τα «πετούν» ή όσοι ούτε τους περνά από το μυαλό ότι όταν κυκλοφορούν με τον σκύλο τους χρειάζεται να μαζεύουν τις ακαθαρσίες του.
Τα πολλά αδέσποτα που υπάρχουν στη χώρα δείχνουν ότι ακόμη και οι «φιλόζωοι» δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι η ζωή με ένα κατοικίδιο είναι μια πράξη ευθύνης έναντι των ζώων, της κοινωνίας, αλλά και των ιδίων. Μια αστική κοινωνία που έχει ακόμη αγροτική συνείδηση και συμπεριφορά δεν κατανοεί ότι η αγάπη προς τα ζώα είναι πρωτίστως μια πράξη αμφισβήτησης των ανταλλακτικών αξιών, ως μοναδικού κριτηρίου για την αξιολόγηση της προόδου. Επομένως είναι, πρωτίστως, μια πράξη ανθρωπισμού.
Οι συμπολίτες μας που απειλούν με φόνους σε περίπτωση που τα κατοικίδια φθάσουν στις παραλίες ούτε φαντάζονται πόσο μεγάλη είναι η ανιδιοτελής έκφραση αγάπης εκείνου του κατοικίδιου που όταν πονάει ο άνθρωπος φίλος του τρέχει να ανέβει στο σημείο όπου πονάει για να του απαλύνει τον πόνο. Τρέχει χωρίς κανείς να του το ζητήσει. Πού αλλού υπάρχει κάτι τέτοιο στις εγχρήματες κοινωνίες του εγωιστικού υπολογισμού;
Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι κοινωνιολόγος, συγγραφέας, μέλος της συντακτικής επιτροπής της Μεταρρύθμισης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου