Να δημιουργήσουμε μια Ευρώπη των πολιτών!

Του  Ulrich Beck, ΤΟ ΒΗΜΑ - LE MONDE,28.12,11

Η Ευρώπη έχει ήδη κάνει ένα θαύμα: μετέτρεψε εχθρούς σε φίλους. Απέναντι στην κρίση του ευρώ χρειάζεται ένα δεύτερο θαύμα: να περάσει από την Ευρώπη της γραφειοκρατίας σε μια Ευρώπη των πολιτών.Πριν λίγο καιρό, μετά την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, όλοι έβγαλαν έναν αναστεναγμό ανακούφισης και άρχισαν να ελπίζουν ότι η Ευρώπη ήταν αρκετά δυνατή και ικανή να ξεπεράσει τα προβλήματά της. Στη συνέχεια ο έλληνας πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου δήλωσε ότι ήθελε να συμβουλευτεί τον λαό για μια υπόθεση που αφορούσε το μέλλον του. Τότε είναι που εμφανίστηκε η κρυμμένη αλήθεια: όποιος επιθυμεί να ασκήσει δημοκρατία σ' αυτή την Ευρώπη, την τόσο υπερήφανη για την δημοκρατία της, μετατρέπεται σε μια απειλή για την Ευρώπη. Πριν από όχι και τόσο πολύ καιρό, συχνά επικαλούμασταν την κακοφωνία της ΕΕ. Αίφνης, η Ευρώπη έχει έναν αριθμό τηλεφώνου. Είναι στο Βερολίνο και ανήκει στην Ανγκελα Μέρκελ.

«Ποια Ευρώπη θέλουμε;» Το ερώτημα αυτό αφήνει λανθασμένα να εννοηθεί ότι μετά τη διάσωση του ευρώ θα έχουμε επιλογή. Μάλλον όμως είναι υπερβολικά αργά, τουλάχιστον για τους Ελληνες, τους Ιταλούς και τους Ισπανούς. Η ελληνική κυβέρνηση, εκείνη που ζητάει τα περισσότερα από τους πολίτες της, βρίσκεται υπό κηδεμονία και με την πλάτη στον τοίχο. Προστρέχουμε στους επαγγελματίες της πτώχευσης, όπως ο Μάριο Μόντι ή ο Λουκάς Παπαδήμος.

Δεν άλλαξε όμως μόνο η διάρθρωση της εξουσίας αλλά εμφανίζεται και μια νέα λογική της εξουσίας. Ιδού με τι μοιάζει η νέα «Ευρώπη της Μέρκελ»: η εξουσία υπακούει σε μια λογική αυτοκρατορίας, όχι στρατιωτικής αλλά οικονομικής, που καθιερώνει τη διαφορά μεταξύ κρατών που χρωστούν και κρατών που δανείζουν. Η ιδεολογική της βάση είναι αυτό που αποκαλώ γερμανικός ευρωεθνικισμός, δηλαδή μια ευρωπαϊκή εκδοχή του εθνικισμού του γερμανικού μάρκου.

Ετσι, η γερμανική κουλτούρα της σταθερότητας έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχη ευρωπαϊκή ιδέα.

Εντός της ευρωζώνης, του νέου κέντρου εξουσίας, υπάρχει ένας δραματικός διχασμός ανάμεσα στις χώρες που κατέφυγαν ήδη ή θα καταφύγουν σύντομα στο ταμείο διάσωσης και σε εκείνες που το χρηματοδοτούν. Οι πρώτες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να υποκλιθούν στις απαιτήσεις του γερμανικού ευρωεθνικισμού.

Η Γερμανία δεν μπορεί να είναι γερμανική χωρίς της Ευρώπη. Η επανένωση της Γερμανίας ήταν δυνατή χάρη στην ειρήνευση της Ευρώπης. Η Γερμανία είναι υπερβολικά κυρίαρχη, ισχυρή, ευρωπαϊκή και αναμεμειγμένη στην παγκόσμια οικονομία για να έχει την πολυτέλεια να μη σώσει το ευρώ. Ενας ελέφαντας δεν κερδίζει την εμπιστοσύνη παριστάνοντας τον σπουργίτη. Ο όρος «εξουσία», ταμπού στη Γερμανία, αντικαταστάθηκε εσκεμμένα από τον όρο «ευθύνη» που προτιμούν οι Γερμανοί.

Η Ανγκελα Μέρκελ αναζητά γερμανικές απαντήσεις στην ευρωπαϊκή κρίση και προσπαθεί να αναδείξει την γερμανική κουλτούρα σταθερότητας σε απάντηση πασπαρτού για την κρίση. Το αποτέλεσμα είναι ένα μείγμα πραγματικής ευρωπαϊκής δέσμευσης και αυθεντικού εθνικισμού, προσποιητής ευρωπαϊκής δέσμευσης απέναντι στο εξωτερικό αλλά και προσποιητού εθνικισμού απέναντι στον αυξανόμενο σκεπτικισμό των Γερμανών προς την Ευρώπη. Η εξουσία προσπαθεί με αυτό τον τρόπο να συμφιλιώσει τα ασυμφιλίωτα, δηλαδή σε ένα αντιευρωπαϊκό κλίμα στη Γερμανία, προσπαθεί να διασώσει το ευρώ και την ΕΕ καθώς και να κερδίσει τις εκλογές.

Εδώ και καιρό μιλούμε για μια «οικονομική κυβέρνηση». Πρέπει να διευκρινίσουμε, να διαπραγματευτούμε και να δοκιμάσουμε τι κρύβεται πίσω από αυτή την έννοια.

Ωστόσο, ο δρόμος αυτός προς μια Ευρώπη των απαρατσίκ με ένα Πολίτμπιρο στις Βρυξέλλες ή στο Βερολίνο σπρώχνει στα έσχατα όρια το παράδοξο μιας Ευρώπης που υπάρχει χωρίς τους Ευρωπαίους. Οι πολίτες των χωρών που χρηματοδοτούν αισθάνονται «μαδημένοι» και των χωρών που χρωστούν υπό κηδεμονία. Η Ευρώπη μετατρέπεται στον εχθρό. Αντί να έχουμε μια Ευρώπη των πολιτών, παρατηρούμε ένα κίνημα οργής των πολιτών απέναντι στην Ευρώπη.

Γιατί η νέα Ευρωπαία, η Ανγκελα Μέρκελ, δεν εκπλήσσει τον κόσμο υποστηρίζοντας την εξής ιδέα: η κρίση του ευρώ δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα· πρέπει να ξεκινήσουμε από κάτω προς τα επάνω τον εξευρωπαϊσμό της Ευρώπης· οι πολίτες δεν πρέπει να συνεχίσουν να αισθάνονται εχθροί μεταξύ τους με τους υπό κηδεμονία από τη μια πλευρά και τους «μαδημένους» από την άλλη; Να δημιουργήσουμε την Ευρώπη των πολιτών τώρα!

*Ο Ulrich Beck είναι γερμανός κοινωνιολόγος και φιλόσοφος, συγγραφέας του «The Risk Society»