Ευρώπη ή βαρβαρότητα

Των Βασίλη Αλεξάκη, Αντόνιο Λόμπο Αντούνες, Ουμπέρτο Εκο, Χουάν Λουίς Θεμπριάν, Γιόργκι Κόνραντ, Τζούλια Κρίστεβα, Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, Κλάουντιο Μάγκρις, Χανς Κρίστοφ Μπουχ, Σαλμάν Ρούσντι, Φερνάντο Σαβατέρ, Πίτερ Σνάιντερ, NEA, 28.1.13

Η πολιτική ηγεσία της ΕΕ είναι ανάγκη να αποκτήσει όνειρο και σχέδιο

12 ευρωπαίοι συγγραφείς και διανοούμενοι κρίνουν τη χαλάρωση του ευρωπαϊκού οράματος, διεκδικούν μια Ελλάδα με κοινωνική συνοχή και μια δημοκρατική Ιταλία σε μια Ευρώπη αλληλεγγύης, ενώ κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου προς τους ηγέτες που διαχειρίζονται την κρίση: πολιτική ένωση ή έκρηξη, κοινωνική οπισθοδρόμηση, ανασφάλεια, ανεργία, φτώχεια

«Η Eυρώπη δεν είναι σε κρίση, πεθαίνει.

Οχι η Ευρώπη ως έδαφος, φυσικά.

Αλλά η Ευρώπη ως Ιδέα.

Η Ευρώπη ως όνειρο και ως σχέδιο».

Αυτή είναι η Ευρώπη, σύμφωνα με τον [φιλόσοφο και φαινομενολόγο] Εντμουντ Χούσερλ [στον οποίον ανήκουν τα λόγια που προηγούνται], έτσι όπως την επαίνεσε σε δύο μεγάλες διασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν το 1938 στη Βιέννη και στην Πράγα, την παραμονή της ναζιστικής καταστροφής. Η Ευρώπη ως βούληση και ως έκφραση, ως όραμα και ως οικοδόμημα, αυτή η Ευρώπη που διαμόρφωσαν οι γονείς μας, αυτή η Ευρώπη που μετατράπηκε σε νέα ιδέα, ικανή να στηρίξει τους λαούς που μόλις είχαν βγει από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο με ειρήνη, ευημερία και διάδοση της δημοκρατίας άνευ προηγουμένου, διαλύεται και πάλι μπροστά στα μάτια μας.

Διαλύεται στην Αθήνα, ένα από τα λίκνα της, εν μέσω της αδιαφορίας και του κυνισμού των αδελφών εθνών. Υπήρξε μια εποχή, του φιλελληνικού κινήματος του 19ου αιώνα, κατά την οποία από τον Σατωβριάνδο έως τον Βύρωνα του Μεσολογγίου, από τον Μπερλιόζ έως τον Ντελακρουά και από τον Πούσκιν έως τον νεαρό Βίκτωρα Ουγκώ, όλοι οι καλλιτέχνες, οι ποιητές, τα μεγάλα μυαλά της Ευρώπης έσπευσαν σε βοήθεια της Ελλάδας και συνηγόρησαν υπέρ της ελευθερίας της. Σήμερα είμαστε μακριά από αυτό. Και δίνεται η εντύπωση ότι οι κληρονόμοι εκείνων των μεγάλων Ευρωπαίων - την ώρα που οι Ελληνες δίνουν μια νέα μάχη εναντίον μιας άλλης μορφής παρακμής και υποταγής - δεν έχουν τίποτα καλύτερο να κάνουν από το να τους επιπλήττουν, να τους στιγματίζουν, να τους υποτιμούν και - με ένα σχέδιο που επιβάλλεται από το πρόγραμμα λιτότητας το οποίο προτρέπονται να ακολουθήσουν - να τους στερούν την αρχή της κυριαρχίας, την οποία πριν από πολύ καιρό εκείνοι είχαν εφεύρει.

