Μία τρύπα στο νερό

Του Αριστείδη Χατζή, www.protagon.gr

Και πέρασαν 6 μήνες. Μισός χρόνος μιας ιδιόμορφης αριστεροδεξιάς συγκυβέρνησης. Για μια χώρα σε κρίση, μετά από πέντε χρόνια σκληρής λιτότητας, αυτό το διάστημα δεν είναι μικρό. Ειδικά όταν έχει πάει εντελώς χαμένο. Όμως στην πραγματικότητα η κυβέρνηση δεν έκανε απλά μια τρύπα στο νερό. Διότι η Ελλάδα σήμερα, στα τέλη Ιουλίου, βρίσκεται σε πολύ χειρότερη θέση από εκείνη που βρισκόταν στις αρχές Ιανουαρίου. Για να είμαι πιο ακριβής: σε πολύ, πολύ, πολύ χειρότερη θέση. Πώς τα κατάφερε; Πραγματικά δυσκολεύομαι να το πιστέψω. Ήμουν από αυτούς που ήταν πολύ απογοητευμένοι από τα πέντε χρόνια που προηγήθηκαν. Άσκησα αυστηρή κριτική στο λανθασμένο μείγμα λιτότητας, στην αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις, στην αδυναμία απαλλαγής από τα βαρίδια του πελατειακού κράτους της μεταπολίτευσης. Είχα κι εγώ την ίδια ενστικτώδη απέχθεια απέναντι σε κάθε τι που θύμιζε το παλιό, απαξιωμένο, πολιτικό σύστημα, αυτό που κυβέρνησε την Ελλάδα στα σαράντα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση. Όχι βέβαια γιατί δεν αναγνώριζα και δεν εκτιμούσα όσα είχε προσφέρει αλλά γιατί έβλεπα καθαρά ότι έπνεε τα λοίσθια. Διότι είχε χάσει τη δυνατότητα προσαρμογής. Δεν ενθουσιάστηκα βέβαια με τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, διότι δεν ήμουν αφελής. Άλλωστε η συνεργασία με τους ΑΝΕΛ έθετε αμέσως τα όρια και έδινε σαφέστατα το στίγμα. Αυτό που ένωνε τα δύο κόμματα ήταν ο άκρατος λαϊκισμός, ο ελληναράδικος εθνικισμός και η αδυναμία κατανόησης του σύγχρονου κόσμου. Απλά ο ελληνικός λαός είχε επιλέξει για άλλη μια φορά την παθογένεια της Μεταπολίτευσης συμπυκνωμένη. Φαίνεται όμως ότι επρόκειτο γι’ αυτήν την τελευταία ισχυρή θανάσιμη δόση που ο οργανισμός του εθισμένου απορροφά απελπισμένα.

Έξι μήνες μετά, μέσα σε ένα ρημαγμένο ζοφερό τοπίο, δεν μπορώ να πιστέψω το μέγεθος της καταστροφής. Ας κάνουμε μια πρόχειρη απογραφή:

(α) Είναι πολύ δύσκολο να μετρήσουμε το κόστος για την οικονομία. Ακούω διάφορα τρομακτικά νούμερα αλλά διστάζω να τα υιοθετήσω διότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπολογιστούν οι μεσοπρόθεσμες και ιδίως οι μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ας ξεκινήσουμε από τα νούμερα που πλέον αποδέχονται όλοι – ακόμα και η κυβέρνηση. Όχι μόνο δεν θα υπάρξει η εύθραυστη αλλά σημαντική ανάπτυξη που είχε προβλεφθεί μετριοπαθώς για το 2015 (2-2,5%) αλλά απ’ ό,τι φαίνεται το ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 4% (και αυτό είναι το αισιόδοξο σενάριο, διότι το απαισιόδοξο φτάνει μέχρι και το -10%!). Η μείωση θα συνεχιστεί και το 2016! Είναι δηλαδή πιθανό το ΑΕΠ να πέσει το 2016 κάτω από τα 170 δισ. (ενώ στα τέλη του 2014 οι προβλέψεις μιλούσαν για 185 δισ.). Το τι σημαίνει αυτό για το χρέος και για το μακροοικονομικό περιβάλλον που τόσο επηρεάζει και τις επενδύσεις, ας μην το συζητήσουμε καν. Αν προσθέσουμε την ταχεία σούπερ-καταστροφή του πρώτου εξαμήνου του 2015 στη μακρόσυρτη 5χρονη που προηγήθηκε, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχει περίπτωση στα τέλη του 2016 να θρηνούμε γιατί η χώρα μας θα έχει χάσει μέσα σε έξι χρόνια το 1/3 του ΑΕΠ της.

