Δεν χρειαζόμαστε μόνο νέα κόμματα, μα και διαφορετικά

Tου Νίκου Ράπτη, http://mavrioxia.gr

Το «κόμμα μελών» πέθανε: σήμερα λειτουργεί σαν ένα χρηματιστήριο χρόνου για λίγους, που καταξιώνει βασικά τους ποντικούς των κομματικών γραφείων και αποδιώχνει όλους τους άλλους. Νομιμοποιούμενοι από την κομματική μυθολογία του «εμείς νοιαζόμαστε» ή του «εμείς αγωνιζόμαστε» οι κομματικοί χρυσοκάνθαροι διπλοκλειδώνουν με λουκέτα ασφαλείας το κομματικό στρατόπεδο, τρέμουν τις ρηξικέλευθες ιδέες, περιφρονούν την κοινωνία. Μετατρέποντας τα κόμματα σε «χωράφι» τους, νομίζουν πως διασφαλίζουν την πολιτική εξουσία. Κι έτσι πράγματι γίνεται, έως ότου η ζωή –που βέβαια «είναι αλλού»-τους προσπερνάει με οδυνηρό τρόπο. Κάποια στιγμή κοιτούν τους θησαυρούς τους και δεν βλέπουν παρά σκόνες και σκουπίδια. Δεν χρειαζόμαστε μόνο νέα κόμματα. Χρειαζόμαστε κυρίως διαφορετικά κόμματα. Που θα υποβάλλουν όλες τις κορυφαίες επιλογές τους (σε πρόσωπα και προγράμματα) στην βάσανο της ανοικτής ψηφοφορίας και των δημοψηφισμάτων.

«Κομματογονία»: έτσι χαρακτήρισε ένας φίλος το σημερινό πολιτικό τοπίο. Από μια άποψη έχει δίκιο. Τα καθεστωτικά κόμματα «που μας έφεραν ως εδώ» πολύ δύσκολα θα επιβιώσουν από την πολυετή ύφεση, την κοινωνική ανισότητα, την «μεταδημοκρατία» και την παταγώδη διάψευση των μεταπολιτευτικών αξιωμάτων.

Αλλά κι η χρεοκοπία να μην υπήρχε, θα έπρεπε να την εφεύρουμε. Τα κατεστημένα κόμματα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας σχεδιάστηκαν όλα και υπηρέτησαν ένα συγκεκριμένο οργανωτικό πρότυπο, που ξεπερνιέται παντού, σε ολοκληρωμένες δημοκρατίες, αναδυόμενες αγορές και κράτη-παρίες. Το κόμμα «νέου τύπου», με πυραμιδική οργάνωση, αδιαπέραστα τείχη μεταξύ μελών και πολιτών, υψηλές απαιτήσεις πειθάρχησης και νομιμοφροσύνης προς την οργάνωση, το καταστατικό την γραμμή.

Αλλά το δομημένο σαν επιχείρηση, εκκλησία ή στρατός κόμμα, έχει προ πολλού πάψει να μπορεί να εκφράσει τις σύγχρονες ανάγκες.

Το «κόμμα μελών» πέθανε: σήμερα λειτουργεί σαν ένα χρηματιστήριο χρόνου για λίγους, που καταξιώνει βασικά τους ποντικούς των κομματικών γραφείων και αποδιώχνει όλους τους άλλους. Νομιμοποιούμενοι από την κομματική μυθολογία του «εμείς νοιαζόμαστε» ή του «εμείς αγωνιζόμαστε» οι κομματικοί χρυσοκάνθαροι διπλοκλειδώνουν με λουκέτα ασφαλείας το κομματικό στρατόπεδο, τρέμουν τις ρηξικέλευθες ιδέες, περιφρονούν την κοινωνία. Μετατρέποντας τα κόμματα σε «χωράφι» τους, νομίζουν πως διασφαλίζουν την πολιτική εξουσία. Κι έτσι πράγματι γίνεται, έως ότου η ζωή –που βέβαια «είναι αλλού»-τους προσπερνάει με οδυνηρό τρόπο. Κάποια στιγμή κοιτούν τους θησαυρούς τους και δεν βλέπουν παρά σκόνες και σκουπίδια.

Δεν χρειαζόμαστε μόνο νέα κόμματα. Χρειαζόμαστε κυρίως διαφορετικά κόμματα. Που θα υποβάλλουν όλες τις κορυφαίες επιλογές τους (σε πρόσωπα και προγράμματα) στην βάσανο της ανοικτής ψηφοφορίας και των δημοψηφισμάτων. Κόμματα που θα προσδιορίζουν ένα πολύ ευρύτερο εκλογικό σώμα από εκείνο των μελών τους, έναν κύκλο «φίλων» και «φιλικών συλλογικοτήτων» που θα συμμετέχουν στην λήψη των καίριων αποφάσεων χωρίς να τους ζητιέται κανενός είδους αντάλλαγμα -σε χρόνο ή νομιμοφροσύνη. Κόμματα που στην βάση τους θα λειτουργούν ως παρέες και ομάδες κοινών ενδιαφερόντων, και όχι σαν «ιμάντας μεταβίβασης» της κομματικής «γραμμής». Κόμματα κοντολογίς που θα φιλοδοξούν να (νομιμοποιούνται να) παίζουν τον ρόλο του «διευθυντηρίου» των μεγάλων κοινωνικών μεταβολών, του πυρήνα ενός γαλαξία συλλογικοτήτων και ατόμων.

Ζούμε σε κοινωνίες εξατομικευμένες, πολυφωνικές, αστικές. Ο χρόνος είναι χρήμα και οι ιδεολογίες, όποτε υπάρχουν, βαραίνουν πολύ λιγότερο από την προσωπική ζωή, την οικογένεια, το επάγγελμα. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να ζητάει από τον σύγχρονο πολίτη να λειτουργεί σαν βιομηχανικός εργάτης της δεκαετίας του 1920 ή σαν φοιτητής της δεκαετίας του 1970. Και κανενός κομματικού ιερατείου οι πολιτικές φιλοδοξίες δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την γνώμη και την φωνή του πολιτικού του ακροατηρίου και της κοινωνίας. 

Ο Νίκος Ράπτης είναι διαχειριστής της ppol.gr