Γερμανοί, βοηθήστε την ευρωζώνη να επιβιώσει

Του Radoslaw Sikorski, NEA, 20.11.11

Μια ιστορική ομιλία του υπουργού Εξωτερικών της Πολωνίας σε φόρουμ στο Βερολίνο Ιστορική θεωρούν πολιτικοί αναλυτές την προχθεσινή ομιλία του υπουργού Εξωτερικών της Πολωνίας Ράντοσλαβ Σικόρσκι σε φόρουμ στο Βερολίνο παρουσία του γερμανού ομολόγου του Γκίντο Βεστερβέλε. Η ομιλία αυτή αποκτά ιδιαίτερο νόημα λόγω της έντασης που υπήρξε πολλές φορές μεταξύ των δύο χωρών στο παρελθόν: την εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων το 1939 και τον διαμελισμό της Πολωνίας τον επόμενο χρόνο. 
Πριν από 20 χρόνια, το 1991, όταν ήμουν δημοσιογράφος βρέθηκα σε αποστολή στη Γιουγκοσλαβία. Επαιρνα συνέντευξη από τον πρόεδρο μιας Τράπεζας της Κροατίας όταν τον πήραν τηλέφωνο και του ανακοίνωσαν ότι το Κοινοβούλιο της Σερβίας είχε αποφασίσει την εκτύπωση μεγάλου αριθμού δηναρίων, του κοινού νομίσματος. Ο τραπεζίτης έκλεισε το τηλέφωνο και μουρμούρισε: «Αυτό είναι το τέλος της Γιουγκοσλαβίας». Είχε δίκιο. Επειτα από λίγο η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε και όλοι ξέρουμε τι ακολούθησε.

Τα χρηματικά θέματα μπορεί να είναι ζητήματα πολέμου και ειρήνης, ζωής και θανάτου των ομοσπονδιών. Ο Ιμάνιουελ Καντ είχε αναφερθεί στην ηθική σημασία των χρημάτων, τονίζοντας ότι όλη η πρακτική του δανεισμού προϋποθέτει τουλάχιστον την ειλικρινή πρόθεση της αποπληρωμής.

Για τον Καντ, η ειλικρίνεια και η υπευθυνότητα αποτελούσαν τη βάση της ηθικής τάξης. Ακριβώς αυτά είναι και τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οταν αναφερόμαστε στις βασικές αξίες μας, μιλάμε για την ευθύνη των αποφάσεων και των διαδικασιών και την αλληλεγγύη στην ανάληψη των βαρών.

Ας είμαστε ειλικρινείς και ας παραδεχθούμε ότι οι αγορές έχουν κάθε δίκιο να αμφισβητούν την αξιοπιστία της ευρωζώνης, αφού η Συνθήκη Σταθερότητας και Ανάπτυξης έχει καταπατηθεί 60 φορές! Και όχι μόνο από μικρές χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες αλλά και από ιδρυτικά μέλη στην καρδιά της ευρωζώνης.

Πού θέλουμε να πάμε; Η κρίση στην ευρωζώνη είναι μια δραματική εκδήλωση των προβλημάτων στη βάση της ΕΕ, επειδή οι ιδρυτές της δημιούργησαν ένα σύστημα το οποίο κάθε μέλος της έχει την ικανότητα να την οδηγήσει σε κατάρρευση, με τεράστιο κόστος για όλη την περιοχή.

Η διάλυση της ευρωζώνης θα είναι μια κρίση με διαστάσεις Αποκάλυψης, πέραν του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος. Από τη στιγμή που θα υιοθετηθεί η λογική «ο καθείς για τον εαυτό του», μπορούμε πραγματικά να είμαστε σίγουροι ότι όλοι θα λειτουργήσουν με συλλογικό τρόπο και θα αντισταθούν στον πειρασμό να ξεκαθαρίσουν παλιούς λογαριασμούς σε άλλους τομείς, όπως το εμπόριο; Θα έβαζε κάποιος στοίχημα ότι εάν διαλυθεί η ευρωζώνη, η κοινή αγορά, το θεμέλιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα επιβιώσει ό,τι και να γίνει; Αλλωστε τα δύσκολα διαζύγια είναι πιο συχνά από τα φιλικά.

Εάν δεν είμαστε διατεθειμένοι να ρισκάρουμε τη μερική αποσύνθεση της ΕΕ, τότε η επιλογή γίνεται όσο πιο ξεκάθαρη μπορεί στη ζωή των ομοσπονδιών: μεγαλύτερη ενοποίηση ή διάλυση. Αρα πρέπει να αποφασίσουμε εάν θέλουμε να γίνουμε μια κανονική ομοσπονδία ή όχι. Εάν η επιστροφή στην κατάσταση που ήμασταν πριν ή η κατάρρευσή της ΕΕ δεν αποτελούν αποδεκτές προοπτικές, τότε ένας δρόμος μένει: να κάνουμε την Ευρώπη επιτέλους ικανή να κυβερνηθεί και συνεπώς εν ευθέτω χρόνω πιο αξιόπιστη.