(β) Το τραπεζικό σύστημα έχει καταρρεύσει ολοκληρωτικά. Αυτό που βλέπετε είναι τα ερείπια. Θα το κατανοήσουμε πλήρως όταν ξεκαθαρίσει το τοπίο. Η φυγή των καταθέσεων ξεπέρασε τα 40 δισ. από τις αρχές του χρόνου και συνεχίζεται. Αλλά και αυτές που παρέμειναν, λιγότερο από 120 δισ. πλέον, δεν μπορούν να καλυφθούν από ένα τραπεζικό σύστημα σε ασφυξία. Διότι τα χρήματα αυτά απλά δεν υπάρχουν. Σκεφτείτε μόνο ότι στα τέλη του 2014 οι καταθέσεις είχαν φτάσει τα 165 δισ. ενώ στις αρχές του 2010 οι καταθέσεις μόνο των νοικοκυριών πλησίαζαν τα 200 δισ.! Δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι ακόμα και η ισχυρή εκδοχή της ανακεφαλοποίησης (25 δισ.) αρκεί για τη νεκρανάσταση.

(γ) Η ανεργία άρχισε και πάλι να αυξάνεται. Αναμένεται νέο κύμα απολύσεων από τον Σεπτέμβριο, ειδικά όταν θα αρχίσει να εφαρμόζεται η φορομπηχτική πτυχή του τρίτου μνημονίου. Είναι πιθανό να ξεπεράσει το 30% μέσα στο 2015 ενώ θα είναι τουλάχιστον διπλάσια για τις νέες και τους νέους. Θα συνοδευθεί βέβαια από ακόμα μεγαλύτερη μείωση του ποσοστού απασχόλησης που θα φλερτάρει πλέον με το εξωφρενικό 45%! Το τι σημαίνει αυτό για το επίπεδο διαβίωσης αλλά και για το ασφαλιστικό σύστημα, σας αφήνω να το φανταστείτε.

(δ) Από εκεί και πέρα Αρμαγεδδών. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όσες απέμειναν, αισθάνονται όπως οι πρωταγωνιστές σε ταινίες δράσης, όταν φυλακισμένοι σε μια μικρή δεξαμενή βλέπουν τη στάθμη του νερού να ανεβαίνει με μεγάλη ταχύτητα. Είναι δηλαδή πλέον ορατό γι’ αυτές τις επιχειρήσεις το σημείο πνιγμού. Και βέβαια ας μην μιλήσουμε για τον δείκτη οικονομικού κλίματος. Έχει πέσει σε πολικές θερμοκρασίες. Ούτε θα μπω στη συζήτηση για τις επιπτώσεις στα δημόσια έσοδα, στα ελλείμματα στην κοινωνική ασφάλιση, στο Χρηματιστήριο, στα spreads, στο κόστος δανεισμού του Δημοσίου, στις οφειλές στον ιδιωτικό τομέα κ.λπ. Και τι θα γίνει με τα ταμειακά διαθέσιμα των φορέων του Δημοσίου που έχουν πλιατσικολογηθεί;

Θα σταθώ τέλος στην πιο σημαντική επίπτωση: η καταρρακωμένη κοινωνική προστασία είναι πλέον κυριολεκτικά ανύπαρκτη. Αλλοίμονο στους αδύνατους που δεν έχουν εναλλακτική. Τα πανεπιστήμια λειτουργούν μόνο με τη μισθοδοσία. Αλίμονο στα παιδιά της μεσαίας και των πιο αδύναμων οικονομικά τάξεων. Ακόμα και η φυγή στο εξωτερικό, εάν είναι εφικτή, θα γίνει με τους χειρότερους δυνατούς όρους.

Θα μου πείτε, όλα αυτά τα πέτυχε αυτή η κυβέρνηση των έξι μηνών; Όχι όλα, αλλά μπορεί να περηφανεύεται για τα περισσότερα. Η καταστροφή που επέφερε είναι πρωτοφανής ακόμα και για τα ελληνικά δεδομένα. Όπου υπήρχε εύθραυστη βελτίωση την ανέτρεψε. Όπου υπήρχε επιδείνωση την επιτάχυνε. Όπου υπήρχε κίνδυνος τον πραγματοποίησε.

Αυτό που προκάλεσε λοιπόν τελικά δεν ήταν μια τρύπα στο νερό αλλά ολόκληρος κρατήρας. Το είδος του κρατήρα που συναντάμε μετά από πυρηνικές δοκιμές.