Η βία προξενεί περισσότερο ντροπή παρά φόβο

Της Βένας Γεωργακοπούλου, Εφημερίδα των Συντακτών 

Οι πρόγονοί μας δίδαξαν τη Ζακλίν ντε Ρομιγί να σέβεται τους νόμους και να μισεί τη βία. Το ξεφούρνισα το επικίνδυνο μυστικό της. Η πολιτική αρετή των αρχαίων Ελλήνων, γράφει, στηριζόταν σε ορισμένες πρωταρχικές αξίες, που είναι και σήμερα επίκαιρες. Γιατί κάνουν «δυνατή την κοινή μας ζωή», «δίνουν λύση στα προβλήματά μας».

● Ο νόμος, η νομιμότητα, που σήμερα «παραγνωρίζονται και δυσφημούνται» (τη Γαλλία του 1974 εννοεί, σαν να βλέπει από κει ψηλά που βρίσκεται την Ελλάδα του 2013 νιώθω), ήταν για τους Ελληνες «το θεμέλιο και η εγγύηση κάθε ελευθερίας και δημοκρατίας. Ή υπάκουε κανείς στην αυθαιρεσία ενός αφέντη ή υπάκουε στόν νόμο – δηλαδή σε έναν σταθερό κανόνα, ίδιο για όλους, που απέρρεε, έμμεσα ή άμεσα, από το κοινωνικό συμβόλαιο». 

● Η βία πολιτικής φύσης είναι για τη Ρομιγί «κάτι αξιομίσητο σε όλα τα πεδία». «Το θέαμά της μού προξενεί περισσότερο ντροπή παρά φόβο», γράφει. Κι αυτό πάλι οι Ελληνες της το δίδαξαν. «Ο έλεγχος της βίας ήταν το πεισματικό ιδεώδες αυτού του έθνους με τις δριμύτατες και εντονότατες προτιμήσεις», ξαναγράφει.

Ούτε που μου είχε περάσει ποτέ από το μυαλό ότι θα έγραφα κείμενο για τη Ζακλίν ντε Ρομιγί στην τελευταία σελίδα της εφημερίδας. Εδώ και πολύ καιρό, όμως, κουβαλάω στην τσάντα μου το μικρό της βιβλιαράκι «Τι πιστεύω». Σαν φυλακτό, μπούσουλα και παρηγοριά. Και όχι επειδή λέει σ” αυτό ότι για έναν μόνο λόγο θα ήταν έτοιμη να πεθάνει: «Ει μη μόνον για να υπερασπιστεί τους Ελλήνες». Αλλά γιατί μου έδωσε τις απαντήσεις στη γελοία αντιπαράθεση, που μας έχει κάνει εσχάτως μαλλιά κουβάρια.

 Εν έτει 2013, μόνοι μας σε όλη τη δημοκρατική Ευρώπη κουβεντιάζουμε στα σοβαρά για τα καλά της βίας. Μόνοι μας σε όλη τη δημοκρατική Ευρώπη αμφισβητούμε τους νόμους και βάζουμε στη θέση τους τις διαθέσεις της κοινωνίας. Ξεχνώντας, όταν μας συμφέρει, ότι μεγάλο μέρος αυτής της κυρίαρχης, πάνω από Σύνταγμα και νόμους, κοινωνίας θεωρεί θεάρεστο έργο τις δολοφονίες της Χρυσής Αυγής.

Ξέρω ότι πολλοί θα διαφωνήσουν με το βιβλιαράκι της Ρομιγί, ανάμεσά τους, ίσως, και κάποιοι που την έχουν σαν θεό επειδή, αν είχε τη δύναμη, θα είχε επιβάλει σε κάθε Γαλλάκι να μάθει αρχαία ελληνικά. Ηδη ένας καλός συνάδελφος μου είπε ότι βρίσκει την πολιτική της σκέψη αφελή. Δεν το βρήκα τραγικό. Γιατί αν είχε διαβάσει το «Τι πιστεύω» ο Γιώργος Κατρούγκαλος (δεν τολμάω να πάω σε πιο αριστερούς πολιτικούς χώρους), θα την έλεγε αντιδραστική. Θα “βρισκε τον μπελά του και ο Καμίνης, που τόλμησε να βαφτίσει με το όνομά της την πλατεία Θησείου. 