Διαλύεται στη Ρώμη, στο άλλο λίκνο της, στον άλλο πυλώνα της ηθικής και των γνώσεών της, το άλλο μέρος που εφηύρε τη διάκριση μεταξύ του νόμου και του δικαιώματος, μεταξύ του να είσαι άνθρωπος και του να είσαι πολίτης, που διαμόρφωσε τη βάση του δημοκρατικού μοντέλου έτσι όπως εξαπλώθηκε όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και σε όλον τον κόσμο: αυτή η ρωμαϊκή κρήνη μολύνθηκε από τα δηλητήρια του μπερλουσκονισμού, ο οποίος δεν δείχνει να εξαφανίζεται. Διαλύεται η πνευματική και πολιτιστική πρωτεύουσα που, κάποιες φορές, συμπεριλαμβάνεται μαζί με την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ελλάδα και την Ιρλανδία στα περίφημα «PIIGS», στα οποία επιτίθενται κάποια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα χωρίς συνείδηση ούτε μνήμη, διαλύεται η χώρα που δίδαξε την ομορφιά στην Ευρώπη και σήμερα δείχνει ο ασθενής της ηπείρου. Τι δυστυχία! Οποία γελοιότητα!

Διαλύεται και σε άλλα μέρη, από τη Δύση στην Ανατολή, από τον Βορρά στον Νότο, με την άνοδο του λαϊκισμού, του σοβινισμού, των ιδεολογιών του αποκλεισμού και του μίσους, που η Ευρώπη είχε αποστολή να περιθωριοποιήσει, να αποδυναμώσει. Να που επιστρέφουν ντροπιαστικά και σηκώνουν το κεφάλι. Πόσο μακρινή δείχνει η εποχή όπου στους δρόμους της Γαλλίας, σε αλληλεγγύη για έναν φοιτητή που τον προσέβαλαν, φωνάζαμε: «Είμαστε όλοι Γερμανοί Εβραίοι»! Πόσο μακρινές φαντάζουν οι κινήσεις αλληλεγγύης σε Λονδίνο, Βερολίνο, Ρώμη, Παρίσι προς τους διαφωνούντες της άλλης Ευρώπης που ο Μίλαν Κούντερα αποκαλούσε αιχμαλωτισμένη Ευρώπη! [...]

Παλιά λέγαμε: Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα.

Σήμερα λέμε: Πολιτική ένωση ή βαρβαρότητα.

Θα έπρεπε να πούμε: ομοσπονδιοποίηση ή έκρηξη και, στην τρέλα της έκρηξης, κοινωνική οπισθοδρόμηση, ανασφάλεια, ανεργία στα ύψη και φτώχεια.

Θα έπρεπε να λέμε: Η Ευρώπη προχωρεί ένα βήμα παραπέρα και αποφασιστικά προς την πολιτική ενοποίηση ή βγαίνει από την Ιστορία και βυθίζεται στο χάος.

Δεν υπάρχει άλλη επιλογή: πολιτική ένωση ή θάνατος. Ενας θάνατος που θα μπορούσε να πάρει πολλές μορφές. Θα μπορούσε να διαρκέσει δύο, τρία, πέντε, δέκα χρόνια και να προηγηθούν αρκετά «διαλείμματα» που θα δίνουν την αίσθηση ότι τα χειρότερα έχουν περάσει.

Ωστόσο έρχονται. Η Ευρώπη θα βγει από την Ιστορία. Είτε έτσι είτε αλλιώς, εάν δεν κάνει κάτι, θα εξαφανισθεί. Αυτό δεν αποτελεί πλέον μια υπόθεση, έναν αόριστο φόβο, ένα κόκκινο πανί για να εκφοβίζονται οι απείθαρχοι Ευρωπαίοι. Είναι βεβαιότητα. Μοιραίος και αξεπέραστος ορίζοντας. Ολα τα άλλα - μαγικά κόλπα κάποιων, μικρές συμφωνίες άλλων, ταμεία αλληλεγγύης εδώ, τράπεζες σταθεροποίησης εκεί - χρησιμεύουν μόνο για να καθυστερήσει το τέλος και να διασκεδάσει την ψευδαίσθηση της παράτασης.