Το αποπληθωριστικό στρατόπεδο

PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES, Καθημερινή

Την Πέμπτη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε σειρά νέων μέτρων που έλαβε στην προσπάθεια να ενισχύσει την ευρωπαϊκή οικονομία. Η ανακοίνωση φανερώνει μια υποψία απόγνωσης, γεγονός καθησυχαστικό. Η Ευρώπη, η οποία τα πηγαίνει χειρότερα απ’ ό,τι στη δεκαετία του 1930, έχει πέσει σαφώς σε μια αποπληθωριστική δίνη και είναι παρήγορο να γνωρίζει κανείς ότι το αντιλαμβάνονται οι κεντρικοί τραπεζίτες. Ωστόσο η επιφοίτηση μπορεί να τους ήρθε πολύ αργά. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι τα μέτρα που βρίσκονται επάνω στο τραπέζι επαρκούν ώστε ν’ αντιστραφεί η ροή της αποπληθωριστικής δίνης. Εκεί θα βρισκόμασταν και εμείς αν δεν υπήρχε ο Μπερνάνκι (σ.σ. ο προηγούμενος πρόεδρος της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας, της Fed). Η κατάσταση στις ΗΠΑ απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ικανοποιητική, ωστόσο φαίνεται ότι έχουμε αποφύγει (τουλάχιστον προς το παρόν) το είδος της παγίδας που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Γιατί; Ενας λόγος είναι ότι η Fed αντέδρασε σωστά πριν από χρόνια, αγοράζοντας κρατικά ομόλογα αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων ώστε ν’ αποφύγουμε την κατάσταση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη.

Μπορεί κανείς να υποστηρίξει, και εγώ το κάνω, ότι η Fed θα έπρεπε να είχε κάνει περισσότερα, όμως οι αξιωματούχοι της αντιμετώπισαν άγριες επιθέσεις όλο αυτό το διάστημα. Ειδήμονες, πολιτικοί και πλουτοκράτες τούς κατηγορούσαν, ξανά και ξανά, ότι οδηγούν το δολάριο σε υποτίμηση και ότι καραδοκεί ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός, κάτι που ποτέ δεν έγινε. Το ερώτημα είναι γιατί. Τι είναι αυτό που κάνει ένα πανίσχυρο κομμάτι της πολιτικής σκηνής, ας το ονομάσουμε το αποπληθωριστικό στρατόπεδο, να απαιτεί περιοριστική νομισματική πολιτική ακόμη και όταν η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση και ο πληθωρισμός σε πολύ χαμηλό επίπεδο; Γιατί οι Δεξιοί μισούν την επεκτατική νομισματική πολιτική ακόμη και όταν τη χρειαζόμαστε απεγνωσμένα; Ενας λόγος είναι η ελκυστικότητα της αληθοφάνειας. «Η Fed τυπώνει χρήμα, το τύπωμα χρήματος οδηγεί σε πληθωρισμό και ο πληθωρισμός είναι πάντοτε κάτι κακό» είναι μια δήλωση τρεις φορές αναληθής, η οποία όμως φαντάζει αληθής σε πολλούς ανθρώπους. Η τάση να προτιμάμε την αληθοφάνεια από την πιο πολύπλοκη αλήθεια ανέκαθεν συνδέεται με τον πολιτικό συντηρητισμό. Δεύτερος λόγος είναι τα ταξικά συμφέροντα. Ο πληθωρισμός ευνοεί τους οφειλέτες και πλήττει τους πιστωτές, ενώ ο αποπληθωρισμός επιτυγχάνει το αντίστροφο. Οι πλούσιοι είναι πολύ πιθανότερο απ’ ό,τι οι φτωχοί να είναι πιστωτές.
Μια τελευταία σημείωση: Οι πλούσιοι της Ευρώπης δεν διαθέτουν ούτε τόσο πλούτο ούτε τόση επιρροή όση διαθέτουν οι Αμερικανοί ομόλογοί τους, ωστόσο τα συμφέροντα των πιστωτών είναι ακόμη πιο ισχυρά απ’ ό,τι είναι στις ΗΠΑ επειδή οι χώρες-πιστωτές, ειδικότερα η Γερμανία, κατέληξαν να υπαγορεύουν την πολιτική σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτό που είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό είναι ότι η κυριαρχία των συμφερόντων των πιστωτών και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, υποστηριζόμενη από λανθασμένα αλλά ελκυστικά οικονομικά δόγματα που απευθύνονται στο θυμικό, είχε τραγικές συνέπειες. Οι οικονομίες μας δέχτηκαν πιέσεις εξαιτίας των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι οφειλέτες, οι οποίες εξαναγκάστηκαν να περικόψουν τις δαπάνες τους. Για ν’ αποφύγουμε τη βαθιά, παρατεταμένη, ύφεση χρειαζόμασταν πολιτική που θ’ αντιστάθμιζε αυτή την υστέρηση. Αντ’ αυτού, αυτό που πήραμε ήταν η ψύχωση με τα δεινά των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, η παράνοια σχετικά με τον πληθωρισμό και μια ύφεση της οικονομίας που συνεχίζεται και συνεχίζεται.