Στη βία απαντάμε με τον νόμο

NEA, 24.8.13

Ο Δημήτρης Μπερτσιμάς, καθηγητής στο ΜΙΤ και πρόεδρος του Συμβουλίου Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, μιλάει για την αναμόρφωση των ΑΕΙ

Την περασμένη εβδομάδα δύο γεγονότα συζητήθηκαν πολύ στην πανεπιστημιακή κοινότητα – και όχι μόνο. Σε κατειλημμένο χώρο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης βρέθηκαν αποθηκευμένες βόμβες μολότοφ. Και η έφοδος της Αστυνομίας σε κατειλημμένους επί 30 χρόνια χώρους του Πολυτεχνείου της Αθήνας τροφοδότησε την έντονη αντίδραση του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του ΣΥΡΙΖΑ Παναγιώτη Λαφαζάνη, ο οποίος δεν μπορεί να διανοηθεί ότι η Αστυνομία θα κάνει χρήση του νόμου 4009/2011.  Ο καθηγητής Δημήτρης Μπερτσιμάς, ο οποίος ήρθε από το ΜΙΤ, εκλεγμένος πρόεδρος του Συμβουλίου Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, αντιτίθεται στη χρήση του πανεπιστημίου για σκοπούς ξένους προς τον προορισμό του, για τον οποίο πληρώνουν οι φορολογούμενοι. Η δράση του άλλωστε στοχεύει ώστε το πανεπιστήμιο να αποκτήσει εκ νέου τον χαρακτήρα της εκπαιδευτικής κυψέλης. Επίσης, έχει από νωρίς υποστηρίξει την εκκαθάριση των πανεπιστημιακών χώρων από εστίες ανομίας. Ωστόσο πορεύεται μετ’ εμποδίων. Στις 8 του περασμένου Ιουλίου, μάλιστα, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Συμβουλίου έζησε την ελληνική πανεπιστημιακή καθημερινότητα. Ο ίδιος και οι συνάδελφοί του πολιορκήθηκαν από φοιτητές που διαφωνούσαν με τη λειτουργία του Συμβουλίου. Πώς απάντησαν; Καλώντας την Αστυνομία. «Στη βία θα απαντάμε με τον νόμο», δηλώνει στη συνέντευξη που μας παραχώρησε. Επίσης, κάνει σαφές ότι είναι αποφασισμένος να συμβάλει στη δημιουργία ενός καλύτερου και πιο ανταγωνιστικού πανεπιστημίου, ακόμη και αν χρειαστεί να συγκρουστεί με όλες τις δυνάμεις της αδράνειας. Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

Κύριε καθηγητά, καταρχάς ποια είναι η γνώμη σας για τους κατειλημμένους επί χρόνια χώρους των πανεπιστημίων;

Πιστεύω ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα πρέπει να έχει τον έλεγχο και την πρόσβαση σε οποιονδήποτε χώρο των πανεπιστημίων. Τα πανεπιστήμια χρειάζεται να δείχνουν και να είναι πραγματικά χώροι μελέτης, έρευνας και ανταλλαγής ιδεών. Τα φαινόμενα των καταλήψεων πανεπιστημιακών χώρων πρέπει να εκλείψουν.

Τι συνέβη, κύριε καθηγητά, στις 8 Ιουλίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ συνεδρίαζε το Συμβούλιο Διοίκησης;

Η συνάντηση του Συμβουλίου του ΕΚΠΑ ήταν προγραμματισμένη από μήνες να γίνει στις 8 και 9 Ιουλίου στις 9 το πρωί. Οταν φτάσαμε, μας είπε ο φύλακας ότι φοιτητές άρχισαν να συγκεντρώνονται με απειλητικές διαθέσεις. Στις 9.05 κλειδώσαμε τις δύο πόρτες της αίθουσας του Συμβουλίου. Στη συνεδρίαση συμμετείχε και ο πρύτανης. Γύρω στις 9.15 άρχισαν οι φοιτητές να χτυπούν την πόρτα δυνατά και να φωνάζουν συνθήματα - φοβήθηκα ότι η πόρτα θα έσπαγε. Μια από τις συναδέλφους του Συμβουλίου που είχε καθυστερήσει με πήρε τηλέφωνο ότι την έχουν περικυκλώσει οι φοιτητές και την απειλούν. Μετά το τηλεφώνημα, και δεδομένου ότι τα κτυπήματα στην πόρτα δυνάμωναν, καλέσαμε την Αστυνομία. Γύρω στις 11.00, και ενώ είχε φτάσει η Αστυνομία, βγήκαμε από άλλη πόρτα, όπου όμως μας περίμεναν φοιτητές, οι οποίοι μας εγκλώβισαν και δεν μας άφηναν να φύγουμε. Μας είχαν δηλαδή ομήρους για περίπου δύο ώρες. Από τις 11.00 μέχρι τη 1.00 μ.μ. μας έβριζαν χυδαία και μας απειλούσαν. Ενας νεαρός, π.χ., είπε σε μια συνάδελφο ότι ξέρει πού μένει και θα δει τι θα πάθει. Κατά τη 1.00 το μεσημέρι οι φοιτητές φυγαδεύθηκαν, άγνωστο σε μένα από ποιον, από μια πλαϊνή πόρτα και κάπου εκεί έληξε η ομηρεία μας.

