Η θυσία του δίπλωσε τον χρόνο

Του Παναγή Παναγιωτόπουλου, ΝΕΑ, 26.09.13

Η φρικτή δολοφονία του συμπολίτη Παύλου Φύσσα από απόσπασμα θανάτου της Χρυσής Αυγής δίπλωσε τον χρόνο, τσαλάκωσε τις επιφάνειες πάνω στις οποίες γλιστρούσαμε ανόητα. Ως αυθεντικό γεγονός ιστορικής σημασίας, η δολοφονία διέσπασε τη μολυσματική αδιαφορία των θεσμών, των κομμάτων, των ελίτ απέναντι στους κινδύνους που διατρέχει η αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία του πλουραλισμού και των ελεύθερων εκλογών, όπως ορίζεται από το Σύνταγμα. Πολίτευμα που απειλείται κατʼ αρχήν από τη δράση και την οργανωτική δομή της Χρυσής Αυγής αλλά και από το υποτιμημένο ενδεχόμενο εξωθεσμικών επεμβάσεων, στην περίπτωση που η δημοκρατική πολιτεία δεν καταφέρει να απενεργοποιήσει πιθανούς αυτόκλητους εκδικητές και άλλους τιμωρούς αν θελήσουν να επιδιώξουν τους δικούς τους σκοπούς μέσα από τη βία και την εχθρότητα. Μαζί όμως με το πολίτευμα απειλούνται η ελεύθερη οικονομία και η εμπεδωμένη στρατηγική απόφαση του έθνους που συνοψίζεται στο καραμανλικό δόγμα «ανήκομεν εις την Δύσιν». Κινδυνεύει δηλαδή η ίδια η ύπαρξη της στοιχειώδους ατομικής μας ελευθερίας, της συγκρότησης του ατόμου ως υποκειμένου δικαιωμάτων και του λαού ως κυρίαρχου.

Το ανασκούμπωμα για το οποίο ορθά μίλησε ο Αλέξης Τσίπρας απέναντι σε αυτή την απειλή ήρθε αργά. Ευθύνες γιʼ αυτήν την αργοπορία υπάρχουν σχεδόν παντού. Η ελληνική Δεξιά, ρηχή και φοβισμένη μπροστά στην ιστορική της υποχρέωση να εκπροσωπήσει τις αστικές δυνάμεις στον αγώνα εξόδου από την κρίση και αμήχανη μπροστά στην πρόσφατη κυβερνητική της ιστορία του διαστήματος 2004-09, εκείνη που οδήγησε την Ελλάδα στο Μνημόνιο (την οποία πολλοί εξ αριστερών νοσταλγούν ακόμη), πίστευε ότι μπορεί να συνυπάρξει με τη Χρυσή Αυγή. Να κατονομάζει τον νεοναζισμό της αλλά να μην της επιτίθεται ουσιαστικά για να μη δηλητηριάσει το δρομολόγιο μιας πιθανής επιστροφής παλαιών ψηφοφόρων. Ισως ακόμη να πίστευε ότι μια ελεγχόμενη ακραία ομάδα αντικομμουνισμού να φοβέριζε τους φανατικούς της «ανατροπής» και τους κήρυκες του «ή εμείς ή αυτοί». Η άρνηση της κυβέρνησης για μια εν σώματι καταδίκη της ΧΑ σε μια, έστω μινιμαλιστική, σύσκεψη υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας δείχνει ότι, παρά τις τραγικές εξελίξεις, η αμφιθυμία αυτή δεν έχει οριστικά ξεπεραστεί, παρά την εντυπωσιακή προσπάθεια αυτοκάθαρσης της Αστυνομίας υπό τον Νίκο Δένδια.

Ο ΣΥΡΙΖΑ υποτίμησε εξίσου τον κίνδυνο, νομίζοντας ότι οι οιονεί συνθήκες ανωμαλίας που προκαλεί η ΧΑ ευνοούν την αντισυστημική του στοχοθεσία. Αλλά ο αντισυστημισμός και εν γένει ο ριζοσπαστισμός σε μια χώρα συντηρητική δεν οδηγούν ποτέ στα μονοπάτια των σοσιαλιστικών ιδανικών. Η όξυνση και η χρήση ενίοτε μιας κοινής ορολογίας με την Ακρα Δεξιά έφτιαχναν μια βάση άγριας απονομιμοποίησης της δημοκρατίας. Μην ξεχνάμε: το κατεξοχήν αντισυστημικό και αντιμνημονιακό κόμμα ήταν και είναι η Χρυσή Αυγή. Εξάλλου, και παρά τη φιλότιμη προσπάθεια του αρχηγού του, ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να έχει μια ισχυρή φωνή που επιμένει στην αντισυναινετική γραμμή μιας εφόδου στην εξουσία και που υιοθετώντας την τόσο νοσηρή παράδοση του σοσιαλφασισμού της Γʼ Διεθνούς (εν έτει 2013!) επιμένει ότι η δημοκρατική συνεργασία είναι παγίδα για το λαϊκό κίνημα και ότι ο φασισμός θα συντριβεί όταν αρθεί το μέγιστο κακό, δηλαδή όταν αντικατασταθεί το Μνημόνιο από τη λαϊκή εξουσία.

Εντούτοις, και παρά τη δημοκρατική μετριότητα των πολιτικών ελίτ, οι τελευταίες ημέρες έδειξαν κάτι διαφορετικό στο επίπεδο της τόσο λοιδορημένης κοινωνίας. Ενα στοχαστικό δημοκρατικό νήμα μοιάζει προς το παρόν να ξανασυνδέει μια συντριπτική πλειονότητα των πολιτών. Με τη θυσία του Παύλου Φύσσα, ένας ευρύς δημοκρατικός χώρος ανθρώπων στάθηκε με αξιοπρέπεια και δημοκρατικό ήθος στο ύψος της περίστασης - με κορυφαίο δείγμα τη low bap και hip-hop σκηνή που ενώθηκε ξανά για να μιλήσει τη γλώσσα της εμπειρικής της σοφίας και να αποκηρύξει τον λόγο του μίσους και της μνησικακίας.

Παρά τις υποσημειώσεις των πολιτικών ηγεσιών, τις μικροπρέπειες επαναστατημένων στοχαστών, το κοινωνικό σώμα δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι απειλούνται θεμελιώδη στοιχεία της ζωής του. Αυτό που ενώνει τους δημοκράτες είναι η επιθυμία να συνεχίσουν να είναι μεταξύ τους διαφορετικοί, να εξακολουθούν να διαφωνούν και να αντιπαρατίθενται. Αυτό που ενώνει τους αντιπάλους της δημοκρατίας και δη τους νεοναζί είναι το πάθος τους για ομοιότητα και η επιθυμία τους να μετατρέψουν τη χώρα σε ένα απέραντο στρατόπεδο.

Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών