Γιατί τα άκρα δεν ταυτίζονται

Του Γιώργου Σιακαντάρη, Μεταρρύθμιση, 23.9.12

Στη χώρα μας, ο δημόσιος διάλογος για την ταύτιση των δυο άκρων είναι στημένος πάνω σε κλισέ, υπεραπλουστεύσεις και επικίνδυνες γενικεύσεις. Η εντυπωσιοθηρία, ο συναισθηματισμός και η υπεραπλοποίηση της θεωρίας της ταύτισης των δυο άκρων, παραβλέπουν σημαντικές διαστάσεις της ομοιότητας και των διαφορών μεταξύ της άκρας Δεξιάς και της άκρας Αριστεράς. Συναφής με τη θεωρία της ταύτισης είναι και η άποψη που υποστηρίζει πως ο φασιστικός και ο κομμουνιστικός ολοκληρωτισμός, είναι της ίδιας φύσης. Πιστεύω πως πίσω από τη δήθεν φιλελεύθερη όψη της θεωρίας της ταύτισης των άκρων, βρίσκεται η απολίτικη (και γι’ αυτό μη δημοκρατική) άποψη για τη μη ύπαρξη διαφορών μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Η αντίθετη «αριστερή» άποψη, υποστηρίζει πως υπάρχει μόνο μία ακραία πλευρά, αυτή της άκρας Δεξιάς. Επίσης, η ριζοσπαστική και η κομμουνιστική Αριστερά, υποστηρίζουν πως μόνο ο φασισμός ήταν ολοκληρωτισμός. Γι’ αυτήν την Αριστερά, τα εκατομμύρια θύματα του κομμουνισμού είτε αγνοούνται, είτε καταδικάζονται ως «προδότες του λαού». Αυτή η «Αριστερά», καταδικάζει μονομερώς τη ρατσιστική βία των «ταγμάτων εφόδου», αλλά «ξεχνά» τη βία των κομισάριων παλαιότερα και των πάσης φύσης «αναρχοαυτόνομων» και «αγανακτισμένων» σήμερα. Συμβάλλει με αυτόν τον τρόπο στη συνολική απαξίωση της Αριστεράς.

Για να κατανοήσουμε το πρόβλημα και να αποφύγουμε τις συγχύσεις, πρέπει να διαχωρίσουμε το ζήτημα της ταύτισης των άκρων από την ύπαρξή τους. Γιατί βεβαίως, ενώ δεν ταυτίζονται, τα άκρα υπάρχουν, όπως υπήρξαν και οι δύο ολοκληρωτισμοί. Στον έναν ή τον άλλο βαθμό, στα δύο άκρα είναι κοινό το μίσος και η περιφρόνηση προς την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, τον φιλελευθερισμό, τις αστικές αξίες της έννομης τάξης και πειθαρχίας. Από την άλλη όμως, διαφέρουν οι αφετηρίες τους. Στην άκρα Δεξιά κυριαρχεί το φυλετικό μίσος, ενώ στο άλλο στρατόπεδο, το ταξικό. Όπως όμως η Δεξιά δεν πρέπει να ταυτίζεται με το φυλετικό μίσος, αλλά με το πρόταγμα της συντηρητικής και σταθερής δημοκρατικής λειτουργίας των κοινωνιών, έτσι και Αριστερά δεν είναι το ταξικό μίσος, αλλά το όραμα της δημοκρατικής ατομικής χειραφέτησης. Βεβαίως, τα θύματά των άκρων δεν ενδιαφέρονται για το αν εξοντώθηκαν από την κακή ή την καλή κοσμοθεωρία, οι κοινωνίες όμως οφείλουν να ενδιαφέρονται για το ποιες ιδέες «γοητεύουν» τους πολίτες. Αν δηλαδή πείθονται από τις ιδέες του φυλετικού και ταξικού μίσους, ή απ’ αυτές της ατομικής χειραφέτησης ή της συντηρητικής κίνησης των κοινωνιών, στο πλαίσιο πάντα της δημοκρατικής τους λειτουργίας.

Είναι αλήθεια πως ο φασισμός και ο κομμουνισμός ήσαν δύο φρικώδεις πολιτικοί μηχανισμοί, που οδήγησαν σε εκατομμύρια θύματα, αλλά είναι επίσης αλήθεια πως το φασιστικό φυλετικό μίσος είναι μια θεωρία πολύ πιο επικίνδυνη για τον αστικό κόσμο από αυτήν του ταξικού μίσους. Είναι όμως ακόμα πιο μεγάλη αλήθεια πως η Αριστερά, οφείλει να αποστασιοποιείται από όποιον απαξιώνει τη δημοκρατία και τις φιλελεύθερες αξίες.

Σίγουρα, τα δυο άκρα τρέφονται από την ανομία, ευνοούνται από την κρίση των αστικών αξιών και του φιλελευθερισμού, έχουν ως ηγέτες τους κυνικούς και επικίνδυνους δημαγωγούς και μισούν την αστική δημοκρατία. Αν όμως μείνουμε σ’ αυτό το επίπεδο ανάγνωσης, το οποίο δεν πάει πέρα από τις θεωρίες του φαιοκόκκινου μετώπου, κινδυνεύουμε να εγκλωβιστούμε στο παιγνίδι, που τα ίδια τα άκρα θέλουν να μας οδηγήσουν.

Η θεωρία της ταύτισης των δύο άκρων απογυμνώνει τις κοινωνίες από τις ιδέες και τις αξίες εκείνης της Αριστεράς, η οποία αποδέχεται τη δημοκρατία ως σκοπό και όχι μέσο για την προάσπιση των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων και την ενίσχυση της δυναμικής κοινωνίας. Η φαινομενικά εντελώς αντίθετη θεωρία, η οποία λέει πως υπάρχει μόνο ένα άκρο, το δεξιό, οδηγεί επίσης στην υποβάθμιση του λόγου της Αριστεράς. Γιατί ακριβώς εκείνοι οι «αριστεροί ριζοσπάστες» που εμφανίζονται να στηρίζουν την ανομία, τους προπηλακισμούς, τις ύβρεις, τη διαπροσωπική βία, τα γιαουρτώματα, τα φασκελώματα, να αναγορεύουν τον πολιτικό αντίπαλο σε προδότη, λιγότερο Έλληνα, εσωτερικό εχθρό κ.λπ., δεν κάνουν τίποτ’ άλλο από το να παρουσιάζουν ως αριστερές, ιδέες που διαπερνώνται από ιδεολογήματα του μίσους. Με αυτόν όμως τον τρόπο, στρώνουν το δρόμο στις δυνάμεις του φασισμού.

Τελικά, η θεωρία της ταύτισης των άκρων, απαξιώνοντας στην ουσία τη διάκριση Αριστεράς-Δεξιάς, αποδυναμώνει αρχικά την Αριστερά, αλλά τελικά υποσκάπτει την ίδια τη δημοκρατία.

Αν τα άκρα είναι ίδια, τότε δεν υπάρχει λόγος και τα «κέντρα» να είναι διαφορετικά. Σ΄αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει λόγος να υποστηρίζει κανείς τις αξίες της δημοκρατίας και του πλουραλισμού, γιατί απλούστατα αυτές τότε παραμένουν πουκάμισα αδειανά.