Γιατί καλέσατε την Αστυνομία;

Είναι νομίζω φανερό ότι δεν μπορούσαμε να κάνουμε τη δουλειά μας και αισθανόμασταν ότι κινδυνεύαμε. Κάναμε δηλαδή αυτό που θα έκανε κάθε άνθρωπος ο οποίος αισθάνεται απειλή. Τα τελευταία χρόνια τα φαινόμενα βίας και τρομοκρατίας από τη μεριά μιας μικρής ομάδας φοιτητών στα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν ενταθεί. Πολύ συχνά οι συναντήσεις της Συγκλήτου διακόπτονται από φοιτητές, καθηγητές «κτίζονται» στα γραφεία τους. Επειδή δεν καλείται η Αστυνομία, οι ομάδες αυτές αισθάνονται ότι μπορούν ατιμωρητί να απειλούν, να βρίζουν και να κτυπούν τους καθηγητές τους. Ενας από τους νεαρούς, μάλιστα, είχε το θράσος να μου δείξει την ταυτότητά του. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα οι έλληνες καθηγητές να στείλουν το μήνυμα στις μικρές αυτές ομάδες ότι δεν θα ανεχθούμε αυτή την κατάσταση. Εάν κανείς ασκεί βία, θα υπάρχουν συνέπειες κατά τον νόμο. Τα φαινόμενα βίας δεν έχουν θέση στο πανεπιστήμιο.

Πώς νομίζετε ότι πρέπει εν γένει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της βίας στους χώρους του πανεπιστημίου;

Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει εσωτερική αστυνομία. Αν φοιτητές ασκούν βία, να υπάρχουν κυρώσεις που θα επιβάλλει το Πειθαρχικό Συμβούλιο κάθε πανεπιστημίου.

Από τη θητεία σας μέχρι τώρα ποια θεωρείτε ότι είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα του ελληνικού πανεπιστημίου;

Το πιο βασικό κατά τη γνώμη μου είναι ότι οι αποφάσεις σε όλα τα επίπεδα δεν διέπονται πάντα από τις αρχές της αξιοκρατίας και της διαφάνειας, κάτι που χαρακτηρίζει πανεπιστήμια όπως το ΜΙΤ, όπου βρίσκομαι τα τελευταία περίπου 30 χρόνια. Επίσης, η μείωση, σε επίπεδα που απειλούν τη λειτουργία των πανεπιστημίων, της κρατικής επιχορήγησης και των μισθών - καθηγητών και διοικητικού προσωπικού. Και βέβαια η σοβαρή ανεργία των αποφοίτων.

Τι δυσκολίες αντιμετωπίζετε ως Συμβούλιο και ως πρόεδρος του Συμβουλίου στην άσκηση των καθηκόντων σας; Το έχετε μετανιώσει που αποφασίσατε να συμμετάσχετε στο Συμβούλιο ενός Πανεπιστημίου στην Ελλάδα; 

Δυστυχώς, η συνεργασία του Συμβουλίου με τον Πρύτανη του ΕΚΠΑ δεν είναι η βέλτιστη. Σαφώς, όμως, και δεν έχω μετανιώσει για την απόφασή μου να συμμετάσχω στο Συμβούλιο. Ηξερα ότι θα υπάρχουν αντιδράσεις και δυσκολίες. Αποφάσισα να συμμετάσχω για να βοηθήσω στην κατεύθυνση της προόδου των πανεπιστημίων στη χώρα μας. Μην ξεχνάμε ότι, ιδιαίτερα στο ΕΚΠΑ, διδάσκουν μερικοί από τους πιο λαμπρούς επιστήμονες της χώρας μας και επίσης φοιτούν μερικοί από τους πιο ικανούς ανθρώπους της νέας γενιάς, η ελπίδα της χώρας.

