Le Monde: Η "επέμβαση", μια πολιτική που σχετίζεται με τις εικόνες σοκ των ΜΜΕ

Μισώ τη δημοκρατία... Σκίτσο του Patrick Corrigan από την εφ. "Toronto Sun"

 Αυγή, 12.3.11

Ενώ ο εμφύλιος πόλεμος στη Λιβύη φαίνεται ότι παρατείνεται, πρέπει να υπάρξουν οι τηλεοπτικές εικόνες σφαγών αμάχων, γυναικών και παιδιών γεμάτων αίματα, με ξεσκισμένες σάρκες από τις ρουκέτες του στρατού του στρατάρχη Καντάφι, προκειμένου να αρχίσει να εκτυλίσσεται ένα σενάριο στρατιωτικής επέμβασης στο όνομα της προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων και για να αλλάξουν έτσι τα επί τόπου δεδομένα; Το θέμα θίχθηκε με σαφήνεια από Γάλλους διπλωμάτες, τη στιγμή που το Παρίσι φαίνεται ότι υποστηρίζει όλο και περισσότερο την ιδέα της στρατιωτικής δράσης.

Το παράδοξο είναι ότι, αν η "επέμβαση" μπορεί να τεθεί προς συζήτηση μόνο από τη στιγμή που διαπραχθεί ένα ειδεχθές έγκλημα, τότε κινδυνεύει να λάβει χώρα με μεγάλη καθυστέρηση. Το υποθετικό σενάριο που θα μπορούσε αμέσως να άρει όλα τα εμπόδια, στα Ηνωμένα Έθνη, για ένοπλη επέμβαση στη Λιβύη περιγράφεται ως εξής: αν ο Μουαμάρ Καντάφι διέταζε εναέρια επίθεση με χημικά όπλα κατά της καρδιάς της εξέγερσης, της Βεγγάζης, η διεθνής αγανάκτηση θα ήταν τέτοια που οι Ρώσοι και οι Κινέζοι δεν θα μπορούσαν πλέον να συνεχίσουν να μπλοκάρουν μια απόφαση του ΟΗΕ που να δίνει το πράσινο φως στην προσφυγή στη βία.

Μια λιβυκή "Χαλάμπζα"; Το όνομα παραπέμπει σε αυτή την κοινότητα του ιρακινού Κουρδιστάν που βομβάρδισε ο Σαντάμ Χουσεΐν με χημικά, στις 16 Μαρτίου 1988, προκαλώντας 5.000 νεκρούς. Οι εικόνες των δρόμων γεμάτων με πτώματα είχαν κάνει τον γύρο του κόσμου. Όσο τραγικό κι αν ήταν, το έγκλημα αυτό δεν είχε οδηγήσει σε ένοπλη ενέργεια κατά του ιρακινού καθεστώτος, το οποίο τότε είχε τη στήριξη των Δυτικών κατά τον πόλεμο που αυτό διεξήγαγε κατά του Ιράν.

Η "επέμβαση" στη Λιβύη θα χρειαζόταν, σύμφωνα με διπλωμάτες, μια διεθνή κινητοποίηση που θα περνούσε από τη συγκίνηση του κοινού. Πρόκειται εδώ για ένα είδος επικύρωσης του "νόμου του καταιγισμού" που είχε θεωρητικοποιήσει ο Μπερνάρ Κουσνέρ: ο παράγοντας των ΜΜΕ αναφέρεται ως το αφετηριακό στοιχείο, εκείνο που μπορεί να σπρώξει τις κυβερνήσεις στο να αναλάβουν δράση. Αλλά αυτό θα ήταν αρκετό για να αλλάξουν γνώμη Μόσχα και Πεκίνο;

Κατά τη δεκαετία του 1990 η ανάπτυξη του "δικαιώματος επέμβασης" για ανθρωπιστικούς λόγους ανήχθη σε σύμβολο μιας νέας, μετα-ψυχροπολεμικής διεθνούς τάξης πραγμάτων, όπου οι δικτατορίες δεν θα μπορούσαν πλέον να οχυρώνονται πίσω από τα σύνορά τους. Το 1991 η στρατιωτική επιχείρηση "Παροχή Άνεσης", που διοργάνωσαν οι Δυτικοί, βοήθησε τους Κούρδους του Ιράκ με την έγκριση του ΟΗΕ. Οι τηλεοπτικές εικόνες έπαιξαν μεγάλο ρόλο.

