Ο Τάκης Μπενάς, ιστορικό στέλεχος της αριστεράς κατά τη μεταπολεμική και μεταπολιτευτική περίοδο, υπήρξε από τα ιδρυτικά και κορυφαία στελέχη του ΚΚΕ Εσωτερικού. Στο νέο του βιβλίο "Το ελληνικό '68 - Συμβολή στην Ιστορία του ΚΚΕ Εσωτερικού", που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις Εκδόσεις "Θεμέλιο", περιγράφει τη γέννηση και την εξέλιξη του ανανεωτικού κομμουνιστικού εγχειρήματος στη χώρα μας, μέχρι τη Μεταπολίτευση. Πρόκειται για πολιτική κατάθεση που συνεισφέρει στην ιστορία της ελληνικής αριστεράς. Ο Τάκης Μπενάς έχει γράψει βιβλίο και για το Συνέδριο της ΕΔΑ, που δεν έγινε, όπου ανιχνεύονται τα πρόδρομα στοιχεία της ανανεωτικής πορείας του αριστερού κινήματος. Το νέο βιβλίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Μπάμπη Δρακόπουλου. Σήμερα προδημοσιεύουμε το κεφάλαιο για τη γέννηση του ΚΚΕ Εσωτερικού.
Εσείς όμως όταν έρθει η μέρα
Που ο άνθρωπος συμπαραστάτης θα 'ναι τ' ανθρώπου
Να μας θυμάστε
Μ' επιείκεια
Μπέρτολντ Μπρεχτ, 76 Ποιήματα, μτφρ.: Π. Μάρκαρης
Αναγκαία διευκρίνιση για τον τίτλο:
Προτιμήθηκε ο ορισμός "γέννηση" και όχι "ίδρυση" γιατί αντανακλά το πραγματικό γεγονός ότι το ΚΚΕ εσωτερικού δεν εμφανίστηκε το 1968 με διαδικασίες ίδρυσης αλλά σαν το αναγκαστικό αποτέλεσμα της αντίστασης στο κομματικό πραξικόπημα της ομάδας Κολιγιάννη με τους διορισμούς νέας ηγετικής ομάδας έπειτα από τη διαγραφή του μισού Πολιτικού Γραφείου στη γνωστή 12η Ολομέλεια του '68.
Η αντίσταση αυτή -γενναία οπωσδήποτε πολιτικά στάση- δε σήμαινε αυτομάτως και ίδρυση άλλου κόμματος, γιατί περιείχε και την αυταπάτη της "ακύρωσης των αποφάσεων της 12ης Ολομέλειας" και μια αστήρικτη πολιτική "επανένωσης των δυνάμεων του ΚΚΕ". Μια πολιτική που κράτησε αρκετό καιρό, εκδηλώθηκε και μέσα "στην Έκτακτη Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ, τον Απρίλιο του 1969", αλλά και αργότερα, αποτελώντας ουσιαστικά το λίκνο της κατοπινής "αγαπησιάρικης" πολιτικής που ταλάνισε το ΚΚΕ Εσωτερικού στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης.
Γεννήθηκε, συνεπώς, το ΚΚΕ Εσωτερικού από τα ίδια τα γεγονότα σαν αντίδραση σ' αυτά, και δεν "ιδρύθηκε". Εάν είχε ιδρυθεί κανονικά, θα συνέχιζε τη διαδρομή του με άλλες προδιαγραφές -με σχέδιο και σκοπούς όπως επιβάλλει μια ίδρυση- και ενδεχομένως και με άλλες κομματικές και πολιτικές εξελίξεις.
Επιχειρώντας σήμερα μια πρώτη ιστορική αποτίμηση του ΚΚΕ Εσωτερικού, θα ήταν πραγματικά αδιανόητο να εξαιρούνταν απ' αυτήν η ίδια η πράξη της γέννησής του. Επιβάλλεται, και όχι μόνο για δεοντολογικούς λόγους. Τα κρίσιμα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν είναι κυρίως τρία:
α) εάν η διάσπαση ήταν αναπόφευκτη ή όχι???
