Η επέλαση των γερόντων

Το Νίκου Γεωργιάδη, Athens Voice, 9.12.11
Ο Έντγκαρ Ναούμ γεννήθηκε στην Κεντρική Ευρώπη από γονείς Σεφαραδίμ, που έφυγαν από τη Θεσσαλονίκη το 1919. Μεγαλώνοντας ανακάλυψε την Αριστερά. Νέος γοητεύτηκε και εισήλθε στο Λαϊκό Μέτωπο (1936) με τον Λέοντα Μπλουμ, για να ενταχθεί στην Αντίσταση μετά την κατοχή της Γαλλίας από τους Γερμανούς. Αργότερα εντάσσεται στο Κομμουνιστικό κόμμα της Γαλλίας για να αναλάβει μετά το χρέος της «Αυτοκριτικής». Συνυπάρχει στο Παρίσι με τον Καστοριάδη και τον Λεφόρ. Το κωδικό του όνομα στην αντίσταση ήταν Μορέν, και με αυτό το όνομα συνέχισε και όταν αναγνωρίστηκε ως φιλόσοφος και κοινωνιολόγος. Ο Στεφάν Εσέλ γεννήθηκε Γερμανός, αλλά πολιτογραφήθηκε Γάλλος το 1939. Εβραίος κι αυτός, είναι από τους ελάχιστους επιβιώσαντες από τα στρατόπεδα του θανάτου των Γερμανών. Βασικός συντάκτης της Χάρτας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κεντροδεξιός αλλά βαθιά δημοκρατικός, είναι σήμερα 90 ετών. Ο Εντγκάρ Μορέν είναι ακριβώς 91 ετών.

Πριν από λίγα 24ωρα ο υπερήλικας Εντγκάρ Μορέν, απευθυνόμενος στο μέσο Γάλλο από τηλεοπτικό σταθμό, με καθάρια φωνή και βαθιά μελαγχολικό ύφος διαπίστωνε πως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αντιδρούν στα πολιτικά δρώμενα στην Ευρώπη, όπως οι πολίτες στον Μεσοπόλεμο. Δείχνουν να μην κατανοούν ή να απωθούν αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Οι πολιτικές ηγεσίες συμπεριφέρονται όπως, τηρώντας τις αναλογίες, εκείνες που έδειχναν να μην αντιλαμβάνονται το ρου των πραγμάτων.

Η Βαϊμάρη ήταν η συμπυκνωμένη τραγωδία, που εγκυμονούσε όλα όσα αναπόφευκτα θα οδηγούσαν στην καταστροφή και την εμφάνιση των τριών τύπου φασισμών στην Ευρώπη: τον ισπανικό, το γερμανικό και τον ιταλικό. Ο ελληνικός φασισμός του Μεταξά ήταν άλλο ένα κακέκτυπο, αφού στη χώρα αυτή οι μιμήσεις αποτελούν κανόνα συμπεριφοράς.

Είναι, αλίμονο, χαρακτηριστικό των κοινωνιών μας ότι δύο γέροντες διανοούμενοι συγκεντρώνουν σε ένα εγχειρίδιο 60 σελίδων με τίτλο «Ο δρόμος της ελπίδας» τις σκέψεις τους για το καταρρέον υπερ-οικοδόμημα, το οποίο μας συμπεριλαμβάνει θέλουμε δεν θέλουμε. Η πρωτοβουλία τους αυτή καθορίζει την έκταση του ελλείμματος που χαρακτηρίζει το πολιτισμικό προϊόν της εποχής. Οι νέοι διανοούμενοι είναι απόντες διότι απλά τους πάτησε το τραμ της σύγχρονης ιστορίας. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, ενός Σλοβένου, του Ζίζεκ, επί παραδείγματι, οι γέροντες όπως ο Χάμπερμας κυριαρχούν κρούοντας τον κώδωνα της ορατής πλέον πολιτισμικής παρακμής.

Ο Εντγκάρ Μορέν στο βιβλίο του «Ο δρόμος» εξηγεί πως το μείζον δεν είναι η χρηματοπιστωτική κατάρρευση του συστήματος που γεννήθηκε το 1975 στις ΗΠΑ επί Νίξον, με το τελεσίδικο διαζύγιο του δολαρίου από το χρυσό. Δυστυχώς η κρίση είναι βαθιά πολιτισμική, με αποτέλεσμα να αναδύεται από αυτή μια νέα Λερναία Ύδρα. Το ένα της κεφάλι αφορά το θρησκευτικό φανατισμό, χριστιανικού, ισλαμικού ή εβραϊκού τύπου... αδιάφορο. Το δεύτερο κεφάλι αφορά την επαναφορά των βασικών στοιχείων του εθνικού προστατευτισμού. Οι μικροί καθημερινοί φασισμοί, συνεπικουρούμενοι από την καθημερινή διολίσθηση των οικονομικών παραμέτρων σε λογικές επικυριαρχίας, με τους Μέρκελ και Σαρκοζί να καταλήγουν σε αντιδημοκρατικά μοντέλα διακυβέρνησης, όπως την ακύρωση της αρχής της Ομοφωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ανάδειξη της αρχής της Πλειοψηφίας, αυτοί οι καθημερινοί μικροί φασισμοί οδηγούν στο νέο κεντρικό πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης η οποία και προοιωνίζεται χρηματοπιστωτικό και αργότερα πολιτικό Αρμαγεδδώνα. 