Ο παράγοντας "εικόνα" μπορεί να παίξει ρόλο στη Λιβύη; Άμαχοι, διαδηλωτές, μπήκαν στο στόχαστρο των δυνάμεων του Καντάφι. Κάτοικοι, μεταξύ τους παιδιά, τραυματίστηκαν στις μάχες. Αλλά οι πληροφορίες -όταν κατά καιρούς δίνονται- σύμφωνα με τις οποίες οι εναέριοι βομβαρδισμοί προκάλεσαν σφαγή μεταξύ των κατοίκων δεν έχουν, ως σήμερα, επιβεβαιωθεί. Η κατάσταση επί τόπου είναι δύσκολο ακόμη να εκτιμηθεί. Κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει αν ο Οδηγός της Λιβύης, ξέροντας ότι βρίσκεται στο επίκεντρο έρευνας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, προσπαθεί να ελέγξει τις ενέργειές του ή αν τα στοιχεία των ενόπλων δυνάμεών του απειθαρχούν ή συγκρατούν τα πυρά τους.

Η Λιβύη εμφανίζεται ως σοβαρή δοκιμασία για την ιδέα της "επέμβασης". Στις 22 Φεβρουαρίου το Συμβούλιο Ασφαλειας του ΟΗΕ αναφέρθηκε στην "ευθύνη προστασίας" -κάτι το πρωτόγνωρο. Ο ΟΗΕ υιοθέτησε το 2005 αυτή την έννοια- που σημαίνει ότι, αν ένα κράτος εμφανίζεται ανίκανο να προστατεύσει τον ίδιο του τον λαό, η διεθνής κοινότητα έχει το δικαίωμα να δράσει, και με στρατιωτικά μέσα, με την προϋπόθεση ότι θα έχει την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Η διαπίστωση των σοβαρών εγκλημάτων έχει γίνει. Η απόφαση 1970 της 26ης Φεβρουαρίου για τη Λιβύη επιβεβαιώνει ότι οι "συστηματικές και γενικευμένες επιθέσεις κατά των αμάχων μπορεί να αποτελέσουν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας". Στη βάση αυτή έγινε προσφυγή στη διεθνή δικαιοσύνη. Αλλά, έκτοτε, η Ρωσία και η Κίνα έχουν επιστρέψει στην παραδοσιακή τους στάση, που συνεπάγεται επιφυλακτικότητα έναντι κάθε είδους επίθεσης στην κυριαρχία των κρατών στο όνομα των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Για την επέμβαση, σχολίασε ο επικεφαλής της βρετανικής διπλωματίας, Ουίλιαμ Χέιγκ, χρειάζεται νομική βάση, περιφερειακή στήριξη και ένα "σαφές στοιχείο που να λειτουργήσει ως αφετηρία". Εικόνες σοκ; Εκκλήσεις για βοήθεια; Η Γαλλία φαίνεται να γίνεται ο ιμάντας μεταβίβασης της λιβυκής εξέγερσης, της οποίας οι εκπρόσωποι γίνονταν δεκτοί την Πέμπτη 10 Μαρτίου από τον Νικολά Σαρκοζί.

Η εισβολή στο Ιράκ το 2003 "ίπταται" ως σοβαρό εμπόδιο σε κάθε είδους δράση χωρίς το πράσινο φως του ΟΗΕ. Χρειάζεται η διεθνής νομιμότητα. Λείπουν οι εικόνες ωμοτήτων. Η "επέμβαση" μοιάζει προς το παρόν αδύνατον να εφαρμοστεί.