Don't Panic

 Του Παύλου Τσίμα, hwww.huffingtonpost.gr

Και ξαφνικά ο διεθνής Τύπος πλημμύρισε και πάλι Ελλάδα! Δεκάδες δημοσιεύματα, αναλύσεις ειδικών- και λιγότερο ειδικών- εμφανίζουν την Ελλάδα ως το φάντασμα που πλανιέται πάνω από την Ευρώπη και την απειλεί με καταστροφή- αφού πρώτα καταστρέψει η ίδια τον εαυτό της. Η κακόφημη λέξη Grexit επιστρέφει. Βάσιμοι φόβοι, υπερβολικοί φόβοι ή σχεδιασμένη τρομοκρατία; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Γιατί αυτή είναι η τρίτη φορά, μέσα σε λίγα χρόνια, που η Ελλάδα παίζει τον ρόλο του σκιάχτρου... Η πρώτη ξεκίνησε στα τέλη του 2009. Το Ντουμπάι έκανε στάση πληρωμών και οι Financial Times έθεσαν στην πρώτη τους σελίδα το ερώτημα who's next? Η απάντηση είχε τα χρώματα της ελληνικής σημαίας. Στην Αθήνα η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου ήταν φρέσκια και πίστευε ότι ως νέα κυβέρνηση, εκλεγμένη με μεγάλη πλειοψηφία, θα έχει την ανοχή της Ευρώπης και μια περίοδο χάριτος. Αλλά ο χρόνος της Ελλάδας είχε εκπνεύσει από την άνοιξη του 2009 (όταν ο τότε Γερμανός υπουργός παρενέβη με δημόσια δήλωση για να πέσουν τα ελληνικά επιτόκια και να κατασταλεί ένας πρώτος πανικός των αγορών, αλλά η κυβέρνηση Καραμανλή, πιεσμένη πολιτικά, δεν είχε τολμήσει να πάρει, σε ανταπόδοση, μέτρα). Ο Γιούνκερ επιβεβαίωσε το τέλος με το κλασσικό, the game is over. Κι έπειτα, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και οι πρώτες σελίδες των γερμανικών εφημερίδων περιέφεραν και διαπόμπευαν την Ελλάδα ως χώρα τεμπέληδων και απατεώνων που λένε ψέμματα και ζουν καλά με τα λεφτά των άλλων.

Ο τότε υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ Τιμ Γκάιτνερ έχει καταγράψει όσα με φρίκη άκουγε από το στόμα των Ευρωπαϊων ομολόγων του, τον Φεβρουάριο του 2010. Πως «πρέπει να δώσουμε ένα μάθημα στους ψεύτες Ελληνες...θα τους συντρίψουμε...» Οι Ευρωπαίοι ήξεραν ότι οι τράπεζές τους, οι γαλλικές και γερμανικές κυρίως, ήταν εξαιρετικά εκτεθειμένες στο ελληνικό χρέος και φοβούνταν ότι μια ελληνική χρεοκοπία θα ήταν «μια Λίμαν στην νιοστή»- σύμφωνα με έκφραση Γερμανού τραπεζίτη. Δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να «διασώσουν», με δανεικά, την ελληνική οικονομία. Αλλά σε αντάλλαγμα ήθελαν να «τιμωρήσουν», με τιμωρίες- όπως γράφει ο Γκάιτνερ- βιβλικών διαστάσεων, από εκείνες που επέβαλε ο σκληρός θεός της παλαιάς διαθήκης. Η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε τότε πρώτη φορά ως σκιάχτρο. Για να τρομάξει η Ευρώπη ολόκληρη. Έγινε πρώτη ύλη για έναν «ηθικό πανικό», που έστριψε απότομα το τιμόνι της οικονομικής πολιτικής της Ευρωπης σε συντηρητική κατεύθυνση.

Η Ελλάδα ήταν πράγματι- εξηγούσε ο Paul Krugman- μια ακραία περίπτωση ανεύθυνης διακυβέρνησης και δημοσιονομικού εκτροχιασμού. Μα ήταν ταυτόχρονα και η μοναδική περίπτωση χώρας με τέτοιου τύπου πρόβλημα. Χρησιμοποιόντας, λοιπόν, την Ελλάδα ως φόβητρο, φωνάζοντας "λιτότητα- αλλιώς θα γίνουμε σαν την Ελλάδα", οι συντηρητικοί πολιτικοί επέβαλαν μια στρατηγική λιτότητας, που ήταν μεν αναπόφευκτη για εμάς, αλλά παρέσυρε αδίκως και την υπόλοιπη Ευρώπη. Το αποτέλεσμα το βλέπουμε σήμερα: η Ευρώπη είναι μια νησίδα οικονομικής στασιμότητας και αποπληθωρισμού σε μια παγκόσμια οικονομία που πασχίζει να ανακάμψει...

Η δεύτερη φορά που η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε ως σκιάχτρο, ήταν στα τέλη του 2011. Το ελληνικό «πρόγραμμα» έδειχνε σαφή σημάδια αποτυχίας, οι πολιτικές και κοινωνικές αντοχές στον πόνο του μνημονίου έμοιαζε να έχουν εξαντληθεί, και μια ορισμένη σχολή σκέψης στην Ευρώπη (την Γερμανία προπάντων) έβλεπε σε μια ενδεχόμενη ελληνική κατάρρευση έναν κίνδυνο «μόλυνσης» και άλλων ευρωπαϊκών οικονομιών, ιδίως της Ισπανίας και της Ιταλίας, χωρών υπερβολικά μεγάλων για να «διασωθούν».

Τότε γεννήθηκαν τα σενάρια Grexit. Η Ελλάδα- σύμφωνα με τα σενάρια αυτά- θα εξωθείτο προς μια έξοδο από την ευρωζώνη, μια επιστροφή στην δραχμή, ώστε να απομονωθεί, με μια υγεινομική ζώνη, από την υπόλοιπη ευρωζώνη και η «ελληνική ασθένεια» να μην μεταδοθεί. Επιπλέον, οι εικόνες φρίκης και εξαθλίωσης που θα έφθαναν από την Ελλάδα στους δέκτες των τηλεοράσεων των ευρωπαίων πολιτών θα έκαναν και τους πιο ατίθασους Ευρωπαίους να πειθαρχήσουν στο γερμανικό σχέδιο της λιτότητας. Και η Ελλάδα, κατεστραμμένη, θα έπαιζε τον ρόλο του τέλειου σκιάχτρου.

Τώρα πια ξέρουμε πως κάποια στιγμή αυτές οι συζητήσεις γίνονταν στα σοβαρά και είχαν ένθερμους υποστηρικτές στο γερμανικό υπουργείο οικονομικών. Εγκαταλείφθηκαν οριστικά, το καλοκαίρι του 2012, μετά και από σοβαρές πιέσεις της Ουάσιγκτον και του Πεκίνου. Η Άνγκελα Μέρκελ πείσθηκε ότι το ρίσκο μιας ελληνικής εξόδου ήταν υπερβολικά μεγάλο για να το δοκιμάσει. Και το έργο κατέβηκε. Με την Ευρώπη πειθαρχημένη, πάντως σ ένα σχέδιο που, ως τώρα, δεν της έχει βγει σε καλό.

Να μαστε τώρα, λοιπόν, στον τρίτο γύρο. Καθώς η Προεδρική εκλογή και (αν αποτύχει) οι εκλογές θα γίνουν εν κενώ, δίχως συμφωνία με την τρόικα, δίχως δίχτυ προστασίας, τα σενάρια τρόμου παρουσιάζονται ξανά. Η προοπτική της ελληνικής οικονομίας, περί τις αρχές Μαρτίου, με μια τρύπα στο δημόσιο ταμείο από εδώ ως την Θεσσαλονίκη, με τα spreads στον θεό και τον Ντράγκι να λέει «no program, no party» και να αποκόπτει τις ελληνικές τράπεζες από την ευρωπαϊκή γραμμή ρευστότητας κυκλοφορεί σαν εφιάλτης ανάμεσα στις γραμμές των εκθέσεων των αναλυτών διαφόρων οίκων. Η θέση της χώρας στο ευρώ, η τύχη του ευρώ του ίδιου, όλα στροβιλίζονται στην δίνη του νέου μεγάλου φόβου.

