Από τότε που τους χτύπησε η κρίση, το 2008, οι ευρωπαίοι ηγέτες συμπεριφέρονται παράλογα. Ο καθένας μόνος αλλά και συλλογικά κινούνται στο αντίθετο άκρο αυτού που ήταν η ιδρυτική μέθοδος της Ευρωπαϊκής μας Ενωσης. Ηρθε η ώρα λοιπόν να ξαναθυμηθούμε αυτή τη μέθοδο που, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, θεωρούνταν μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές και πολιτικές επιτυχίες μετά τον πόλεμο. Εως χθες αυτή η Ευρωπαϊκή Ενωση δοξαζόταν σε όλον τον κόσμο ως ένα είδος απαραίτητου μοντέλου που διασφάλιζε την ειρήνη ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη, την ευημερία, καθώς και μια κάποια κοινωνική ισότητα. Η επιτυχία αυτή οφειλόταν στη μεγαλοφυΐα του Ζαν Μονέ, ενός από τους ιδρυτικούς πατέρες της ενωμένης Ευρώπης. Αυτός, ο οποίος ήταν εξοικειωμένος με την αγορά ως παραγωγός κονιάκ, είχε ζυμωθεί με την ευρωπαϊκή ιστορία και γνώριζε τις Ηνωμένες Πολιτείες, ήξερε πολύ καλά ότι ούτε οι διπλωμάτες ούτε οι πολιτικοί θα μπορούσαν ποτέ να συμφιλιώσουν τους Ευρωπαίους μεταξύ τους έπειτα από μακραίωνους εμφύλιους πολέμους. Για να τα καταφέρει ο Μονέ σκέφτηκε τους εμπόρους και τους επιχειρηματίες, εκείνους δηλαδή που θα ωφελούνταν με συγκεκριμένο τρόπο από την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Αντί, λοιπόν, να κατασκευάσει την Ευρώπη από την κορυφή, ο Μονέ την έχτισε από τη βάση δημιουργώντας αυτό που αποκαλούσε «συγκεκριμένη αλληλεγγύη».
Είναι επομένως η αγορά που μας έκανε Ευρωπαίους. Η οικονομία της αγοράς ήταν το θεμέλιο της ειρήνης και της ευημερίας. Οι κυβερνήσεις πείστηκαν πιο εύκολα από τη στιγμή που οι λαοί αποκόμιζαν συγκεκριμένα οφέλη από αυτή την Ευρώπη. Η δημιουργία του ευρώ υπάκουσε στην ίδια λογική: του οφέλους για τους περισσοτέρους, που προήλθε από τις μειώσεις των επιτοκίων παρά από τις ατελείωτες διαμάχες για τις μεγάλες αρχές.
Τέλος, όλα αυτά τα βήματα σχεδιάστηκαν και ανακοινώθηκαν με σαφέστατο τρόπο: τη στιγμή της υπογραφής της Συνθήκης της Ρώμης το 1957, κατόπιν με την επικύρωση της Συνθήκης το 1959. Δέκα χρόνια πριν από την κατάργηση των φόρων στα εσωτερικά τελωνεία, ο καθένας ήξερε ότι κάθε χρόνο θα χανόταν το ένα δέκατο αυτών των φόρων αφήνοντας σε όλους το περιθώριο για να προσαρμοστούν. Ομοίως, η δημιουργία του ευρώ ανακοινώθηκε δέκα χρόνια πριν από την υιοθέτησή του, μαζί με τους όρους που έπρεπε να ακολουθήσει κάθε κράτος για να ενταχθεί στη ζώνη του κοινού νομίσματος.
Είναι προφανές ότι η διαχείριση της σημερινής κρίσης υπακούει στην ακριβώς αντίθετη λογική. Οι χρηματοπιστωτικές αποφάσεις - η σωτηρία των τραπεζών - καθώς και οι οικονομικές επιλογές - η αύξηση των φόρων, η μείωση των δημοσίων δαπανών - ελήφθησαν επειγόντως, ημέρα με την ημέρα, χωρίς να διέπονται από κάποιον γενικό κανόνα και χωρίς μακροπρόθεσμο σχέδιο. Αυτές οι αποφάσεις, οι οποίες δεν προσφέρουν καμία προοπτική εξόδου από την κρίση, βλάπτουν την πλειονότητα των Ευρωπαίων. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα επωφελούνται ενώ οι φορολογούμενοι θυσιάζονται.
Αυτός ο νέος ευρωπαϊκός καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από την ιδιωτικοποίηση των κερδών και την κοινωνικοποίηση των ζημιών, και βρίσκεται στον αντίποδα της οικονομίας της αγοράς και της κοινωνικής ισότητας. Αντίο στη «συγκεκριμένη αλληλεγγύη», την οποία τόσο αγαπούσε ο Ζαν Μονέ! Ο στοχασμός σε βάθος χρόνου και οι καταληπτές εξηγήσεις έχουν δώσει τη θέση τους σε εθνικιστικά συνθήματα (ορμήξτε στη Γερμανία!) ή ιδεολογικά: «Ναι στην ανάπτυξη, όχι στη λιτότητα», σαν να είναι πραγματική μια τέτοια επιλογή.
Η έξοδος από την κρίση θα απαιτούσε μια επιστροφή στην ευφυΐα των απαρχών. Θα έπρεπε να επανέλθουμε, για παράδειγμα, σε μια επιτροπή σοφών. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να διαχωρίσουμε την κρίση του ευρώ από την κρίση της ευρωζώνης, και την κρίση των κρατών από την κρίση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ακούμε να λέγεται ότι ένας υπουργός Οικονομικών της ευρωζώνης είναι απαραίτητος, προάγγελος της εξόδου από την κρίση. Είναι ανακριβές.
Πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε την πρώτη αιτία της κρίσης, που είναι η δυσλειτουργία των κρατών σε σχέση με την αγορά.
Εξαιτίας της υπερβολικής κοινωνικής γενναιοδωρίας, είτε εξαιτίας της διαφθοράς ή ακόμη και της πολιτικής παρερμηνείας των μηχανισμών της οικονομίας, η καινοτομία και το επιχειρηματικό πνεύμα έχουν υποταχθεί αυτή τη στιγμή στους κανόνες της δημόσιας φορολογίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ανάπτυξη έχει κολλήσει.
Η Ευρώπη και το ευρώ υποφέρουν από «βραχυπροθεσμισμό». Δεν είναι αργά για να σωθούν. Χρειάζεται όμως μια πυξίδα.
Ο Γκι Σορμάν είναι δοκιμιογράφος. Εργα του έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
O διάλογος προϋποθέτει τον σεβασμό της διαφορετικής άποψης. Γι' αυτό κάθε υβριστικό, προσβλητικό ή χυδαίο σχόλιο θα διαγράφεται.