Η πολιτική είναι συχνά η ισορροπία μεταξύ του επείγοντος και του σημαντικού. Αυτή τη στιγμή είναι επείγον να σώσουμε την ευρωζώνη. Είναι σημαντικό να το πετύχουμε διατηρώντας τη δημοκρατία που σέβεται την αυτονομία των κρατών-μελών. Αυτή η νέα ευρωπαϊκή συμφωνία θα πρέπει να ισορροπήσει την υπευθυνότητα, την αλληλεγγύη και τη δημοκρατία ως τους θεμέλιους λίθους της πολιτικής μας ένωσης.

Αιτήματα προς τη Γερμανία. Ζητάμε, πρώτα απ' όλα, να παραδεχθεί η Γερμανία ότι:

n Πρώτον, επωφελείται περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο από τις ισχύουσες ρυθμίσεις και έτσι εκείνη έχει τη μεγαλύτερη υποχρέωση για τη βιωσιμότητά τους.

n Δεύτερον, όπως ξέρετε εσείς καλύτερα, δεν είστε τα αθώα θύματα της ασωτίας των άλλων. Και εσείς έχετε παραβεί το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και οι τράπεζές σας επίσης ριψοκίνδυνα αγόρασαν τοξικά ομόλογα.

n Τρίτον, επειδή οι επενδυτές ξεπουλούν ομόλογα χωρών που έχουν εκτεθεί και σπεύδουν προς την ασφάλεια, το κόστος δανεισμού σας είναι χαμηλότερο από ό,τι θα ήταν υπό φυσιολογικές συνθήκες.

n Τέταρτον, εάν οι οικονομίες των γειτόνων σας παρουσιάσουν στασιμότητα ή συρρικνωθούν, τότε θα υποφέρετε και εσείς.

n Πέμπτον, παρά την κατανοητή αποστροφή που τρέφετε προς τον πληθωρισμό, θα εκτιμάτε ότι ο κίνδυνος κατάρρευσης τώρα αποτελεί μια πολύ μεγαλύτερη απειλή.

n Εκτον, λόγω του μεγέθους και της ιστορίας σας έχετε μια ειδική ευθύνη να διατηρήσετε την ειρήνη και τη δημοκρατία στην ήπειρό μας.

Τι θεωρώ, ως πολωνός υπουργός Εξωτερικών, την μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια και την ευημερία της Πολωνίας σήμερα; Δεν είναι η τρομοκρατία, δεν είναι οι Ταλιμπάν, σίγουρα δεν είναι τα γερμανικά τανκς. Δεν είναι ούτε καν οι ρωσικοί πύραυλοι τους οποίους ο Πρόεδρος Μεντβέντεφ μόλις απείλησε ότι θα τοποθετήσει στα σύνορα της ΕΕ. Η μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια και την ευημερία της χώρας μου θα ήταν η κατάρρευση της ευρωζώνης.

Απαιτώ από τη Γερμανία, για το δικό της καλό και το δικό μας, να βοηθήσει την ευρωζώνη να επιβιώσει και να ευημερήσει. Κανείς άλλος δεν μπορεί να το κάνει. Είμαι ίσως ο πρώτος πολωνός υπουργός Εξωτερικών στην ιστορία που το λέω αυτό, αλλά θα το πω: φοβάμαι την ισχύ της Γερμανίας λιγότερο από όσο αρχίζω να φοβάμαι την αδράνειά της. Εχετε καταστεί το πιο απαραίτητο έθνος στην Ευρώπη. Δεν πρέπει να αποτύχετε: όχι να κυριαρχήσετε, αλλά να ηγηθείτε της αλλαγής. Με τον όρο ότι θα μας συμπεριλάβετε και εμάς στη λήψη αποφάσεων, η Πολωνία σάς στηρίζει.

Συμπέρασμα. Η παρακμή της Ευρώπης μπορεί να αποφευχθεί. Εάν ξεπεράσουμε τα σημερινά μας προβλήματα, διαθέτουμε τις ικανότητες και τη δύναμη που μας κάνουν τόσο αξιοζήλευτους από όλο τον κόσμο. Δεν είμαστε μόνο μακράν η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη αλλά και η μεγαλύτερη περιοχή ειρήνης, δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αποτελούμε για τους λαούς στη γειτονιά μας - τόσο στην Ανατολή όσο και στον Νότο - πηγή έμπνευσης. Εάν συντονιστούμε, μπορούμε να γίνουμε μια πραγματική υπερδύναμη. Σε μια ισότιμη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, μπορούμε να διατηρήσουμε την ισχύ, την ευημερία και την ηγεσία της Δύσης.

Ομως βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού. Πρόκειται για την πιο τρομακτική στιγμή στην υπουργική θητεία αλλά ταυτόχρονα και την πιο μεγαλειώδη. Οι μελλοντικές γενιές θα μας κρίνουν από όσα κάνουμε ή αποτύχουμε να κάνουμε: από το εάν θέσουμε τα θεμέλια ενός σταθερού μέλλοντος ή εάν αποσείσουμε τις ευθύνες μας και συγκατατεθούμε στον μαρασμό.

Ως Πολωνός και ως Ευρωπαίος σάς λέω: τώρα πρέπει να δράσουμε.