Γύρω - γύρω παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση - και στη μέση η Ελλάδα!

 Της Ελίζας Παπαδάκη, Αυγή, 25.9.11

Άλλη μία εβδομάδα σοβαρής υποχώρησης των Χρηματιστηρίων ανά τον πλανήτη ήταν η περασμένη, καθώς οι νέες, δυσμενέστερες εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την παγκόσμια οικονομία φάνηκαν να παίρνουν αυτοεκπληρούμενο χαρακτήρα. Δεν ήταν μόνον οι αναθεωρημένες προς τα κάτω προβλέψεις της τελευταίας εξαμηνιαίας έκθεσης για τη μεγέθυνση - 4% το 2011 και το 2012, αντί 4,5% που προβλεπόταν ακόμα τον Απρίλιο, με τις προηγμένες οικονομίες να περιορίζονται σε ένα 1,6% μόλις και όλη τη δυναμική να προέρχεται από τις αναπτυσσόμενες. Προπάντων ανησύχησαν τους απανταχού επενδυτές οι επίμονες επισημάνσεις των υπευθύνων του Ταμείου, και πρώτης της Κριστίν Λαγκάρντ, για την «επικίνδυνη νέα φάση» στην οποία έχει εισέλθει η παγκόσμια οικονομία. Διπλά επικίνδυνη: σύμφωνα με τις αναλύσεις του ΔΝΤ απειλείται νέα οικονομική ύφεση καθώς σοβεί και δεύτερη χρηματοπιστωτική κρίση με επίκεντρο την Ευρώπη αυτή τη φορά, την πολιτική αδυναμία να αντιμετωπισθεί ενιαία η κρίση χρέους χωρών του ευρώ και την κεφαλαιακή ανεπάρκεια τραπεζών που κατέχουν κρατικά ομόλογα των χωρών αυτών.

Τις ανησυχίες δεν καταπράυναν επανειλημμένες διαβεβαιώσεις Ευρωπαίων υπευθύνων, και μάλιστα της ΕΚΤ, για την υγεία του ευρωπαϊκού πιστωτικού τομέα, η συστηματική αντίκρουση των υπολογισμών του ΔΝΤ. Ούτε όμως έπεισε η εσπευσμένη κοινή ανακοίνωση των υπουργών Οικονομικών και κεντρικών τραπεζιτών του G-20 από την Ουάσιγκτον - όπου διεξάγεται η συνέλευση του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας - το βράδυ της Πέμπτης για την αποφασιστικότητά τους να διατηρήσουν από κοινού και συντονισμένα τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη και να στηρίξουν την οικονομική μεγέθυνση. Η ανακοίνωση περιλάμβανε ρητή ευρωπαϊκή δέσμευση να ενισχυθεί η ευελιξία και η επίδραση του EFSF, του Ταμείου που χρηματοδοτεί τις υπερχρεωμένες οικονομίες της Ευρωζώνης και θα εξουσιοδοτηθεί να παρεμβαίνει στις αγορές ομολόγων, όπως αποφάσισαν οι 17 ηγέτες στις 21 Ιουλίου, εκκρεμεί όμως ακόμα η κύρωση από τα κοινοβούλιά τους. Μετά την πτώση 4,5% της Πέμπτης οι χρηματιστηριακές αξίες πρώτα ανέκαμψαν ελαφρά, μετά έπεφταν κι άλλο, αργά την Παρασκευή γύρισαν πάλι θετικά.

Στον κόσμο όπου ζούμε δεν έπαψαν να κυριαρχούν ανεξέλεγκτες οι χρηματοοικονομικές αγορές, τρία χρόνια μετά τη μεγάλη κρίση που γέννησαν. Αν τότε αποτράπηκε μια συνολική κατάρρευση, ο κίνδυνος παραμένει, εφόσον πολιτική διεύθυνση της οικονομίας, παρέμβαση στην κατανομή των πόρων, δεν πραγματοποιείται σε διεθνή κλίμακα, ούτε σε ευρωπαϊκή ειδικότερα. Ξανά από το καλοκαίρι φέτος μια μεγάλη πτώση της αξίας των επενδυμένων κεφαλαίων σε μετοχές στα Χρηματιστήρια, σε ομόλογα και άλλους τίτλους τροφοδοτείται από φήμες, τυχαίες δηλώσεις περισσότερο ή λιγότερο υπευθύνων παραγόντων, μιαν εν γένει «αβεβαιότητα», που ωθεί τους επενδυτές να πωλούν μαζικά τα χαρτιά που κρατάνε, είτε για να αναζητήσουν ασφαλέστερες τοποθετήσεις (αμερικανικούς κρατικούς τίτλους παρά το πελώριο χρέος των ΗΠΑ, γερμανικούς οπωσδήποτε, χρυσό!), είτε για να κερδοσκοπήσουν. Έτσι περιορίζονται οι επενδύσεις στην πραγματική οικονομία, επίσης οι καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών που θα δημιουργούσαν ζήτηση για περισσότερη παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, ενώ τα χρέη, κρατών, τραπεζών, επιχειρήσεων και νοικοκυριών, διογκώνονται αναλογικά προς την παραγωγή και το εισόδημα, γίνεται ολοένα επαχθέστερη η εξυπηρέτησή τους.