β) εάν υπήρξε χρήσιμη και επωφελής στις δεδομένες συνθήκες του '68???
γ) εάν υπήρχε άλλη εναλλακτική λύση.
Παραθέτω μια πρώτη, συνολική, προσέγγιση στο θέμα αυτό.
Η μέχρι σήμερα διερεύνηση της πολιτικής και των επιλογών που ακολουθούσε η ηγετική ομάδα Κολιγιάννη μέσα στο ενιαίο ακόμα ΚΚΕ έχει καταδείξει την ύπαρξη σαφούς πρόθεσης να επιβάλει -με προτροπή της ηγεσίας Μπρέζνιεφ- τη διάσπαση και μέσω αυτής την εκκαθάριση του ΚΚΕ από τα αμφιβόλου "νομιμοφροσύνης" ηγετικά στελέχη του. Είναι προφανές ότι επιδιωκόταν μια περιορισμένη αριθμητική εκπαραθύρωση στην κορυφή και όχι μια εκτεταμένη διάσπαση στη βάση. Ήταν, εντούτοις, δεδομένη η πρόθεσή της να καταστήσει αναπότρεπτη τη σύγκρουση και συνεπώς να οδηγήσει τα πράγματα στη διάσπαση, υπό τον αυτονόητο όρο ότι και η άλλη πλευρά θα δεχόταν ή θα υποχρεωνόταν να δεχτεί την επιλογή του χρόνου και του χώρου για την εκδήλωση της διάσπασης. Είναι ενδιαφέρον να υπενθυμιστεί ότι, από την άποψη της χρονικής στιγμής, το 1968 ευνοούσε τα σχέδια για ρήξη και εκκαθάριση, με λιγότερο κόστος σε συνθήκες δικτατορίας, αφού σε συνθήκες νομιμότητας δεν "πριμοδοτούνταν" η πλευρά Κολιγιάννη, διαθέτοντας κατά κύριο λόγο στελέχη άγνωστα στον αριστερό κόσμο της χώρας. Όλα σχεδόν τα πολιτικά και τα προβεβλημένα μαζικά στελέχη του κινήματος, μέσα στην Ελλάδα, ήταν (και τάχτηκαν) εναντίον της. Αλλά και οι εξωελληνικοί λόγοι καθιστούσαν την περίοδο '68-'69 κατάλληλη για τα διασπαστικά σχέδια: η νεοσταλινική ανασυγκρότηση στο ΚΚΣΕ, μετά την περίοδο Χρουστσώφ, μόλις είχε συντελεσθεί, είχε εμφανιστεί από τον Γενάρη του '68 το τσεχοσλοβακικό πρόβλημα που θα οδηγούσε λίγους μήνες αργότερα από την "άνοιξη" της Πράγας στα τανκς του Συμφώνου της Βαρσοβίας, τα προζύμια του "ευρωκομμουνισμού" φουσκώνανε ήδη και σε απάντησή τους μελετιόταν η εξαπόλυση του Δόγματος Μπρέζνιεφ το 1969 "για την περιορισμένη ανεξαρτησία των σοσιαλιστικών χωρών".
Μολονότι, συνεπώς, η περίοδος ευνοούσε τους εχθρούς της ανανεωτικής προσπάθειας, στο ερώτημα αν μπορεί να θεωρηθεί χρήσιμη και επωφελής η ρήξη του '68, η απάντηση συναρτάται με το οπωσδήποτε ιστορικής σημασίας γεγονός ότι, ανεξαρτήτως ευνοϊκού ή μη χρόνου, η διάσπαση έθεσε σε κίνηση τις διαδικασίες διαφοροποίησης και αντιπαράθεσης, που θα κατέληγαν στην ανανέωση. Επιπρόσθετα, η εξέταση του θέματος πρέπει να γίνει (και είναι έντιμο να γίνει) ανεξάρτητα από τη, μετά τη διάσπαση, διαχείριση της υπόθεσης. Ανανέωση, αν και η διαχείριση αυτή έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη δεδομένη πλέον έκβαση του "εγχειρήματος".
