Η δυαδική εξουσία και το Τρελό Καράβι

 Του Πέτρου Παπασαραντόπουλου, http://metarithmisi.gr/

Από την οπτική γωνία του λενινιστικού τρόπου σκέψης, τα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης συνεργασίας ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ, δυσεξήγητα και αντιφατικά για πολλούς, είναι απολύτως φυσιολογικά. Ένας καλός γνώστης της σκέψης του Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοφ, γνωστότερου ως Λένιν, θα πρέπει να γνωρίζει ότι ήταν ο Λένιν αυτός που εισήγαγε στην πολιτική ορολογία την έννοια της «δυαδικής εξουσίας» με το βαρυσήμαντο άρθρο του στην Πράβντα, στις 9 Απριλίου 1917, με τίτλο «Για τη δυαδική εξουσία», όπου έγραφε: «Η πιο αξιοσημείωτη ιδιομορφία της επανάστασής μας βρίσκεται στο ότι δημιούργησε μια δυαδική εξουσία… Σε τι συνίσταται η δυαδική εξουσία; Στο ότι πλάι στην Προσωρινή Κυβέρνηση, την κυβέρνηση της αστικής τάξης, σχηματίστηκε μια άλλη κυβέρνηση, αδύνατη ακόμα, εμβρυακή, μα που ωστόσο υπάρχει αναμφισβήτητα στην πραγματικότητα και αναπτύσσεται: τα σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών»[1].

 Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, η κρατική εξουσία στη Ρωσία, παραμονές της Οκτωβριανής Επανάστασης, ήταν μοιρασμένη στα δύο: το ένα τμήμα της υπάκουε στην Προσωρινή Κυβέρνηση του Κερένσκι, και το δεύτερο τμήμα ελεγχόταν από τα «Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών». Πολύ σύντομα τα σοβιέτ επικράτησαν παντού, η κυβέρνηση Κερένσκι κατέρρευσε, και η ένοπλη εξέγερση που αποκαλείται Οκτωβριανή Επανάσταση επέβαλε μονοκομματικό κομουνιστικό καθεστώς. Η εισήγηση για ένοπλη εξέγερση στην κεντρική επιτροπή του Μπολσεβικικού κόμματος ήταν του Λένιν και επικράτησε παρά την αντίθεση των Ζινόβιεφ και Κάμενεφ, που έμελε λίγα χρόνια αργότερα να είναι σημαίνοντα θύματα των σταλινικών θηριωδιών.

Σύμφωνα με τον Λένιν, πηγή της εξουσίας των Σοβιέτ είναι «η άμεση πρωτοβουλία των λαϊκών μαζών». Οι νόμοι του κράτους για τα Σοβιέτ δεν έχουν καμία ισχύ και υπόσταση, δεδομένου ότι εκφράζουν τις επιθυμίες του παλαιού καθεστώτος. Ακριβώς για αυτό το λόγο η εξουσία των Σοβιέτ είναι ένοπλη, και στρέφεται ενάντια στους θεσμούς του κράτους, που θέλει να τους καταστρέψει, καταργώντας το κρατικό μονοπώλιο στη χρήση βίας.

Τσίπρας εσωτερικού και Τσίπρας εξωτερικού

Ένας λενινιστής, λοιπόν, θα έπρεπε να είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένος με όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα το 2015, δεδομένου ότι επιβεβαιώνεται πλήρως, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, η θεωρητική ιδιοφυΐα του μέντορα του. Είναι σαφές ότι στην Ελλάδα του «πρώτη φορά Αριστερά» έχουμε δυαδική εξουσία. Τα Σοβιέτ είναι η Ζωή Κωνσταντοπούλου και η Προσωρινή Κυβέρνηση Κερένσκι είναι ο Αλέξης Τσίπρας. Ή καλύτερα, για την ακρίβεια της περιγραφής, ο Αλέξης Τσίπρας εξωτερικού, δεδομένου ότι ο Αλέξης Τσίπρας εσωτερικού μάλλον είναι ενταγμένος στον παράνομο μηχανισμό των Σοβιέτ.