Ποιοι καλλιεργούν σενάρια

Σε αυτό το φαύλο κύκλο που εκτυλίσσεται διεθνώς ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε και εξακολουθεί να παίζει η Ελλάδα, μολονότι, όπως λέγεται και ξαναλέγεται, αντιπροσωπεύουμε μόλις το 2% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, το 3% του χρέους της. Οι φήμες και τα σενάρια για επικείμενη χρεωκοπία της χώρας - «ελεγχόμενη» πιθανολογείται συχνότερα, όταν θα έχει ολοκληρωθεί το νέο θεσμικό πλαίσιο της Ευρωζώνης - που φούντωσαν το τελευταίο διάστημα, κατά ένα μέρος μπορούν να αποδοθούν σε εγγενείς παράγοντες: τις αποκλίσεις από τους στόχους του Μνημονίου και του Μεσοπρόθεσμου, τη δυσκολία να γίνουν ανεκτά τόσα πρόσθετα σκληρά μέτρα, διάφορους κυβερνητικούς χειρισμούς, μέχρι και πληροφορίες σαν τις προχθεσινές στον εγχώριο Τύπο για «καλό σενάριο» διαγραφής του 50% του χρέους, που διαψεύσθηκαν κατόπιν επίσημα. Καλλιεργούνται όμως και στο εξωτερικό, και όχι πια μόνο από τους γνωστούς ανεξάρτητους οικονομολόγους/αναλυτές που μας ταλαιπωρούν κοντά δύο χρόνια τώρα: Αρχικά από ήσσονος βάρους πολιτικούς, σαν τον πρόεδρο των Γερμανών Φιλελευθέρων Φίλιπ Ρέσλερ - κόμματος που μετέχει μεν στον κυβερνητικό συνασπισμό της Άγγελα Μέρκελ, αλλά συντρίβεται σε διαδοχικές περιφερειακές εκλογές, 1,7% πήρε την περασμένη Κυριακή στο Βερολίνο - στον οποίο συνέστησε «αυτοσυγκράτηση λόγων» ο ισχυρός υπουργός Οικονομικών της χώρας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ή σε κάποια αρθρογραφία του Ολλανδού πρωθυπουργού. Προχθές όμως ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ολλανδίας Κλάας Κνοτ, αυτοδίκαιο μέλος του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που υποτίθεται ότι πρέπει να μιλάει με μία φωνή, αναφερόταν στο ενδεχόμενο πτώχευσης της Ελλάδας σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Het Financieele Dagblad.

Γρίφος Σόιμπλε

Λίγες ώρες αργότερα πάντως, από την Ουάσιγκτον, ο ίδιος ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δεν απέκλειε, μιλώντας σε δημοσιογράφους, μιαν επανεξέταση των αποφάσεων της Ευρωζώνης για το δεύτερο πακέτο βοήθειας στην Ελλάδα. «Στο φως των νεότερων εξελίξεων πρέπει να ελέγξουμε κατά πόσον είναι εφαρμόσιμες», είπε, χωρίς ωστόσο να αποσαφηνίσει τον υπαινιγμό του αυτόν. Ίσως να εννοούσε τα «δραματικά», όπως τα χαρακτήρισε, επιπλέον εξυγιαντικά μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης και την αναμενόμενη έκθεση της τρόικας, ερμήνευε η Handelsblatt ευνοϊκά για τη χώρα μας. «Θα με εξέπληττε αν άλλαζαν οι όροι για την καταβολή της επόμενης δόσης [του πρώτου δανείου], όχι όμως οι όροι για ένα πρόσθετο πακέτο για την Ελλάδα», πρόσθεσε ο Σόιμπλε, συνιστώντας ταυτόχρονα να ασχολούμαστε με το επόμενο βήμα, όχι με το μεθεπόμενο γιατί μπορεί να σκοντάψουμε... Τόσο αυτός άλλωστε όσο και ο διοικητής της Bundesbank Γιενς Βάιντμαν επέμεναν ξανά ότι οι ανειλημμένες από τη χώρα μας δεσμεύσεις πρέπει να τηρηθούν.

