Der Spiegel: Πελατειακή οικονομία και νεποτισμός κατέστρεψαν την Ελλάδα

Του Νίκου Χειλά, ΒΗΜΑ, 4.7.11

Άρθρο στο περιοδικό DER SPIEGEL φέρει τον τίτλο «Φεουδαρχικοί δημοκράτες» και τον υπότιτλο «Με την απόφαση της Αθήνας για το πρόγραμμα λιτότητας τα κράτη της Ευρωζώνης κέρδισαν χρόνο. Αλλά έτσι οι Έλληνες δύσκολα θα καταφέρουν να σταθούν στα πόδια τους: Τρεις οικογένειες κατέστρεψαν τη χώρα»: Το άρθρο αρχίζει με σκηνή από τις ουρές που σχηματίζονται στα συσσίτια της Εκκλησίας, όπου ο κόσμος κάθε ηλικίας καθημερινά αυξάνεται, παράλληλα με τη ραγδαία αύξηση των ανέργων, που διαμαρτύρονται στους δημοσιογράφους ότι στην Ελλάδα «αν δεν έχεις μέσον, δεν σε παίρνει κανείς σε δουλειά. Και τα πράγματα συνεχώς χειροτερεύουν».

Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου, που άνοιξε τον δρόμο για την εκταμίευση της πέμπτης δόσης της δανειακής βοήθειας προς την Ελλάδα, αλλά και στις δηλώσεις του διοικητή της ΤτΕ Γ. Προβόπουλου στους FT και στην «Καθημερινή» περί «αυτοκτονίας» αν δεν ψηφιζόταν το πρόγραμμα και «ορίων» της αντοχής του λαού, που πληρώνει «το κόστος των λαθών του παρελθόντος».

Ο αρθρογράφος παρατηρεί ότι η αναμενόμενη προσωρινή αποκλιμάκωση της κρίσης απλά δίνει λίγο χρόνο στους ευρωπαίους ηγέτες, που όμως «δεν θα μπορέσουν να σώσουν την Ελλάδα. Γιατί τις προηγούμενες δεκαετίες μια ελίτ, τον πυρήνα της οποίας αποτέλεσαν οι οικογένειες Παπανδρέου, Καραμανλή και Μητσοτάκη, δημιούργησαν μια πελατειακή οικονομία. Αυτή η πελατειακή οικονομία πέταξε εκατομμύρια, που το κράτος δεν τα είχε. Οι κεφαλές της δυναστείας ευνοούσαν φίλους και οικογένεια με δανεική ευημερία. Διόγκωσαν την κρατική μηχανή, για να μπει καθένας με τη σειρά σε δημόσιες θέσεις και δημιούργησαν ένα γραφειοκρατικό τέρας».

Πάντοτε, τα κόμματα δούλευαν περισσότερο για ρουσφέτια, παρά για την πολιτική. Όποιος μπορούσε να χαρίζει δημόσιο χρήμα, εξαγόραζε φίλους και ψηφοφόρους, που χρωστούσαν κάτι στο κόμμα - και συγχρόνως χρωστούσε στην οικογένεια, που τους εξουσίαζε. Έτσι, δημιουργήθηκε η φεουδαρχική δημοκρατία της Ελλάδας. Οι γενιές έρχονται και παρέρχονται, τα ονόματα των υψηλά ισταμένων παραμένουν πάντα τα ίδια: Παπανδρέου και Καραμανλής, Καραμανλής και Παπανδρέου, και ενδιαμέσως ο Μητσοτάκης. Σε καμιά ευρωπαϊκή δημοκρατία δεν ξανάγινε κάτι τέτοιο.

Και οι κομματάρχες συνήθιζαν τον λαό τους να ζει πέρα από τις δυνατότητές του. Η Ελλάδα είναι μια φτωχή χώρα της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με 11 εκατομ. κατοίκους, έχει ελαιόδενδρα, γαλάζιο ουρανό και παραλίες. Αλλιώς, λίγα πράγματα. Ένας στους τέσσερις εργάζεται στο μεταξύ για το κράτος. Το κράτος είναι η πηγή, απ' όπου όλοι θέλουν να πιουν νερό.

Και επειδή τα κόμματα λεηλάτησαν το κράτος, όρμησε και ο λαός να πάρει ό,τι μπορούσε. Οι πλούσιοι δεν κατέβαλαν φόρους εκατομμυρίων ευρώ, οι φτωχοί επιβίωσαν με μαύρη εργασία και οι δημόσιοι υπάλληλοι δωροδοκήθηκαν.

Τώρα, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου πρέπει να συμμαζέψει όσα έκανε ο πατέρας του, που όταν κυβερνούσε ο κόσμος έβγαινε στη σύνταξη και δεν ήταν υποχρεωμένος να δουλεύει πολύ.

Η μεγάλη τομή πρέπει να γίνει τώρα, λέει ο Παπανδρέου ο νεότερος: «Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε». Ωστόσο, ξέρει καλά τι πάει στραβά δεκαετίες τώρα. Ο παππούς του, Γεώργιος και αυτός, ίδρυσε την πολιτική δυναστεία ως Υπουργός και τελικά πρωθυπουργός.

Μετά τη στρατιωτική δικτατορία, από το 1967 έως το 1974, ο Ανδρέας Παπανδρέου, γιος του Γεωργίου, ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ. Τη δεκαετία του '80 εξυπηρέτησε την πελατεία του τόσο ανεπιφύλακτα, που το δημόσιο χρέος εκτινάχτηκε στα ύψη.

Αντίθετα, μια «κλίκα» παρά μια οικογένεια ηγείται των ελλήνων συντηρητικών, που εναλλασσόταν στην εξουσία με τους Παπανδρέου: Ο γέρος Κωνσταντίνος Καραμανλής κυβέρνησε πολλές φορές πριν αναλάβει την εξουσία ο ανιψιός του Κώστας. Μερικές φορές υπήρχε και λίγος χώρος στην κομματική ηγεσία για την οικογένεια Μητσοτάκη: Ο Μητσοτάκης, Κωνσταντίνος και αυτός, υπήρξε επίσης πρωθυπουργός και κυρίως για δυο δεκαετίες ο ισχυρός άνδρας της ΝΔ.

Κατά τον προεκλογικό αγώνα του 2004 ο Καραμανλής ο νεότερος υποσχέθηκε στο λαό να μεταρρυθμίσει τη χώρα. Μετά τη νίκη του όμως στις εκλογές πύκνωσαν τα σκάνδαλα. Υπήρξαν συμφωνίες δισεκατομμυρίων για ακίνητα, ενώ σπαταλήθηκαν χρήματα των ασφαλιστικών ταμείων. Οι άνθρωποι του Καραμανλή παραποίησαν τα οικονομικά στοιχεία που δήλωναν στην ΕΕ και λίγο πριν χάσουν τις εκλογές δημιούργησαν στα γρήγορα μερικές δεκάδες χιλιάδες νέους δημοσίους υπαλλήλους: συγγενείς και κομματικούς φίλους. Στο τέλος οι συντηρητικοί διπλασίασαν το δημόσιο έλλειμμα.

Η κόρα του Μητσοτάκη Ντόρα, για ένα διάστημα ΥΠΕΞ, προσπάθησε στη συνέχεια να αναλάβει την ηγεσία της ΝΔ. Αλλά τότε μπήκε σφήνα ο Αντώνης Σαμαράς - ακόμα τότε υπό την τιμητική προεδρία του μπαμπά Μητσοτάκη.

Ο Σαμαράς - πλούσιος γόνος της ανώτερης τάξης σαν τον Παπανδρέου - είναι τώρα ο αντίπαλος του πρωθυπουργού, ένας σκληρός αντίπαλος, που παίζει με τα παλιά κόλπα. Ωστόσο μιλούν ο ένας στον άλλο στον ενικό, από τότε που τη δεκαετία του '70 μοιράζονταν το ίδιο φοιτητικό δωμάτιο στις ΗΠΑ.

Ο Παπανδρέου θεωρείται από τους οικονομικούς πολιτικούς της ΕΕ ευτυχής περίπτωση: Προσπαθεί να κάνει οικονομία, αλλά ο Σαμαράς υπόσχεται στους ψηφοφόρους να μειώσει τους φόρους και να διαπραγματευτεί σκληρά με την ΕΕ για τα μέτρα λιτότητας.

Ενώ τις τελευταίες εβδομάδες ο Παπανδρέου έχασε ραγδαία σε δημοτικότητα και το ΠΑΣΟΚ έπεσε στο 27% (το χαμηλότερο ποσοστό εδώ και 34 χρόνια), η ΝΔ του Σαμαρά κρατήθηκε στο 31%. Στα μέσα Ιουνίου το ποσοστό αυτό τον έφερε μεν στην πρώτη θέση των προτιμήσεων των ψηφοφόρων, ήταν όμως κατά 2,5% χαμηλότερο από το αποτέλεσμα των εκλογών του 2009.

Πριν από τρεις εβδομάδες περίπου ο Παπανδρέου τηλεφώνησε στους συντηρητικούς αντιπάλους του, βολιδοσκοπώντας αν τα δύο κόμματα πρέπει να σώσουν από κοινού το έθνος, με μια κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού. Μάλιστα ο Παπανδρέου φέρεται να είπε ότι μπορεί να παραχωρήσει ακόμα και την πρωθυπουργία.

Το τηλεφώνημα αυτό υποτίθεται ότι θα παρέμενε εμπιστευτικό. Όμως ο Σαμαράς το αποκάλυψε σε δημοσιογράφους και λίγο μετά προσέβαλε για μια ακόμα φορά τον Παπανδρέου στη Βουλή, ξεκαθαρίζοντας έτσι ότι δεν θέλει συναινετική κυβέρνηση.

Είτε μόνο υπό τον Παπανδρέου είτε και υπό τους δύο μαζί, αν το κράτος εφαρμόζει λιτότητα, αυτό μπορεί να αποβεί επικίνδυνο επειδή πιθανότατα θα στραγγαλίσει την οικονομία: «Είναι σαν τη γάτα που κυνηγάει την ουρά της», λέει ο έλληνας καθηγητής Οικονομίας Γιάννης Βαρουφάκης. Και ο αμερικανός συνάδελφός του Kenneth Rogoff, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, προειδοποιεί: «Αν συνεχίσουν μόνο με το πρόγραμμα λιτότητας, θα εγκλωβιστούν σε μίνι ανάπτυξη ή ύφεση για όσο μπορεί να προβλέψει κανείς. Και στο τέλος παρ' όλα αυτά θα χρεοκοπήσουν».

Κι όμως δεν είναι ότι οι Έλληνες δεν έχουν ήδη κάνει οικονομία. Το δημοσιονομικό έλλειμμα της Αθήνας μειώθηκε χάρη στο πρώτο πακέτο λιτότητας από το 15,4 στο 10,6% του ΑΕΠ πέρσι. Έγιναν περικοπές σε μισθούς, συντάξεις, κοινωνικές παροχές. Αυτά τα μέτρα λιτότητας οδήγησαν πέρσι και στην απώλεια 200.000 θέσεων εργασίας…

Ο καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Αργίτης μιλά περιφρονητικά για την «κυρίαρχη τάξη πολιτικής και κεφαλαίου που λυμαίνεται τη χώρα» και δημιούργησε όλη αυτή την κατάσταση. Και ο δημοφιλής συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης περιγελά τη «σαθρή κρατική μηχανή», οι εκπρόσωποι της οποίας «για ένα μόνο πράγμα ενδιαφέρονται: να διατηρήσουν τα προνόμιά τους και για όλα τα άλλα δεν τους καίγεται καρφί».

Εννοεί για παράδειγμα εκείνους τους υπαλλήλους της Βουλής, που συνεχίζουν να παίρνουν 14 μισθούς το χρόνο συν 2 επιπλέον. Εννοεί τους τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας του Δημοσίου, όπου οι πολιτικοί φροντίζουν αυτούς που τους βοηθούν, οι πατεράδες τα μέλη της οικογένειάς τους και οι διευθυντές των Υπηρεσιών τους ευνοουμένους τους.

Μετά τις κυβερνητικές αλλαγές, τοποθετούνταν κάθε φορά χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι και απλοί υπάλληλοι, χωρίς οι προηγούμενοι να φεύγουν. Κανένας δεν έπαιρνε πρωτοβουλία όσο παρέμεναν αρκετά μεγάλες οι δικές του προοπτικές για επαγγελματική αποκατάσταση. Στο μεταξύ όμως ο λαός περιφρονεί όλη την 'κάστα': 71% των Ελλήνων δήλωσαν το Μάιο ότι δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση. Εξίσου λίγο εμπιστεύεται την αξιωματική αντιπολίτευση το 76%.