Μπορείτε να μας πείτε κάποια στοιχεία από το έργο του Συμβουλίου και τα σχέδιά σας;

Θέλουμε να αποκρούσουμε τις προσπάθειες που γίνονται να καταστεί ο ρόλος του Συμβουλίου διακοσμητικός. Εργαζόμαστε με επιμονή, και παρά τα εμπόδια, για να αποκτήσουμε εποπτεία της λειτουργίας του πανεπιστημίου ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τόσο στα οικονομικά θέματα (να βρούμε χορηγίες, να εξασφαλίσουμε μια επαγγελματική διαχείριση της περιουσίας) όσο και στα ακαδημαϊκά. Οσοι ερχόμαστε από το εξωτερικό έχουμε σοβαρή εμπειρία από μεγάλα ιδρύματα στην Αμερική και στην Ευρώπη και σκοπεύουμε, σε συνεργασία με τους άλλους συναδέλφους μας, αυτήν την πείρα να την αξιοποιήσουμε. Κύριος στόχος μας είναι να υπάρξει κλίμα αξιοκρατίας και διαφάνειας. Θέλουμε να συμβάλουμε στη συγκέντρωση πόρων πέρα από την κρατική επιχορήγηση, στη βελτίωση της οικονομικής διαχείρισης, και στη συγγραφή του οργανισμού και του εσωτερικού κανονισμού του ΕΚΠΑ - του «συντάγματος» του πανεπιστημίου. 

Αισιοδοξείτε για τη σύνδεση του πανεπιστημίου με την παραγωγή, την επιχειρηματικότητα, την ελληνική κοινωνία;Τι πρέπει να αλλάξει για να γίνουν χρήσιμα τα πανεπιστήμια;

Το όνειρό μου είναι ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια σε μια δεκαετία θα γίνουν ατμομηχανή οικονομικής προόδου για την ελληνική κοινωνία. Στο ΜΙΤ ξεπηδούν καθημερινά καινούργιες εταιρείες βασισμένες στην έρευνα που γίνεται εκεί, που έχουν δημιουργήσει εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Στο ΕΚΠΑ φοιτούν εξαιρετικοί νέοι άνθρωποι, από τους καλύτερους στη χώρα. Από τη φύση μου είμαι αισιόδοξος άνθρωπος που πιστεύει ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους. Αισιοδοξώ ότι θα τα καταφέρουμε, αλλά δεν κρύβω ότι η προσπάθεια που απαιτείται είναι τεράστια.

Να γίνει έλεγχος στα οικονομικά

Εχουν δει τη δημοσιότητα στοιχεία που δείχνουν κακή διαχείριση των οικονομικών και της περιουσίας των Ιδρυμάτων. Εχετε εποπτεία των οικονομικών; 

Μέρος της αρμοδιότητας του Συμβουλίου είναι ο έλεγχος οικονομικής διαχείρισης. Σε αυτό το πλαίσιο, ζητήθηκαν εδώ και τρεις - τέσσερις μήνες από την πρυτανεία του ΕΚΠΑ στοιχεία για την οικονομική διαχείριση, τα κληροδοτήματα και τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ) του Πανεπιστημίου. Στο ΕΚΠΑ, δεν έχει ορισθεί ακόμη αναπληρωτής πρύτανης υπεύθυνος για τα οικονομικά, δεν έχουμε πάρει τα πρακτικά του ΕΛΚΕ, στον οποίο, δεν έχει γίνει διαχειριστικός έλεγχος από το 2009, δεν έχουμε δηλαδή σαφή εικόνα της περιουσίας του πανεπιστημίου. Δεν γνωρίζουμε, π.χ., τι μετοχές έχει το πανεπιστήμιο, τι ζωγραφικούς πινάκες έχει, ποιοι ενοικιαστές κτιρίων ιδιοκτησίας του δεν πληρώνουν. Στη συνεδρίαση της 8ης και 9ης Ιουλίου, δεν εγκρίναμε τον ισολογισμό του Ιδρύματος, γιατί δεν πήραμε ικανοποιητικές απαντήσεις σε ερωτήματα που θέσαμε. Διαβάζω επίσης επανειλημμένα δημοσιεύματα στον Τύπο που, εάν είναι αληθή, δείχνουν ότι η οικονομική διαχείριση δεν είναι ικανοποιητική. Με βάση όλα αυτά, νομίζω ότι πρέπει ο υπουργός Παιδείας να ζητήσει διαχειριστικό έλεγχο του ΕΚΠΑ.