Η μαφία της Αθήνας

Της Σώτης Τριανταφύλλου, www.protagon.gr

Τον περασμένο Ιανουάριο συνελήφθησαν στη Νέα Υόρκη τριάντα δύο άτομα, μεταξύ των οποίων ο περιβόητος μαφιόζος «Papa Smurf» κι ένας συνταξιούχος αστυνομικός των ειδικών δυνάμεων: επρόκειτο για δακτύλιο μελών τριών οικογενειών της μαφίας -των Γκαμπίνο, Τζενοβέζε και Λουκέζε- που, παραμερίζοντας τις διαφορές τους, συνεργάζονται στις ιδιωτικές εταιρείες αποκομιδής, διαχείρισης και επεξεργασίας των σκουπιδιών. Εδώ και κάμποσες δεκαετίες οι επιχειρήσεις αυτές της ευρύτερης περιοχής της Νέας Υόρκης και του Νιού Τζέρζι έχουν τεθεί, μέσω εκβιασμών και εχθρικών εξαγορών, υπό τον έλεγχο της μαφίας. Η Νέα Υόρκη έχει wise guys, εμείς έχουμε συνδικαλιστές. Η πρώτη διαφορά είναι ουσιαστική: οι μαφιόζοι κάνουν τη δουλειά - κι επειδή ο ανταγωνισμός είναι σκληρός, την κάνουν καλά. Η διαχείριση των σκουπιδιών στη Νέα Υόρκη θεωρείται επιτυχημένη και η ανακύκλωση έχει προχωρήσει αρκετά. Ακριβώς επειδή η επιθυμία του κέρδους είναι ακαταμάχητη, οι Σοπράνος της Νέας Υόρκης αξιοποιούν το παραμικρό αξιοποιήσιμο σκουπίδι: για παράδειγμα, στο Στάτεν Άιλαντ -έναν από τους τόπους ανακύκλωσης της περιοχής- τίποτα δεν πάει χαμένο: μπαταρίες, βαφές τοίχων, φίλτρα λαδιού αυτοκινήτων, λάμπες φθορίου, ελαστικά, ψευδαργυρούχα προϊόντα, βινύλια. Και παρ' όλ' αυτά, κάμποσα πράγματα πρέπει να αλλάξουν: ο δήμος της Νέας Υόρκης και των προαστίων δεν έχει απαλλαγεί από τα μεγάλα και βρόμικα χέρια της μαφίας.

Στην Αθήνα ο δήμος βρίσκεται στα μεγάλα και βρόμικα χέρια των συνδικαλιστών° και επιπλέον η δουλειά δεν γίνεται. Οι συνδικαλιστές στήνουν ρινγκ σε κάθε συνεδρίαση, σε κάθε διαπραγμάτευση: κι όπως συμβαίνει στα θορυβώδη ολονύκτια πάρτι, στο τέλος σπάνε ανθρώπους και πράγματα. Μολονότι, η νεοϋορκέζικη μαφία μπλέκεται στις δουλειές του Mάικλ Μπλούμπεργκ δεν τίθεται ζήτημα επίθεσης εναντίον του: η καθύβριση του δημάρχου της Νέας Υόρκης, εκτός του ότι είναι αδιανόητη, θα μπορούσε να τιμωρηθεί με σύλληψη και φυλάκιση. Παρά την εγκληματικότητα -και εξαιτίας της- στις ΗΠΑ, οι προπηλακισμοί απαγορεύονται, άρα τιμωρούνται. Αν κάποιος έχει παράπονα από τον δήμαρχο, προχωρεί σε μηνύσεις, κινείται μέσω των θεσμών.

Επαναλαμβάνω συχνά ότι μας λείπουν τα πρότυπα ή ότι διατηρούμε, με χωριάτικο πείσμα, πρότυπα τουρκικά και μεσανατολικά. Το ότι σημειώνονται ξυλοδαρμοί στην τουρκική βουλή μάς καθησυχάζει, το ότι στην Αίγυπτο εκτυλίσσεται αιματοχυσία μάς δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι είμαστε, τελικά, ανώτεροι. Στην Ελλάδα δεν εκτυλίσσεται αιματοχυσία, εκτυλίσσεται καθημερινός πόλεμος χαμηλής έντασης ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες του Κατεστημένου καθώς και ανάμεσα στο Κατεστημένο και στις λιγοστές δυνάμεις της μεταρρύθμισης. Ο συνδικαλισμός είναι μέρος αυτού του Κατεστημένου και αντιστοιχεί, εν πολλοίς, με το Κατεστημένο της μαφίας.