Σε μια γωνιά του Βερολίνου

Πάνω σε αναπηρικό καροτσάκι, με τη χωρίστρα ως σήμα κατατεθέν, ο Χέλμουτ Σμιτ ήταν σαφής και απόλυτα επιθετικός. Η Γερμανία απομονώνεται προκαλώντας ανακλαστικά του παρελθόντος. Η Γερμανία βιώνει έξαρση του εθνικισμού της, υιοθετώντας τις πολιτικές της Μέρκελ. Ο Χέλμουτ Σμιτ είναι βετεράνος, κι αυτός υπερήλικας. Καγκελάριος σε σημαντικές στιγμές για την οικοδόμηση της Ευρώπης διαθέτει το «λικέρ της σοφίας», το οποίο δυστυχώς γεύεται πολύ αργά, όταν κοντεύει να εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Με αυτή την ισχύ της σοφίας, ο Γερμανός πολιτικός επανέφερε στην τάξη μία γερμανική σοσιαλδημοκρατία η οποία έχει απολέσει, όπως και η γαλλική, την ταυτότητά της. Όχι, ο Σμιτ δεν είναι αριστερός κομμουνιστής. Ένας τυπικός σοσιαλδημοκράτης διαχειριστής ήταν κι αυτός. Απλά συνειδητοποιεί πως, αλίμονο, ο «τρίτος γύρος» του αγώνα για την επικυριαρχία στην Ευρώπη είναι το ίδιο παγιδευμένος σε ιστορικές νάρκες όπως και οι δύο προηγούμενοι. Αντιλαμβάνεται πως το έλλειμμα δημοκρατίας σε συνδυασμό με το έλλειμμα κοινωνικής προοπτικής οδηγούν αναπόφευκτα σε φασισμούς. Νέου τύπου και χρηματοπιστωτικής ταυτότητας σίγουρα, αλλά… φασισμούς.

Το χλωμό πρόσωπο της ελληνικής Βαϊμάρης

Όταν ο Νίκος Πουλαντζάς έδινε με δραματικό τρόπο ένα τέλος στη δική του ζωή, πολλοί λίγοι αντελήφθησαν πως ήταν από τους πρώτους που είχαν κατανοήσει τη «ροή των πραγμάτων» σε μία αριστερή σκέψη, η οποία με μαθηματική ακρίβεια βάδιζε στην αυτοκαταστροφή της υιοθετώντας το μοντέλο της λατρείας του χρήματος και της ηδονής της ευημερίας. Είχε τολμήσει να επισημάνει πως ο Χίτλερ ψηφίστηκε από προλετάριους του Αμβούργου, του Βερολίνου και της Βρέμης, οι οποίοι προηγουμένως ήταν κομμουνιστές, αριστεροί, ακόμη και κομμουνάροι. Ήταν μια αλήθεια που ανέτρεπε το θέσφατο «ο λαός έχει και ένστικτο και δίκιο». Το μόνο ένστικτο που διαθέτει ο λαός είναι αυτό της επιβίωσης. Για το δίκιο και τη συλλογική συνείδηση, ας μη μιλήσουμε. 

Το πρόσωπο του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, όστις έσπευσε, πρώτος αυτός, να μαχαιρώσει ως Βρούτος τον παραπαίοντα αρχηγό του, ήταν αρκετό για να συμπληρώσει την εικόνα του «εναπομείναντος» ΠΑΣΟΚ. Η Άννα, ο Ανδρέας, ο Γιάννης, μαζί με τον Ηλία, είχαν κάνει την αρχή της εφαρμογής του τελετουργικού αποκαθήλωσης. Ο Ανδρέας πήρε προβάδισμα. Ο Μιχάλης ανησύχησε και διολίσθησε στο σύνδρομο Βενιζέλου. Το ΠΑΣΟΚ τελειώνει στο χυλό που το ίδιο πρόσφερε ως ιδεολογικό έδεσμα στο διψασμένο για νεόπλουτη ευδαιμονία σοσιαλιστικό κοινό του. Τώρα πρέπει να σκοτώσει το δικό του «Φωτόπουλο», αλλά είναι αργά. Το ΠΑΣΟΚ σε μικρογραφία αποτελεί την «ελληνική εκδοχή της Βαϊμάρης», μια τσουλήθρα στο χάος, όπου η Βάσω Παπανδρέου και ο Πάγκαλος εξακολουθούν να διαθέτουν κουτάλες για μαγείρεμα. Δυστυχώς.

Η Κεντροαριστερά, αυτή η δική τους Κεντροαριστερά, εξέπνευσε. Ας ευχηθούμε πως άμεσα κάποιοι θα επιλέξουν να μη μονάσουν, αλλά να εμφανιστούν και να διεκδικήσουν. Η Λερναία Ύδρα του Εντγκάρ Μορέν δεν καυτηριάζεται με παρακμιακές παραφωνίες των ηδονοβλεψιών της πολιτικής.  

n.georgiadis1@yahoo.com