Οι αλλαγές του νόμου 4009 για την Γ/θμια εκπαίδευση

Της Μαρίας Ρεπούση, Μεταρρύθμιση, 31.7.12

Ένα από τα χαρακτηριστικά του δημόσιου διαλόγου στην Ελλάδα είναι η λογική του μαύρου-άσπρου, πηγή νομίζω κι αυτή της κακοδαιμονίας μας. Η απουσία των αποχρώσεων. Η έλλειψη ενός μετριασμένου πολιτικού λόγου που παίρνει υπόψη του τα επιχειρήματα του αντιπάλου. Ο μονόδρομος. Στο διάλογο για την αλλαγή θεσμικού πλαισίου στην Γ/θμια Εκπαίδευση που δεν έληξε με την υπερψήφιση του Ν. 4009/2011 τον περασμένο Αύγουστο , οι ενδιάμεσες φωνές αυτές που έβλεπαν και θετικά και αρνητικά στο σχέδιο νόμου σκεπάστηκαν από τις κραυγές των υποστηρικτών και των αντιπάλων του νόμου. Οι υποστηρικτές του, από το γνωστό Κυριάκο μέχρι τους πανεπιστημιακούς που ορκίστηκαν στο όνομα αυτής της μεταρρύθμισης δυσφημούσαν όσους είχαν αντιρρήσεις σε όψεις του νόμου και τους χρέωναν στους αντιμεταρρυθμιστές. Οι πολέμιοι του νόμου, αιώνιοι υπέρμαχοι της ακινησίας, τη μη αλλαγής είχαν για άλλη μια φορά ερμητικά κλειστά τα μάτια τους στα αδιέξοδα των ελληνικών πανεπιστημίων. Απαιτούσαν την απόσυρση του νόμου, μεριμνούσαν για τη μη εφαρμογή του και κατάγγειλαν τους πανεπιστημιακούς που υποστήριζαν την εφαρμογή του με ταυτόχρονες αλλαγές.

Σήμερα επαναλαμβάνεται η ίδια ιστορία. Η πρώην υπουργός Άννα Διαμαντοπούλου που δεν εφάρμοσε το νόμο της προκατόχου της Μαριέττας Γιαννάκου μέχρι να ετοιμάσει το δικό της νόμο κι αυτό για δυο περίπου χρόνια έφθασε να δηλώσει ότι οι αλλαγές στο νόμο 4009 είναι ύβρις προς τη Δημοκρατία. Από πότε η εφαρμογή των νόμων συναρτάται με τον αριθμό των βουλευτών που τον υπερψήφισαν; Είναι ύβρις στη δημοκρατία οι αλλαγές σε ένα νόμο προκειμένου να διευκολυνθεί η εφαρμογή του και δεν είναι η μη εφαρμογή νόμου από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου; Η μικρή ομάδα των πανεπιστημιακών που είχαν και τότε συμφωνήσει σε όλες τις ρυθμίσεις του νόμου ανέλαβαν και πάλι έργο. Καταγγέλλουν ανατροπή της μεταρρύθμισης αποσιωπώντας ότι διατηρούνται θεμελιακές ρυθμίσεις για την εξυγίανση και τον εκσυγχρονισμό των πανεπιστημίων. Ταυτόχρονα δεν απαντούν τα αμείλικτα ερωτήματα που θέτει η πραγματικότητα. Γνωρίζουν ότι ο νόμος δεν εφαρμόστηκε, εκλογές για συμβούλια διοίκησης δεν έγιναν και δεν υπάρχει σήμερα εναλλακτική λύση. Απαράδεκτο, θα συμφωνήσω. Πλην όμως γεγονός. Με βάση τον 4009, όλες οι διοικήσεις παύονται 31/12/2012. Τι προτείνουν λοιπόν; Την πλήρη ακυβερνησία; Το λουκέτο μέχρι να εφαρμοστεί ο νόμος που δεν εφαρμόζεται;

