Οι τρεις νικητές

Η Αυγή, 21/11/2010
Από τον ΑΝΤΑΙΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗ
Μέσα στον γενικό ζόφο που ζούμε τον τελευταίο καιρό, η μεγάλη επιτυχία των Καμίνη-Μπουτάρη-Δημαρά λάμπει σαν μια καλόδεχτη εξαίρεση, σαν ένα σαφές προμήνυμα καλύτερων ημερών, σαν μία από τις σπάνιες επιβεβαιώσεις ότι, αν έχεις λόγο, έχεις και κοινό. Η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και η Πάτρα, και μαζί τους μια σειρά από άλλες πόλεις, μπορούν να ελπίζουν ότι θα αλλάξουν, ότι θα πετάξουν από πάνω τους τα γκρίζα ρούχα του λαϊκισμού και του πολιτικαντισμού, ότι θα πετάξουν από πάνω τους την καταχνιά της κακομοιριάς και των βλαχοδημάρχων. Δύο Ελλάδες συγκρούστηκαν σ' αυτές τις εκλογές. Η Ελλάδα που έδωσε τους περισσότερους σταυρούς στον Ψινάκη και η Ελλάδα που έδωσε τους περισσότερους σταυρούς στον Τομπάζη.
Όσο κι αν πολιτικοποιήθηκαν αυτές οι εκλογές, όσο κι αν η πλειονότητα των πολιτικών κομμάτων θεώρησε ότι η κυρίαρχη σύγκρουση ήταν η «μνημονιακή» και «αντιμνημονιακή» πολιτική, τα τελικά αποτελέσματα σε όλη την Ελλάδα, αλλά κυρίως στις τρεις αυτές μεγάλες πόλεις, έδειξαν ότι άλλο ήταν το διακύβευμα, άλλη η σπονδυλική στήλη, άλλο το ζητούμενο. Οι Έλληνες πήγαν (ή δεν πήγαν) στις κάλπες τσακισμένοι από τα σκληρά μέτρα που μας επιβάλλει ο κίνδυνος γενικής χρεωκοπίας, αλλά και αποφασισμένοι για αλλαγές που θα αφορούσαν την ποιότητα της ζωής τους, που θα αφορούσαν την, όλο και πιο γκρίζα και λόγω της γενικής μελαγχολίας, καθημερινότητά τους. Τι άλλο να σήμαινε η επιτυχία αυτών των τριών ανεξάρτητων προσωπικοτήτων που στηρίχτηκαν σε λίστες γεμάτες διανοούμενους και επαγγελματίες με όρεξη για δουλειά κι όχι για γραφειοκρατικά οφίκια, που πρότειναν ένα προοδευτικό πρόγραμμα διαρθρωτικών αλλαγών που ξεπερνάνε κατά πολύ τα απλά αιτήματα για καθαρές πόλεις; Τι άλλο να σήμαινε η νίκη του Καμίνη ο οποίος, ήταν εμφανές, δεν ήταν τηλεοπτικός σταρ και δεν είχε κανένα από τα «προσόντα» που έχουν συνήθως οι λαλίστατοι σε αρλούμπες υποψήφιοι; Τι άλλο να σήμαινε η επιτυχία του Δημαρά από το ότι ένα άφθαρτο πολιτικά πρόσωπο πάλεψε κατά του πασοκικού κατεστημένου που διοικούσε τόσα χρόνια την Πάτρα; Τι άλλο να σήμαινε η επιτυχία του Μπουτάρη στη Θεσσαλονίκη, αν όχι την αφύπνιση ενός κόσμου που βαρέθηκε την εικοσάχρονη σκιά μιας συντηρητικής όσο και ανίκανης δεξιάς, που βαρέθηκε να ακούει το παπαδαριό να κατεβάζει πολιτικές γραμμές, που βαρέθηκε να βλέπει να κρύβονται κάτω από το χαλί του εύκολου εθνικισμού μια άκρως συντηρητική πολιτική που δεν θέλει καμιά αλλαγή, κανένα βήμα προς τα εμπρός; Ακόμα και ο Ψωμιάδης, όταν ανέβηκε στο σημαιοστολισμένο βάθρο για να βγάλει μία από τις ναρκισσιστικές και γεμάτες αυτοϊκανοποίηση κορόνες του, έμοιαζε με ψαλιδισμένα τα φτερά του. Οι τρεις αυτοί δήμαρχοι κατέβηκαν ως ανεξάρτητοι, αλλά υποστηρίχθηκαν, όπως είναι φυσικό, από συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις. Και οι δυνάμεις αυτές έχουν κάθε δικαίωμα να είναι ευχαριστημένες. Όμως η επιτυχία των Καμίνη - Μπουτάρη - Δημαρά δεν ανήκει και δεν αφορά μονάχα αυτούς που τους ψήφισαν. Πρέπει να αφορά και να ενδιαφέρει κάθε προοδευτικό πολίτη αυτής της χώρας, ακόμα κι αυτούς που -κακώς- δεν πήγαν να ψηφίσουν. Ακόμα κι αυτούς που διαλαλούσαν ότι «μαύροι σκύλοι άσπροι σκύλοι, όλοι οι σκύλοι μια γενιά» και ότι, αντί για τις κάλπες, θα πήγαιναν για τσίπουρα.