Συνοψίζοντας, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα πρόβλημα λεπτό, δύσκολο και ίσως ιστορικά αναπάντητο. Η σύγχρονη, άλλωστε, επιστημονική αντίληψη δεν αποδέχεται τις μονόδρομες και υποχρεωτικές απαντήσεις. Αποδέχεται, αντίθετα, πως στην Ιστορία υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές διέξοδοι, λύσεις και απαντήσεις στα προβλήματα. Με δεδομένη και καταγραμμένη αυτή την οπτική, το πιθανό τελικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως μάλλον δεν έχει ιστορική χρησιμότητα η αναζήτηση άλλης απάντησης σ' αυτό το ερώτημα. Η διάσπαση του '68 επιβλήθηκε από το διεθνές και το ελληνικό κύκλωμα του νεοσταλινικού ρεύματος που βρισκόταν σε ανοδική πορεία μετά την πτώση του Χρουστσώφ, υπήρξε αναμφίβολα η επιλογή του και κατά τούτο ήταν αναπότρεπτη.
Η αναζήτηση άλλης απάντησης ακολουθεί προφανώς τον "προθύστερο" δρόμο. Δηλαδή, με βάση τις μετέπειτα εξελίξεις και την υπερίσχυση του δογματικού ΚΚΕ, να αναζητείται η ενδεχόμενη χρησιμότητα της παρουσίας των ανανεωτικών δυνάμεων μέσα στους κόλπους του ενιαίου κόμματος και ο (πιθανά ή και σίγουρα) ευεργετικός τους ρόλος στις εξελίξεις της μεταπολιτευτικής περιόδου, που είναι και η μόνη μακρόχρονη περίοδος νομιμότητας για το ΚΚΕ. Πρόκειται για εκτιμήσεις που προϋποθέτουν απαντήσεις οι οποίες δεν είχουν δοθεί. Όπως, π.χ., αν η δογματική ηγεσία θα αρκούνταν στην "υπακοή" και δεν θα προχωρούσε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην "εκκαθάριση του κόμματος". Οι σκληρές επιλογές της ηγεσίας Μπρέζνιεφ, στην περίοδο που ακολουθεί, δεν αφήνουν σοβαρές αμφιβολίες για το πογκρόμ των ανανεωτικών στελεχών που θα επακολουθούσε. Ένοπλη επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία, αιματηρά γεγονότα στην Πολωνία του 1970, δόγμα Μπρέζνιεφ για "περιορισμένη ανεξαρτησία" που νομιμοποιούσε κάθε είδους επέμβαση, προώθηση διασπαστικών διαδικασιών στα Κ.Κ. της Δυτικής Ευρώπης ή υποταγή τους και αποκήρυξη ή τουλάχιστον απεμπόληση του "ευρωκομμουνισμού" (περίπτωση Γαλλικού Κ.Κ.), αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του πολιτικού και του κομματικού τοπίου της περιόδου. Και το αποκαλυπτικότερο ίσως της πολιτικής βούλησης και των αδίστακτων επιλογών αυτής της νεοσταλινικής ηγεσίας είναι αναμφισβήτητα η κυνική δήλωση του Μπρέζνιεφ, που μιλώντας στο συνέδριο του Πολωνικού Κ.Κ., το 1969, και απευθυνόμενης στους παριστάμενους ηγέτες των δυτικοευρωπαϊκών Κ.Κ. που είχαν διαμαρτυρηθεί για την εισβολή των τανκς στην Πράγα και τις αρνητικές επιπτώσεις στο αριστερό κίνημα της Ευρώπης, δεν δίστασε να διακηρύξει ότι "δεν μας ενδιαφέρουν οι επιπτώσεις στη Δυτική Ευρώπη και στα δικά σας κόμματα, που δεν πρόκειται στα προσεχή σαράντα χρόνια να πάρετε την εξουσία, γι' αυτό και δεν θα σας ρωτάμε, ούτε μπορείτε να αξιώνετε ενημέρωση εκ των προτέρων. Αυτό το δικαίωμα το έχουν μόνο τα κόμματα που ασκούν τη σοσιαλιστική εξουσία".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου