Το πραγματικό «θέλημα των αγορών»

 Του PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES, Καθημερινή

Τον Μεσαίωνα, όταν διατυπωνόταν έκκληση για μια σταυροφορία με σκοπό την κατάκτηση των Αγίων Τόπων, ακολουθούσε το επιφώνημα «είναι θέλημα Θεού!». Γνώριζαν, όμως, πραγματικά οι σταυροφόροι ποιο ήταν το θέλημα του Θεού; Δεδομένου του πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα, προφανώς όχι. Εχει παρέλθει πολύς καιρός έκτοτε και στους τομείς που καλύπτω, οι επικλήσεις της θέλησης του Θεού είναι σπάνιες. Βλέπετε, ωστόσο, πολλές σταυροφορίες πολιτικής που συχνά δικαιολογούνται έμμεσα με το επιχείρημα «είναι θέλημα των αγορών!». Γνωρίζουν, όμως, πραγματικά τι θέλουν οι αγορές όσοι επικαλούνται το θέλημά τους; Και πάλι προφανώς όχι. Οι πρόσφατοι κραδασμοί έχουν διευρύνει το χάσμα ανάμεσα σε αυτά που μας λένε πως πρέπει να κάνουμε για να κατευνάσουμε τις αγορές και σε αυτό που φαίνεται πραγματικά να ζητούν οι αγορές. Για να γίνω πιο σαφής, μας έχουν επανειλημμένως πει πως οι κυβερνήσεις πρέπει να εγκαταλείψουν κάθε προσπάθειά τους να ανακουφίσουν τα οικονομικά προβλήματα των ανθρώπων, γιατί αυτή η υπερβολική συμπόνοια τους θα τιμωρηθεί από τους... οικονομικούς θεούς. Οι αγορές, όμως, δεν φάνηκε ποτέ να θεωρούν απαραίτητες αυτές τις ανθρωποθυσίες. Στην πραγματικότητα, αν προσέξει κανείς τι γίνεται, το πραγματικό μήνυμα των αγορών φαίνεται πως είναι ότι πρέπει να εμφανίσουμε μεγαλύτερα ελλείμματα και να τυπώσουμε περισσότερο χρήμα.

Και αυτό το μήνυμα έχει γίνει πολύ πιο ηχηρό τις τελευταίες ημέρες. Οι αγορές δεν ανησυχούν για μια στάση πληρωμών, αλλά για την επίμονη αποδυνάμωση της οικονομίας, που θα αποτρέψει μια άνοδο των επιτοκίων από τη Fed.

Οι αποδόσεις πολλών ευρωπαϊκών ομολόγων χαμηλές, καθώς η εικόνα της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι πολύ κακή και δεν μιλάμε μόνο για τη Γερμανία. Η Γαλλία έχει έρθει σε σύγκρουση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που υποστηρίζει πως είναι υπερβολικά υψηλό το προβλεπόμενο από τον προϋπολογισμό της έλλειμμα για το 2015. Ωστόσο, οι επενδυτές που εξακολουθούν να αγοράζουν ομόλογα του γαλλικού Δημοσίου μολονότι οι αποδόσεις των δεκαετών είναι μόλις 1,26%, προφανώς ανησυχούν πολύ περισσότερο για τη στασιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας παρά για μια στάση πληρωμών της Γαλλίας. Εχει, άλλωστε, ενδιαφέρον να δούμε τις αποδόσεις των ομολόγων που έχουν «προστασία από τον πληθωρισμό» και οι οποίες μάς λένε δύο πράγματα.

Πρώτον, οι αγορές ζητούν από τις κυβερνήσεις να δανειστούν και να δαπανήσουν, ας πούμε σε έργα υποδομής. Οι αποδόσεις των προστατευμένων από τον πληθωρισμό ομολόγων είναι γύρω στο μηδέν, επομένως δεν θα κοστίζει σχεδόν τίποτε η χρηματοδότηση για την κατασκευή οδικών αρτηριών, γεφυρών και αποχετευτικού συστήματος.

Δεύτερον, η διαφορά ανάμεσα σε αυτές τις αποδόσεις και στις αποδόσεις των απλών ομολόγων καταδεικνύουν πόσο πληθωρισμό περιμένει η αγορά. Προκύπτει πως οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό έχουν υποχωρήσει δραματικά τους τελευταίους μήνες και βρίσκονται σε επίπεδα κάτω από τον στόχο της Fed. Πρακτικά αυτό που δηλώνει η αγορά είναι πως η Fed δεν τυπώνει αρκετά χρήματα. Εύλογα θα αναρωτιέστε γιατί ξαφνικά έγινε πιο ηχηρό το αίτημα της αγοράς για περισσότερες δαπάνες και τύπωμα χρήματος. Υποθέτω πως οφείλεται στα όσα συμβαίνουν στην Ευρώπη, που διολισθαίνει σε αποπληθωρισμό, ενώ η αγανάκτηση του κόσμου εναντίον της λιτότητας έχει φθάσει σε κρίσιμο σημείο. Και είναι πολύ λογικό να ανησυχεί κανείς ότι τα προβλήματα της Ευρώπης μπορεί να εξαπλωθούν παντού.

Την επόμενη φορά που θα ακούσετε κάποιον να υποστηρίζει πως πρέπει να ικανοποιήσουμε τις αγορές, σκεφτείτε «πώς το ξέρει;». Γιατί η αλήθεια είναι πως, όταν κάποιοι μιλούν για το τι θέλουν οι αγορές, προσπαθούν απλώς να μας παρασύρουν να κάνουμε αυτό που θέλουν εκείνοι.