Έχουμε λοιπόν τον Αλέξη Τσίπρα εξωτερικού να διαβεβαιώνει, όπου σταθεί και όπου βρεθεί (στο εξωτερικό πάντα), ότι το χρέος θα πληρωθεί, ότι στην τελευταία τετραετία έχουν γίνει σημαντικά βήματα στον εξορθολογισμό των δαπανών, και την ίδια στιγμή την ΠτΒ Ζωή Κωνσταντοπούλου να συγκροτεί την Επιτροπή Αλήθειας Δημόσιου Χρέους, η οποία πριν καν ολοκληρώσει τις εργασίες της έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το χρέος, ως απεχθές[2], πρέπει να διαγραφεί.

Προκειμένου δε να εμπεδωθεί από τον «λαό» η Αλήθεια, ο τηλεοπτικός σταθμός της Βουλής, που μέχρι τώρα μετέδιδε τις συνεδριάσεις της Βουλής και αρκετά καλές ταινίες και ντοκιμαντέρ, άρχισε να μεταδίδει, χωρίς οποιονδήποτε αντίλογο, ντοκιμαντέρ πρωτόγονης αντιμνημονιακής προπαγάνδας, όπως το Debtocracy και το Katastroika, θυμίζοντας τις χειρότερες προβλέψεις του Όργουελ στο 1984 και στη Φάρμα των Ζώων[3].

Για κάποιον που δεν γνωρίζει τη λενινιστική θεωρία της δυαδικής εξουσίας, αυτό, όπως και πολλά άλλα, μοιάζει ακατανόητο. Εάν όμως εμπεδώσει τη λογική της, τότε, όχι μόνο θα το θεωρήσει φυσιολογικό, αλλά και θα μπορέσει να δικαιολογήσει και πολλές άλλες ενέργειες της ΠτΒ, όπως η στάση της απέναντι στους ναζιστές της Χρυσής Αυγής, η συστηματική διαφοροποίησή της από την κυβέρνηση όταν εκφράζεται από τον Τσίπρα εξωτερικού και τους υπουργούς του, και η ενθουσιώδης υποστήριξη του Τσίπρα εσωτερικού και των υπουργών του.

Το ότι ορισμένοι υπουργοί άλλες φορές, με βάση τις δηλώσεις τους, μοιάζει να εντάσσονται στον Κερένσκι Τσίπρα εξωτερικού και άλλες φορές στα Σοβιέτ του Τσίπρα εσωτερικού και της Ζωής Κωνσταντοπούλου, είναι επίσης εύκολο να εξηγηθεί, λενινιστικά. Είναι εκείνα τα στελέχη του παλαιού καθεστώτος που έχουν συνειδησιακό πρόβλημα, αλλά που τελικά θα προσχωρήσουν στην Επανάσταση.

Κυβέρνηση και Εξουσία

Αντίθετα, υπάρχουν συνειδητοί λενινιστές, όπως ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Φίλης που δήλωσε στη Βουλή ότι «ο ΣΥΡΙΖΑ έχει την κυβέρνηση αλλά δεν έχει την εξουσία»[4]. Η δήλωση αυτή, που πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, συμπυκνώνει τον σκληρό πυρήνα της λενινιστικής αντίληψης για το κράτος. Το αστικό κράτος πρέπει να καταληφθεί εξ εφόδου και στη συνέχεια να συντριβεί. Μέχρι να το συντρίψουν, πρέπει να αλωθεί από τα μέσα με την τοποθέτηση ημετέρων σε θέσεις-κλειδιά.

Αυτονόητο είναι ότι αυτή η αντίληψη δεν έχει καμία σχέση με τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας που, αφελώς, θεωρεί ότι οι εκλογές αναδεικνύουν κυβέρνηση που με τη σειρά της ασκεί την εξουσία της μέσω των συντεταγμένων οργάνων της πολιτείας, εφαρμόζοντας τους νόμους και το σύνταγμα της χώρας.

Η λενινιστική αντίληψη ότι το κράτος πρέπει να καταληφθεί εξ εφόδου, ένοπλα και να τσακιστεί, με τη χρήση της δυαδικής εξουσίας δέχθηκε ισχυρή και καταλυτική κριτική από τον Πουλαντζά[5] που θεωρούσε ότι το κράτος είναι «η συμπύκνωση του συσχετισμού δυνάμεων» και υποστήριζε ότι «το Κράτος δεν είναι ούτε ένα πράγμα-εργαλείο που μπορεί κανείς να βάλει χέρι πάνω του, ούτε ένα φρούριο όπου εισδύει κανείς με δούρειους ίππους, ούτε ένα χρηματοκιβώτιο που το ανοίγει κανείς με διάρρηξη: είναι το κέντρο άσκησης της πολιτικής εξουσίας… Πάρσιμο της κρατικής εξουσίας σημαίνει ανάπτυξη ενός μαζικού αγώνα, τέτοιου που να αλλάζει τον συσχετισμό δυνάμεων μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς, μέσα στο ίδιο δηλαδή το στρατηγικό πεδίο των πολιτικών αγώνων. Ενώ για τη στρατηγική του τύπου διπλής εξουσίας η αποφασιστική αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων δεν συντελείται μέσα στο Κράτος αλλά ανάμεσα στο Κράτος και τη δεύτερη εξουσία, το αντι-Κράτος που υποτίθεται ότι βρίσκεται ριζικά εκτός Κράτους, ανάμεσα στο Κράτος και τις μάζες που υποτίθεται πως είναι εξωτερικές προς το Κράτος».

Ο Νίκος Πουλαντζάς ήταν ένας από τους σημαντικότερους μαρξιστές διανοούμενους που προσπάθησαν να ανανεώσουν τον αποστεωμένο μαρξισμό-λενινισμό, αλλά βέβαια δεν είχε το θεωρητικό βάθος του Νίκου Φίλη ή του Δημήτρη Βίτσα, που έσπευσε να συμφωνήσει με τις δηλώσεις Φίλη.

Δεδομένου ότι οι ομοιότητες ανάμεσα στη Ρωσία του 1917 και την Ελλάδα του 2015, όπως έχουν περιγραφεί ανωτέρω, είναι πολλές, ας επισημάνουμε ότι ο Λένιν διατύπωσε τη θεωρία που προαναφέραμε τον Απρίλιο του 1917 και έξι μήνες αργότερα, με ένοπλο πραξικόπημα, τα Σοβιέτ κατέλαβαν την εξουσία και εγκαθίδρυσαν μονοκομματικό και ολοκληρωτικό καθεστώς, καταλύοντας κάθε δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης. Κατά συνέπεια, οι λενινιστές έχουν το θεωρητικό πρότυπο για τα επόμενα βήματά τους.

Το Τρελό Καράβι

Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να επισημάνουμε ότι υπάρχει και μια άλλη, καταφανώς αντιλενινιστική σχολή σκέψης, η οποία υποστηρίζει ότι τα πεπραγμένα της κυβέρνησης έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τους την ασυναρτησία και την αντιφατικότητα, την αδυναμία κατανόησης του συσχετισμού δυνάμεων και την επίκληση μιας νεφελώδους πολιτικής διαπραγμάτευσης προκειμένου να μην αποδειχτεί, εν τοις πράγμασι, η ένδεια των προεκλογικών εξαγγελιών και το αβάσιμο των υποσχέσεων που έχουν δοθεί, κυρίως προς τις οργανωμένες ομάδες συμφερόντων.

Εις επίρρωση αυτών των απόψεων, επαναλαμβάνω προς εμπέδωση αντιλενινιστικών απόψεων, αναφέρουν ότι η πορεία της κυβέρνησης προσομοιάζει με τη στάση του ΚΚΕ μετά την απελευθέρωση του 1944 μέχρι την αρχή του Εμφυλίου, την οποία ο μαρξιστής ιστορικός Φίλιππος Ηλιού είχε χαρακτηρίσει ως το «Τρελό Καράβι»:

«Η ιστορία των ελλήνων κομμουνιστών παρουσιάζει, από τα τέλη της Κατοχής ώς την αρχή των εμφύλιου πολέμου, δηλαδή ώς το 1947, το σχήμα του τρελού καραβιού: Κάποιοι θέλουν να πάρουν την εξουσία. Θέλοντας να πάρουν την εξουσία, αφήνουν τους Εγγλέζους να αποβιβαστούν, χωρίς να κάνουν τίποτα για να καταλάβουν την εξουσία. Και μόλις αφήνουν τους Εγγλέζους να αποβιβαστούν, εξορμούν να πάρουν την εξουσία τον Δεκέμβρη, και υποχωρούν αμέσως στέλνοντας κύριες δυνάμεις του ΕΑΜ να πολεμούν το Ζέρβα στην Ήπειρο… Πρόκειται για μια τρελή κατάσταση, η οποία δεν αντέχει σε κανενός είδους λογική»[6].

Για όσους αναρωτιούνται ποια από τις δύο προσεγγίσεις είναι η πλέον βάσιμη, η λενινιστική θεωρία της δυαδικής εξουσίας ή η ασυναρτησία του τρελού καραβιού, η απάντηση είναι ότι, εν τέλει, και οι δύο οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα: Η χώρα οδηγείται πλησίστια στα βράχια[7], χωρίς οποιαδήποτε δυνατότητα αλλαγής πορείας. Κάποιοι, ελάχιστοι, υποψιασμένοι επιβάτες βλέπουν με φρίκη την επερχόμενη πρόσκρουση σε αργή κίνηση και οι υπόλοιποι φαντασιώνονται ότι ο από μηχανής Θεός θα σώσει και πάλι τη χώρα.

Το πραγματικό ερώτημα είναι εάν όλα αυτά θα συμβούν ως τραγωδία ή ως φάρσα, για να θυμηθούμε τη γνωστή ρήση του Καρόλου Μαρξ.

---

[1] Β. Ι. Λένιν, Οι θέσεις του Απρίλη, εκδόσεις Ειρήνη, Αθήνα 1975.

[2] Πέτρος Στάγκος, «Το ελληνικό χρέος δεν είναι “απεχθές”», στο www.constitutionalism.gr ˑ Όμιλος «Αριστόβουλος Μάνεσης», 20 Ιουνίου 2011, http://www.constitutionalism.gr/site/2085-to-elliniko-hreos-den-einai-apehtes/ (ανάκτηση 10 Απριλίου 2015).

[3] Τζωρτζ Όργουελ, 1984: Ο μεγάλος αδελφός, Κάκτος, Αθήνα 1999 και Τζωρτζ Όργουελ, Η φάρμα των ζώων, εκδόσεις Γράμματα, Αθήνα 2001.

[4] Δες Νίκος Φίλης, «Το Μνημόνιο δεν ήταν μονόδρομος, ήταν πολιτική επιλογή», Η Αυγή, 8 Απριλίου 2015.

[5] Νίκος Πουλαντζάς, Το κράτος, η εξουσία, ο σοσιαλισμός, εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1978.

[6] Φίλιππος Ηλίου, Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος – Η εμπλοκή του ΚΚΕ, εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2004.

[7] Πέτρος Παπασαραντόπουλος, «Πλησίστιοι στα βράχια», Μεταρρύθμιση 17 Ιανουαρίου 2015, http://metarithmisi.gr/%CF%80%CE%BB%CE%B7%CF%83%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%B1-CE%B2%CF%81%CE%AC%CF%87%CE%B9%CE%B1/

(ανάκτηση 10 Απριλίου 2015).