Εμείς και οι Κόκκινοι Χμερ
Θα καταλαβαίνετε κι εσείς, όσοι έχετε βάλει στη ζωή σας το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, διάφορα φιλμάκια ή ανεκδοτάκια ή εύκολες πολιτικές αναλύσεις που ο ένας στέλνει στον άλλο και που συχνά μας χαρίζουν ένα χαμόγελο μόλις ανοίξουμε το πρωί, βαρύθυμοι, τον υπολογιστή στη δουλειά μας. Ένα από αυτά τα μηνύματα που ήρθαν την εβδομάδα που μας πέρασε ήταν ηχητικό. Ακουγόταν η φωνή των Παπανδρέου και Σαμαρά να λένε (σε ομιλίες τους;) ακριβώς την ίδια φράση, χωρίς ούτε ένα «και» διαφορά. Και η φράση αυτή κατέληγε στην ίδια ακριβώς επωδό. «Πρέπει να κάνουμε επανάσταση». Αν το περιεχόμενο του μηνύματος είναι πραγματικό (με την τεχνολογία, σήμερα, μπορούμε να ακούσουμε τον Σαμαρά να λέει πως σκοπεύει να γραφτεί στο ΚΚΕ και να ακούγεται πράγματι σαν τη φωνή του Σαμαρά), και οι δύο πολιτικοί αρχηγοί εμφανίζονται με σαφείς επαναστατικές διαθέσεις. Αλλαγή σκηνικού. Την περασμένη Δευτέρα δύο από τα σπουδαιότερα ονόματα της σύγχρονης γαλλικής γραμματείας, ο συγγραφέας Μισέλ Ουελμπέκ και ο φιλόσοφος Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, ήρθαν προσκεκλημένοι του Γαλλικού Ινστιτούτου να παρουσιάσουν ένα διαλογικό βιβλίο τους που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά με τίτλο «Δημόσιος κίνδυνος» (μτφρ. Λίνα Σιπητάνου, εκδ. της Εστίας). Η κουβέντα των δύο ενδιαφέρουσα (όπως ενδιαφέρουσα και η αντίθεση μεταξύ του ωραίου, γοητευτικού και εξωστρεφούς Λεβί και του άσχημου, εσωστρεφούς και όχι συμπαθούς Ουελμπέκ, ο οποίος όμως θεωρείται σήμερα ο σπουδαιότερος σύγχρονος λογοτέχνης της Γαλλίας - φέτος, μάλιστα, κέρδισε το Γκονκούρ). Ανάμεσα στα θέματα που απασχόλησαν τους δύο συγγραφείς ήταν και αυτό της επανάστασης. Ενδιαφέρουσα η θέση του Λεβί: επανάσταση πάντα σήμαινε ανατροπή, καταστροφή των πάντων: καταστροφή της καθεστηκυίας τάξης, καταστροφή των δομών της κοινωνίας, καταστροφή του τρόπου ζωής, καταστροφή του υπάρχοντος πολιτισμού, ακόμα και καταστροφή της επιθυμίας. Κι αυτό που ακολουθεί πάντα μια επανάσταση είναι ο ολοκληρωτισμός, η καταπίεση κάθε ανθρώπινης ελευθερίας, η καταστροφή κάθε ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όσο και να μας σοκάρει το γεγονός, έλεγε ο Λεβί, πραγματική επανάσταση, τα τελευταία χρόνια ήταν μονάχα αυτή των Κόκκινων Χμερ στην Καμπότζη με τις φρικαλεότητές της, με τις γενοκτονίες της, τα εκατομμύρια των νεκρών και των βασανισθέντων, την καταστροφή της χώρας. Ο Πολ Ποτ ήταν ένας πουριτανός και αυταρχικός σφαγέας που ήθελε να αλλάξει τα πάντα στη χώρα του. Και σίγουρα, έλεγε ο Λεβί προκαλώντας εμφανώς το κοινό του, ο Πολ Ποτ, που έζησε κάποια χρόνια στο Παρίσι, έμαθε