Κατά τα άλλα και οι δύο απέκρουαν την πολιτική τόνωσης της οικονομίας με ακόμα περισσότερο δανεισμό, δηλαδή την πολιτική Ομπάμα: «Δεν μπορούμε να καταπολεμήσουμε την κρίση μεγεθύνοντας την αιτία της», είπε ο Σόιμπλε, ενώ διαβεβαίωσε ότι η Γερμανία θα τηρήσει τις δικές της δεσμεύσεις. Ενόψει της ψηφοφορίας για τη μεταρρύθμιση του EFSF στο γερμανικό Κοινοβούλιο αυτήν την εβδομάδα οι τέσσερες μεγαλύτερες επιχειρηματικές ενώσεις της χώρας απηύθυναν επιστολή στους 620 βουλευτές των δύο σωμάτων καλώντας τους να την υπερψηφίσουν, ενώ επέσειαν «ανυπολόγιστες συνέπειες» για την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ σε διαφορετική περίπτωση.

Στο μεταξύ, όπως αποκάλυπταν χθες οι New York Times, ο πρόεδρος Ομπάμα ασκούσε έντονη πίεση όλη την περασμένη εβδομάδα με τηλεφωνήματα στην κυρία Μέρκελ και στον Γάλλο πρόεδρο Σαρκοζί να αντιμετωπίσουν αποφασιστικά την κρίση στην Ελλάδα ώστε να μην εξαπλωθεί σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Κατά Αμερικανούς αναλυτές η Ευρώπη συνιστά μείζονα απειλή για την παγκόσμια οικονομία, θα μπορούσε να γίνει «το άχυρο που θα συντρίψει την αμερικανική», καθώς ενάμιση χρόνο τώρα προκαλεί αναταραχή στη Ουόλ Στριτ και διαβρώνει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Ο δε γνωστός οικονομολόγος Κένεθ Ρόγκοφ συνέδεε άμεσα μια κακή εξέλιξη στην Ευρώπη με τις εκλογές στις ΗΠΑ, θεωρώντας ότι θα κατέστρεφε τις προοπτικές του Ομπάμα. Από τη σύνοδο του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον αυτό το Σαββατοκύριακο δεν αναμένονταν ωστόσο σημαντικές αποφάσεις - που παραπέμπονταν στη σύνοδο του G-20 το Νοέμβριο.

Και το ΔΝΤ!

Και τώρα, όπως και τις προηγούμενες δεκαετίες, το ΔΝΤ κλίνει προς τις αμερικανικές επιλογές για την οικονομική πολιτική, συνιστώντας πιο μετριασμένη δημοσιονομική εξυγίανση και μείωση των κεντρικών επιτοκίων. Θα πρέπει να επισημανθεί όμως ότι η νέα του έκθεση ήταν ένας από τους παράγοντες που επιδείνωσαν την εικόνα για τη βιωσιμότητα του χρέους της Ελλάδας και συνέτειναν στην πρόσφατη αποσταθεροποίηση εδώ και στην Ευρώπη γενικότερα: Χωρίς αναλυτικές εξηγήσεις ανέβασε την πρόβλεψη για το χρέος της χώρας μας στο 189,1% του ΑΕΠ το 2012, από 172% που το προέβλεπε τον Ιούλιο μόλις... Όπως παρατηρείται στο τελευταίο εβδομαδιαίο Δελτίο της Alphabank, «η εκτίμηση αυτή αποτελεί ουσιαστικό μηχανισμό για την περαιτέρω καταστροφή του οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα και για τη συνεπαγόμενη περαιτέρω μείωση των εσόδων από τη ναυτιλία καθώς και για την περαιτέρω πτώση των ιδιωτικών επενδύσεων (οικοδομές και επιχειρήσεις) στην εγχώρια οικονομία, παρά τις προσπάθειες που γίνονται για τη σταθεροποίηση και μείωση του δημοσίου χρέους».