Η σύγκρουση των γενεών στην Ευρώπη

Gene Frieda, ΤΟ ΒΗΜΑ - The Project Syndicate

Καθώς η οικονομική κρίση της Ευρώπης μετατρέπεται από οξεία σε χρονία, η διαμάχη για το ποιός θα φέρει το κόστος της επίλυσης υποδαυλίζει την ανάδυση μιας νέας γενιάς λαϊκίστικων πολιτικών κινημάτων. Στην λεγόμενη περιφέρεια, νέα κόμματα υπόσχονται στους πολίτες μια εναλλακτική λύση από την λιτότητα. Στις χώρες του «πυρήνα» της ευρωζώνης, στοχεύουν να προστατεύσουν τους φορολογουμένους από τις ανελέητες απαιτήσεις των δανειστών. Ο τρόπος με τον οποίον θα ανταποκριθούν οι ηγέτες της Ευρώπης σε αυτές τις νέες πολιτικές προκλήσεις θα καθορίσει αν η νομισματική ένωση θα σταθεροποιηθεί, ή θα διαλυθεί. Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η ανισότητα των εισοδημάτων επιδεινώθηκε σταδιακά σε όλες τις χώρες μέλη. Οι πιο μορφωμένοι πολίτες επωφελήθηκαν από την άνθηση της βιομηχανίας των υπηρεσιών, ενώ οι λιγότερο ειδικευμένοι υπέφεραν, καθώς οι βιομηχανίες μεταφέρονταν σε μέρη με πιο φθηνά εργατικά χέρια. Και μετά, χτύπησε η παγκόσμια οικονομική κρίση. Η ανισότητα των εισοδημάτων αυξήθηκε ραγδαία και η γενιά που μεγάλωσε μετά το 1989 στη νότια Ευρώπη υπέφερε από την μεγαλύτερη μείωση του επιπέδου ζωής μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι πολιτικές επαναστάσεις σπανίως προκαλούνται μετά από σύντομες περιόδους οξείας κρίσης. Μάλλον, ακολουθούν μία ή περισσότερες γενιές χρόνιας παρακμής, όταν ο φόβος για τις οικονομικές απώλειες δίνει τη θέση του στην στοχευμένη οργή, και χαρισματικές φωνές βγαίνουν στην επιφάνεια για να ενορχηστρώσουν την αντίδραση.

Αυτή η αλληλουχία έχει επαναληφθεί στην Ιστορία, από την γαλλική Επανάσταση μέχρι την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Παρ' όλο που οι αγορές μπορεί να έχουν υποταχθεί προς το παρόν, τα ρήγματα στα πολιτικά θεμέλια της ευρωζώνης αρχίζουν να φαίνονται καθαρά.

Μέχρι στιγμής, η μετά την πτώση του Τείχους γενιά δεν έχει βρει σαφή στόχο για να κατευθύνει προς τα εκεί την οργή της. Νέα λαϊκίστικα κόμματα στην Ιταλία, την Ελλάδα και την Γερμανία, δείχνουν την κατεύθυνση προς την οποία κινείται η πολιτική, αλλά όχι τον τελικό προορισμό. Η ικανότητά τους να κερδίζουν στήριξη τόσο από την Αριστερά όσο και από την Δεξιά δείχνει μια κοινή φιλοδοξία για να ξαναχτιστούν τα προστατευτικά εθνικά εμπόδια που γκρεμίστηκαν μετά την πτώση του Τείχους.

Σε αυτό το κλίμα, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες φοβούνται ότι το εκλογικό σώμα τους θα απορρίψει ό,τι έχει σχέση με μεγαλύτερη ενοποίηση. Είναι το κλασικό δίλημμα του κρατουμένου: όλες οι χώρες θα τα πάνε καλύτερα αν συνεισφέρουν σε έναν κοινό σκοπό, αλλά η πίεση των εθνικών εκλογών εμποδίζει την ικανότητα των πολιτικών να προβάλουν εντατικά αυτόν τον σκοπό. Οι μεγάλες εξετάσεις για την ηγεσία θα είναι κατά πόσον θα δεσμευθούν για μεταρρυθμίσεις στις συνθήκες της ΕΕ, με όλες τις ακανθώδεις διαπραγματεύσεις, και τα δημοψηφίσματα που προϋποθέτει αυτή η δέσμευση.

Οι πολιτικοί ηγέτες της μεταπολεμικής γενιάς πρέπει να ανταποκριθούν με άμεσο και αποτελεσματικό τρόπο στην πρόκληση που θέτουν τα αναδυόμενα πολιτικά κινήματα, ενώ είναι ακόμη ανώριμα. Αν περιμένουν για πολύ ακόμα, τα παλιά τείχη θα ξαναυψωθούν, και οι φρουροί του ευρώ θα μείνουν έξω, στο κρύο.

Ο Τζιν Φρίντα είναι υπεύθυνος παγκόσμιας στρατηγικής για την εταιρεία Moore Europe Capital Management.