Οι πρόγονοί μας δίδαξαν τη Ζακλίν ντε Ρομιγί να σέβεται τους νόμους και να μισεί τη βία. Το ξεφούρνισα το επικίνδυνο μυστικό της. Η πολιτική αρετή των αρχαίων Ελλήνων, γράφει, στηριζόταν σε ορισμένες πρωταρχικές αξίες, που είναι και σήμερα επίκαιρες. Γιατί κάνουν «δυνατή την κοινή μας ζωή», «δίνουν λύση στα προβλήματά μας».

● Ο νόμος, η νομιμότητα, που σήμερα «παραγνωρίζονται και δυσφημούνται» (τη Γαλλία του 1974 εννοεί, σαν να βλέπει από κει ψηλά που βρίσκεται την Ελλάδα του 2013 νιώθω), ήταν για τους Ελληνες «το θεμέλιο και η εγγύηση κάθε ελευθερίας και δημοκρατίας. Ή υπάκουε κανείς στην αυθαιρεσία ενός αφέντη ή υπάκουε στόν νόμο – δηλαδή σε έναν σταθερό κανόνα, ίδιο για όλους, που απέρρεε, έμμεσα ή άμεσα, από το κοινωνικό συμβόλαιο». 

● Η βία πολιτικής φύσης είναι για τη Ρομιγί «κάτι αξιομίσητο σε όλα τα πεδία». «Το θέαμά της μού προξενεί περισσότερο ντροπή παρά φόβο», γράφει. Κι αυτό πάλι οι Ελληνες της το δίδαξαν. «Ο έλεγχος της βίας ήταν το πεισματικό ιδεώδες αυτού του έθνους με τις δριμύτατες και εντονότατες προτιμήσεις», ξαναγράφει. «Δεν υπάρχει σκληρότερη και ευγενέστερη προσπάθεια από εκείνη της Αθηνάς, η οποία, μέσω της πειθούς, αποσπά από τις Ερινύες την υπόσχεση ότι θα γίνουν οι Ευμενίδες και ότι θα βασιλεύουν στην πόλη όπου ο νόμος θα προλαμβάνει το έγκλημα». Γι” αυτό κάθε φορά που βλέπω την «Ορέστεια» νιώθω περήφανη που είμαι Ελληνίδα.

Είναι αλήθεια ότι η Ρομιγί δεν καταδικάζει τη βία εύκολα. Τη δυσκολεύουν οι ζωηρές της αναμνήσεις από την Αντίσταση κατά των Γερμανών. Ποτέ δεν έπαψε να πιστεύει ότι υπήρχε τότε ένας ανώτερος σκοπός, που δικαιολογούσε όλα τα μέσα. Ηταν όμως μια ακραία περίπτωση. «Βρισκόμασταν», γράφει, «σε μια κατεχόμενη χώρα, όπου η νομιμότητα αντανακλούσε την αυθαιρεσία των κατακτητών, άρα έπρεπε να αρθεί. Σήμερα δεν σταματάμε πουθενά. Μόλις κρίνουμε ότι ένας σκοπός είναι αγαθός, αρχίζουμε τις αεροπειρατείες, τις βομβιστικές επιθέσεις, τα τρομοκρατικά χτυπήματα σε τρένα, σε καταστήματα, σε δρόμους».

Τα κατάφερα να αντιγράψω το μισό βιβλίο. Στην πραγματικότητα θα “θελα να το κάνω προκήρυξη, να το διαδώσω παντού. Κυρίως στα νέα παιδιά. Αυτά που ήταν το κέντρο της ύπαρξης της καθηγήτριας Ρομιγί. Αυτά που προσπάθησε σε όλη της τη ζωή να τα διδάξει μέσα από τα κείμενα των Ελλήνων σεβασμό για την ανθρώπινη ζωή, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη. Και αντί γι” αυτό πήρε συχνά μεγάλες πίκρες (άλλη σύμπτωση κι αυτή) από την κατάσταση στα γαλλικά σχολεία: την καταστρατήγηση της ελευθερίας του λόγου, την παρεμπόδιση των καθηγητών να κάνουν μάθημα, την υποτίμηση της άμιλλας, τα ανεύθυνα παιδιά, τους ανίκανους φοιτητές και τους παραπληροφορημένους γονείς.

Σταματάω. Και ονειρεύομαι τη μέρα που αυτά τα μαθήματα, αντί για στείρα αρχαία ελληνικά, γραμματική και συντακτικό, θα διδάσκονται τα παιδιά μας.