Κοινή μοίρα, η διαφθορά στον ευρωπαϊκό Νότο

Του Νίκου Ξυδάκη, Καθημερινή, 5.2.13

Tο σκάνδαλο πολιτικού χρήματος που συγκλονίζει την Ισπανία του Ραχόι δένει με ζοφερή αρμονία τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου: οικοδομική φούσκα, κατασκευαστές σαν χρηματοδότες πολιτικών, διαπλοκή συμφερόντων, φθαρμένοι πολιτικοί, αδιάφοροι πολίτες. Η διαφθορά και η αδιαφορία κατέφαγαν τη δημοκρατία και τώρα ροκανίζουν το σώμα της κοινωνίας, διαλύουν τη μεσαία τάξη, απειλούν την επιβίωσή της. Κάτι πήγαινε λάθος στις δημοκρατίες μας, για μεγάλο διάστημα. Τόσο λάθος, που αναρωτιέμαι μήπως δικαίως οι Κινέζοι φοιτητές δεν καταλάβαιναν την παρούσα μας απόγνωση.

Πώς επιδρά η κρίση στην Ελλάδα; Και πώς αντιδρούν οι Ελληνες; Κλήθηκα να περιγράψω τις απόψεις μου σε δύο κύκλους ξένων συνομιλητών, πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους. Ο ένας κύκλος συνίστατο από νέους ανθρώπους, μεταπτυχιακούς φοιτητές γνωστού βρετανικού πανεπιστημίου.

Ολοι, πλην ενός, κατάγονταν από την Απω Ανατολή: τα λονδρέζικα πανεπιστήμια είναι γεμάτα από απωανατολίτες, Βρετανοί και Ευρωπαίοι αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στο κόστος ζωής της πρωτεύουσας. Ακουγαν πολύ προσεκτικά την περιγραφή της χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και γιγαντώθηκε στην Ευρώπη, ως κρίση χρέους και κρίση πολιτική που ταλανίζει τις δημοκρατίες του Νότου.

Οταν άρχισαν να ρωτούν, ήταν εμφανές ότι δυσκολεύονταν να κατανοήσουν τη σχέση κράτους και ατομικής ιδιοκτησίας, όπως την εννοούμε στις οικονομίες δυτικού τύπου. Απορούσαν γιατί το κράτος δεν επεμβαίνει πιο δυναμικά, πιο δραστικά, για να λύσει τον γόρδιο δεσμό της ύφεσης και της ανεργίας. Είχαν όλη την καλή θέληση ν’ ακούσουν, να μάθουν, αλλά δεν είχαν τα εργαλεία πρόσληψης, δεν μπορούσαν να κατανοήσουν το πώς συνυπάρχουν δημόσιο και ιδιωτικό, πώς διαφέρουν πολιτικά οι ταραγμένες αραβικές χώρες του Ισλάμ από τις εκκοσμικευμένες δημοκρατίες της ευρωπαϊκής Μεσογείου. Στην Κίνα ή την Κορέα το κράτος και η δημοκρατία νοούνται αλλιώς, άρα και η οικονομία.

Την προηγουμένη, σε στενότατο κύκλο, έμαθα κάτι για την Ελλάδα και τον ευρωπαϊκό Νότο, χάρη σε έναν συνομιλητή νηφάλιο και οξυδερκέστατο, μεγάλης μορφώσεως. Ο Φίλιππος, καθηγητής κλασικών γραμμάτων στην Ιταλία, μιλάει τέσσερις-πέντε γλώσσες και ελληνικά. Με ρώτησε πώς αντιδρούν οι Ελληνες στην τόση ανεργία και στον νεοναζισμό. Του απάντησα: Εχουν πετρώσει από το βλέμμα της Μέδουσας. Δεν εξεπλάγη ιδιαιτέρως. Αν δεν ήταν ο Μπέπε Γκρίλο, με δημοσκοπικά ποσοστά άνω του 10%, στη θέση του θα είχαμε τώρα φασίστες, μου είπε. Δεν εμφανίζεται στην τηλεόραση και όλη η πολιτική δουλειά γίνεται μέσω Διαδικτύου, μου εξηγεί. Ολα τα πρόσωπα που τον πλαισιώνουν είναι άγνωστα και καινούργια στην πολιτική, είναι πολιτική grassroots, στη βάση και σε μικρά σύνολα. Ωστε ο ιδιότυπος λαϊκισμός του Κινήματος Πέντε Αστέρων, του κωμικού Γκρίλο, δεν είναι το κακό, αλλά ένα αμφίβολο ανάχωμα για το χειρότερο.

Ο εκλεκτός συνομιλητής περιγράφει με μελανά χρώματα την πολιτική και πνευματική κατάσταση στη μεγάλη Ιταλία: ελάχιστα αξιόλογα πράγματα στη λογοτεχνία, στο σινεμά, στις ιδέες. Κυνήγι πλούτου και κατανάλωση, διαφθορά και Μπερλουσκόνι, συνοψίζει πικρά τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Το σκάνδαλο πολιτικού χρήματος που συγκλονίζει την Ισπανία του Ραχόι δένει με ζοφερή αρμονία τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου: οικοδομική φούσκα, κατασκευαστές σαν χρηματοδότες πολιτικών, διαπλοκή συμφερόντων, φθαρμένοι πολιτικοί, αδιάφοροι πολίτες.

Η διαφθορά και η αδιαφορία κατέφαγαν τη δημοκρατία και τώρα ροκανίζουν το σώμα της κοινωνίας, διαλύουν τη μεσαία τάξη, απειλούν την επιβίωσή της.

Κάτι πήγαινε λάθος στις δημοκρατίες μας, για μεγάλο διάστημα. Τόσο λάθος, που αναρωτιέμαι μήπως δικαίως οι Κινέζοι φοιτητές δεν καταλάβαιναν την παρούσα μας απόγνωση.