το μάθημα του Λακάν περί καταπίεσης της επιθυμίας και το τράβηξε στα άκρα του. Φαντάζομαι τα μαλλιά πολλών από αυτούς που έχουν μια αδυναμία στην έννοια της επανάστασης να σηκώνονται όρθια από τις αιρετικές απόψεις του Λεβί. Μήπως όμως ο ακραίος και προβοκάτορας Λεβί θέλει να τελειώνει, από φιλοσοφική άποψη, μια για πάντα με την έννοια αυτή, έννοια που χρησιμοποιούν άκρατα δογματικοί και αριστεριστές κάθε τύπου αλλά και πολιτικοί που συχνά-πυκνά λαϊκίζουν όπως οι Παπανδρέου και Σαμαράς; Αν ισχύουν αυτά που λέει ο Γάλλος φιλόσοφος (κι όσον αφορά τον ολοκληρωτισμό που ακολουθεί κάθε μεγάλη εξέγερση έχει δίκιο, αρκεί να θυμηθεί κανείς τι ακολούθησε τη γαλλική και τη ρούσικη επανάσταση), αν δηλαδή η εικόνα της επανάστασης είναι μια εικόνα καταστροφής, γιατί να μαγεύει ακόμα τον κόσμο; Ιδού ένα ερώτημα που θα μπορούσε να τεθεί εκείνη τη βραδιά στην κατάμεστη αίθουσα του Γαλλικού Ινστιτούτου.
Ιντερμέτζο
«Η προσέγγιση των Τετραδίων υπό το πρίσμα της παγκοσμιοποίησης δεν είναι ασφαλώς κάποια παρακινδυνευμένη ή εκβιαστική «ανάγνωση». Κάθε άλλο, αφού πρόκειται για τον στοχασμό ενός μαρξιστή-διεθνιστή, ο οποίος θεωρεί ως βασική αιτία της κρίσης του Μεσοπολέμου την αντίθεση μεταξύ «κοσμοπολιτισμού», δηλαδή της τάσης παγκοσμιοποίησης της κοινωνίας και του περιορισμού της πολιτικής στον εθνικό ορίζοντα. Σε αυτή τη βάση θεωρεί ότι έχει εκδηλωθεί μια οργανική κρίση του μοντέρνου κράτους, την οποία δεν διστάζει να παραλληλίσει με την πνευματική-πολιτική κρίση που σημάδεψε την έξοδο από τον Μεσαίωνα και από τη «χριστιανική Ευρώπη» [...] Με αυτή τη βαρύτητα [...] αναγνωρίζει τη γνωσιολογική και πολιτική τομή που επέφερε ο μαρξισμός και η Οκτωβριανή επανάσταση, αλλά κρατά όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις από τη σταλινική εξέλιξη θεωρώντας τη μορφή κράτους που παραμένει στο οικονομικο-συντεχνιακό επίπεδο χωρίς να έχει ικανότητα ηγεμονίας. Αντιθέτως διαβλέπει την ηγεμονική δύναμη των ΗΠΑ, του αμερικανισμού-φορντισμού ως κέντρου πλέον της διεθνοποίησης νέων κοινωνικών παραγωγικών σχέσεων και πολιτισμικών αλλαγών». (Επανάσταση, ηγεμονία, παγκοσμιοποίηση. Το απόσπασμα από το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο του Γιάννη Βούλγαρη που βρίσκει κανείς στον τόμο «Στα μονοπάτια του Αντόνιο Γκράμσι. Πολιτική και πολιτισμός από το έθνος - κράτος στην παγκοσμιοποίηση» που κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό από τις Εκδόσεις Θεμέλιο. Στον τόμο συμμετέχουν με κείμενά τους, εκτός από τον Βούλγαρη, οι Λουδοβίκος Κωτσονόπουλος, Μυρσίνη Ζορμπά, Μαριλένα Σημίτη, Έφη Γαζή, Γιώργος Γιαννακόπουλος, Μαρία Τζεβελέκου και Γιάννης Παπαθεοδώρου).