Είναι προφανές ότι χρειάζεται ένας συμβιβασμός, ίσως όχι ιστορικός αλλά κάποιος συμβιβασμός που θα διασώζει τα δυνατά σημεία του νόμου, θα διορθώνει τις αδυναμίες που έχει εντοπίσει η πανεπιστημιακή κοινότητα και θα θυσιάζει όσο γίνεται λιγότερα. Μόνον αυτή η πολιτική ενδέχεται να οδηγήσει στην εφαρμογή του νόμου και στο άνοιγμα των πανεπιστημίων από την 1η Σεπτεμβρίου. Καμία άλλη. Οι άλλες πολιτικές που αφού απέτυχαν να τον εφαρμόσουν επαναλαμβάνουν μονότονα ότι ο νόμος πρέπει να εφαρμοστεί ως έχει είναι πλήρως αδιέξοδες και δεν ενδιαφέρονται τελικά για το ελληνικό πανεπιστήμιο αλλά για το πολιτικό τους στίγμα στο μεταρρυθμιστικό τόξο.

Ας έρθουμε τώρα στις αλλαγές που χρειάζεται ο νόμος για να εφαρμοστεί. Η πρώτη είναι η αναρρύθμιση της ισορροπίας ανάμεσα στη σύγκλητο και στο συμβούλιο διοίκησης. Λέγαμε και ξαναλέγαμε ότι χρειαζόταν ένα δυαδικό σύστημα διακυβέρνησης των πανεπιστημίων που θα στηρίζεται και στις συγκλήτους –κυρίως για τα ακαδημαϊκά θέματα- και στα συμβούλια. Όχι βέβαια τις συγκλήτους που είχαμε αλλά πιο ευέλικτα και ολιγομελή σώματα που θα μπορούσαν να απαρτίζονται από τους κοσμήτορες των σχολών και κάποιους προέδρους τμημάτων που εναλλάσσονται.

Η δεύτερη είναι η εκλογή του κοσμήτορα και η ανακατανομή των αρμοδιοτήτων του με τη συνέλευση της σχολής. Δεν μπορεί να έχεις ένα πανίσχυρο συμβούλιο διοίκησης που διορίζει τον κοσμήτορα κι αυτός με τη σειρά του λύνει και δένει στη σχολή και ρυθμίζει απολύτως τις εξελίξεις των καθηγητών. Δημιουργείς ένα σύστημα εξάρτησης και συναλλαγής.

Η τρίτη αλλαγή είναι η επαναφορά του τμήματος ως της βασικής ακαδημαϊκής μονάδας. Υποστήριξα και υποστηρίζω ότι αυτή η επαναφορά δεν θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική αλλά να αφορά μόνον τις περιπτώσεις που έχουμε αντιστοίχιση τμήματος με επιστημονικό αντικείμενο. Ακόμα όμως και στην περίπτωση που επικρατήσει η άποψη της υποχρεωτικότητας δεν ήρθε η καταστροφή. Υπάρχει και ο δρόμος της διόρθωσης στην πορεία. Έτσι συμβαίνει με τις μεταρρυθμίσεις.

Τα υπόλοιπα είναι ήσσονος σημασίας και απαραίτητα για να περάσουμε από το σημερινό καθεστώς στην αλλαγή του θεσμικού πλαισίου. Αν ενδιαφερόμαστε γι’ αυτό, αν ενδιαφερόμαστε να διορθώσουμε τις παθογένειες των ΑΕΙ οφείλουμε να κάνουμε και τις απαραίτητες βελτιώσεις και τους αναγκαίους συμβιβασμούς. Έτσι γίνεται στις Δημοκρατίες. Εδώ έγινε συγκυβέρνηση της ΔΗΜΑΡ με τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ για να σωθεί η χώρα και δεν μπορούμε να κάνουμε μικρές υποχωρήσεις για να λειτουργήσουν τα πανεπιστήμια;

Η Μαρία Ρεπούση είναι βουλευτής και Υπεύθυνη του Τομέα Παιδείας και Έρευνας της ΔΗΜΑΡ. Είναι, επίσης, αναπληρώτρια καθηγήτρια ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.