Το δεύτερο ζήτημα, η δεύτερη διαφορά από τη νεοϋορκέζικη πραγματικότητα, είναι ότι στην Ελλάδα οι μεταρρυθμιστές φαίνονται πελαγωμένοι μέσα στο γενικό πλαίσιο του Κατεστημένου και επιδεικνύουν έλλειψη πείρας στα προβλήματα της γενικής διαχείρισης. Ο Μπλούμπεργκ είναι επιτυχημένος δήμαρχος όχι μόνον επειδή εφαρμόζει με πραγματισμό την εμπειρία του στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και επειδή το γενικό πλαίσιο τού αφήνει χώρο να κινηθεί. Στην Ελλάδα, αν, για παράδειγμα, ο δήμαρχος της Αθήνας τολμούσε να εφαρμόσει τεχνικές του «καπιταλιστικού» μάνατζμεντ -τη μοναδική μέθοδο λήψης και πραγματοποίησης αποφάσεων- θα γινόταν θύμα διασυρμού περισσότερο από όσο γίνεται τώρα. Εξάλλου, μέρος του Κατεστημένου είναι οι συγκεχυμένες αρμοδιότητες, η γραφειοκρατία που αναχαιτίζει την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και, εν τέλει, η λειψή εξουσία που έχουν οι εκλεγμένοι. Τέλος, το συνδικαλιστικό Κατεστημένο, αντιθέτως προς τη μαφία, κινείται στο φάσμα της νομιμότητας ή της ημι-νομιμότητας όπως την αντιλαμβανόμαστε στην Ελλάδα° είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί όπως αντιμετωπίζεται η μαφία.

Για να επανέλθω στο θεωρητικό πρότυπο της Νέας Υόρκης - παρότι ανάμεσα στη Νέα Υόρκη και την Αθήνα οι αποκλίσεις είναι περισσότερες από τις συγκλίσεις - η δημαρχία, αν και έχει να αντιμετωπίσει τη μαφία και πλήθος παρανομιών, διαθέτει εξουσία σε καίριους τομείς: στη δημόσια παιδεία, στη δημόσια υγεία, στο περιβάλλον, στη μετανάστευση, στην αστυνόμευση, στη στέγαση, στην τεχνολογία, στην πολεοδομία. Ο δήμαρχος είναι επικεφαλής της τοπικής αυτοδιοίκησης, όχι μόνον προϊστάμενος μερικών υπηρεσιών όπως η διεύθυνση απορριμματοφόρων ή οι δημοτικοί βρεφονηπιακοί σταθμοί. Το στοίχημα της δημοκρατίας στη Νέα Υόρκη δεν είναι ο κατακερματισμός των εξουσιών, οι σύντομες θητείες (στην Ελλάδα απειλούμε όλους τους εκλεγμένους με μια σφαιρική φυλακή χρόνου) και η διαρκής αντικατάσταση των αρμοδίων με άλλους, καινούργιους» ή «νέους»: αντιθέτως, είναι η τοποθέτηση ειδημόνων σε θέσεις που τους ταιριάζουν, η πίστωση χρόνου, οι αξιολογήσεις, η αποφυγή αλλαγών όπου τα πράγματα λειτουργούν σωστά. Για παράδειγμα, ο Μπλούμπεργκ είναι για τρίτη φορά δήμαρχος - βρίσκεται σ' αυτό το αξίωμα από το 2002. Και δικαίως.

Για μια ακόμη φορά, υπάρχει η νομοθεσία για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων και τον περιορισμό των θλιβερών φαινομένων. Αυτό που λείπει είναι η ερμηνεία και η εφαρμογή της. Επίσης, λείπει εκείνο το είδος αβλαβούς πατριωτισμού που τοποθετεί το γενικό καλό πάνω από τα επιμέρους συμφέροντα και που επιβάλλει τη συνεργασία των κυβερνήσεων, των κοινοβουλίων και των τοπικών εξουσιών. Αν ο Ρούντι Τζουλιάνι δεν είχε την υποστήριξη του αμερικανικού υπουργείου εσωτερικών δεν θα είχε σώσει τη Νέα Υόρκη όπως την έσωσε: κοντολογίς, δεν την έσωσε μόνος, όπως άφησε να εννοηθεί αργότερα° κανείς δεν μπορεί να προβεί σε διασώσεις τέτοιας εμβέλειας χωρίς εκτεταμένες συμμαχίες και γενική συναίνεση. Εμείς εδώ στην Ελλάδα δεν δυναμιτίζουμε μόνο τις συμμαχίες, είμαστε έτοιμοι να δυναμιτίσουμε την ίδια μας την πόλη.