Έχουν βάση όλα αυτά;

Θα μπορούσε κανείς να δει όλη αυτήν την φιλολογία ως μια απόδειξη ότι η ευρωζώνη δεν έχει ακόμη σταθεροποιηθεί, ούτε έχει πείσει ότι έλυσε τα δομικά της προβλήματα. Ή ως μια απόδειξη ότι και η ελληνική οικονομία, παρ ότι έκλεισε την μαύρη τρύπα της και διόρθωσε τα δίδυμα ελλείμματά της, δεν έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει τις γεννεσιουργές αιτίες των δυσκολιών της, το πολιτικό της σύστημα, το κράτος και το ξεπερασμένο παραγωγικό της μοντέλο. Ή, τέλος, ως μια απόδειξη ότι και οι συστηματικές προσπάθειες του Αλέξη Τσίπρα και των οικονομολόγων του, ένα χρόνο τώρα, να πείσουν τις αγορές και τους διεθνείς συνομιλητές τους ότι θα είναι- αν κερδίσουν τις εκλογές- μια υπεύθυνη δύναμη αλλαγής, δεν έχουν αποδώσει τα αναμενόμενα.

Αλλά θα μπορούσε, επίσης, να δει κανείς σε όλα αυτά και μια ακόμη απόπειρα να χρησιμοποιηθεί η Ελλάδα ως σκιάχτρο, σε μια ακόμη κρίσιμη στροφη των ευρωπαϊκών πραγμάτων. Για να τρομάξουν οι κουρασμένοι από την λιτότητα ψηφοφόροι άλλων χωρών- της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Γαλλίας- και να μην τολμήσουν εκλογικές αποκοτιές. Ή ακόμη, όπως υποστήριζε μια ευφάνταστη ανάλυση των Financial Times, για να δοθεί η ευκαιρία στην καγκελάριο Μέρκελ να χρησιμοποιήσει την τιμωρία της Ελλάδας ως μέσο που θα εξευμενίσει την γερμανική κοινή γνώμη και επιχείρημα που θα της επιτρέψει να αλλάξει πολιτική. Να υποστηρίξει τα σχέδια Ντράγκι για ποσοτική χαλάρωση, αναπτυξιακή ώθηση με μια αύξηση του πληθωρισμού.

Κι αν αυτό το τελευταίο ακούγεται υπερβολικά μακιαβελικό, θα είχε ενδιαφέρον, νομίζω, να αντιστρέψουμε το επιχείρημα.

Τους πρώτους μήνες της νέας χρονιάς θα παιχτεί μια ενδιαφέρουσα ευρωπαϊκή παρτίδα: Ο κ Ντράγκι θα αποπειραθεί- όχι δίχως αντιστάσεις και πολιτικές μάχες- να χρησιμοποιήσει νομισματικά εργαλεία για να ξεκολλήσει την ευρω-οικονομία από την στασιμότητα. Στην παρτίδα αυτή, η Ελλάδα θα είχε πολλά να κερδίσει αν ήταν παρούσα. Όχι ως σκιάχτρο, αλλά ως πρωταγωνιστής, με ένα σχέδιο μεταρρυθμίσεων στο κράτος και παραγωγικής ανασυγκρότησης στην οικονομία. Σχέδιο αναπτυξιακό αντί συσταλτικό, όπως τώρα, αλλά προπάντων, πειστικό, ρεαλιστικό, και συναινετικά αποδεκτό. Χρειαζόμαστε, δηλαδή, σχέδιο και συναίνεση- όχι κι άλλο φόβο.-