Οι «ασυμβίβαστοι» συμβιβασμένοι

 Του Γιάννη Πανούση, www.aixmi.gr, 28.7.11 
"Ο πραγματικός, radical δάσκαλος ζει από τα ερωτήματα 
κι όχι μόνον από τις απαντήσεις"
Ελιζ. Πολλάτου, Κάθε μέρα της ζωής μας.

1)      Σε γενικές γραμμές οι (εκάστοτε) υπουργοί Παιδείας θέλουν να «παίζουν» (εκμεταλλευόμενοι τα καθηγητικά δίκτυα) με τα ΑΕΙ ή και να εμπαίζουν τα όνειρα της νέας γενιάς (για μια υψηλού επιπέδου μόρφωση).Σε γενικές γραμμές οι (εκάστοτε) Πρυτάνεις θεωρούν τα Πανεπιστήμια «τους» ως ιδιόκτητα ιδρύματα και τους φοιτητές ως πολιορκητικούς κριούς κατά του Κράτους (εξ ού και οι δηλώσεις περί casus belli). Σε ειδικές γραμμές τα Κόμματα, στρατολογούν στελέχη και οπαδούς από τις φοιτητικές παρατάξεις και αποκτούν επιστημονικές συγκαλύψεις από τα μέλη του διδακτικού- ερευνητικού προσωπικού.Σε ειδικές γραμμές η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν αρέσκεται στις αλλαγές, καθώς το καθηγητικό κατεστημένο έχει διαμορφώσει ένα σύμ-πλεγμα συμφερόντων που δεν αντέχει τα θεσμικά ταρακουνήματα.

2)      Ο Ν.1268/82 αντικατέστησε ύστερα από 50 χρόνια το Ν. 5343/32. Το νέο σχέδιο νόμου καλείται να αντικαταστήσει το νόμο του ’82 ύστερα από 30 περίπου χρόνια. Ο διαδρομών χρόνος δεν κάνει τη διαφορά, καθώς η παγκοσμιοποίηση, οι νέες τεχνολογίες, η ευρωπαϊκή ένωση έχουν επιταχύνει την ανάγκη για αλλαγές.

Η βασική διαφορά συνίσταται στο ότι η αλλαγή του 1982 (οκτώ χρόνια από τη Μεταπολίτευση του 1974) είχε ως προμετωπίδα τη δημοκρατική συμμετοχή, το σπάσιμο των συντηρητικών δομών και αντιλήψεων, την ανάδειξη νέων επιστημόνων, ενώ η επικείμενη μεταρρύθμιση στοχεύει κυρίως στον ακαδημαϊσμό και την επιχειρησιακή παραγωγικότητα.

3)      Για να υπάρξει εποικοδομητικός διάλογος ανάμεσα στα μέρη (Κυβέρνηση – Πανεπιστήμιο/ Πρύτανεις) πρέπει να βρεθεί κοινή γλώσσα συνεννόησης αφού η κάθε πλευρά χρησιμοποιεί (ή ερμηνεύει) τους όρους κατά το δοκούν. Μας χρειάζονται, λοιπόν, κάποια προαπαιτούμενα:

- Τί εννοούν (οι Πανεπιστημιακοί) όταν υποστηρίζουν το «δημοκρατικό Πανεπιστήμιο»; Την υπάρχουσα κατάσταση που δεν μπορούν να ελέγξουν ή την ιδεατή που δεν επιθυμούν (διότι η λογοδοσία θα είναι συνεχής);

- Τί εννοεί (το Υπουργείο) αποτελεσματικό Πανεπιστήμιο; Χωρίς δημοκρατικό/ κοινωνικό έλεγχο από τους διδάσκοντες και τους διδασκόμενους και με μοναδικό κριτήριο τα λογιστικά κριτήρια;

- Τί εννοούν «χρηστή διοίκηση» από τα μέσα (όταν γνωρίζουν με ποιους οικογενειακούς και πελατειακούς συσχετισμούς εκλέγονται οι αξιωματούχοι);

- Τί εννοεί «ικανοί διαχειριστές» από τα έξω (υπάρχει κάποιο αντικειμενικό μετρήσιμο στοιχείο ότι οι έλληνες της ακαδημαϊκής διασποράς είναι περισσότερο έντιμοι και αδιάφθοροι);

- Τί εννοούν αξιοκρατικές εκλογές (όταν το σύστημα αυτό-αναπαράγεται και οι ιατρικές σχολές παραδίδονται από γονιό σε παιδί μέσω ελέγχου DNA) ;

- Tί εννοεί «βολεμένοι» καθηγητές (όταν πολλοί ερευνητές είναι διεθνώς προβεβλημένοι και τιμούν την Ελλάδα – περισσότερο από τους πολιτικούς – στο εξωτερικό);

- Τί εννοούν «άσυλο» όταν φοβούνται να πουν μια λέξη παραπάνω μήπως παρεξηγηθούν από τις δυναμικές μειοψηφίες;

- Τί εννοεί «κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία» όταν μέχρι σήμερα κανένα υπουργείο και κανένας υπουργός δεν μπόρεσε να προστατέψει καμία ελευθερία (διδακτική, επιστημονική, ερευνητική, κοινωνική, πολιτική) κανενός πολίτη (εντός/ εκτός προπυλαίων);

Σ’αυτό τον παράλογο και παράλληλα μονόλογο κωφών, μουγγών και αόμματων θα μπορούσαμε να αντιπαραθέσουμε διάφορες «τεχνητές» δι-αφωνίες περί αυτοδιοίκησης/συνδιοίκησης, αχαριστίας/αριστείας, σχολών/ασχολιών κ.λ.π.

4)      Ένα νομοσχέδιο μπορεί να το αξιολογήσεις με πολλούς τρόπους. Πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, ακόμα και από την οπτική του δημόσιου  συμφέροντος, της αποτελεσματικότητας, της δεοντολογίας.

Ένα νομοσχέδιο που αφορά στην Ανώτατη Εκπαίδευση χρήζει και μιας επιπλέον προσέγγισης που σχετίζεται με το άνοιγμα θεσμών και δομών, με την αξιοκρατία και τη λογοδοσία, με την συνευθύνη κα την ελευθερία, εντέλει με την ακαδημαϊκή παράδοση.

Πολιτικά, το νομοσχέδιο της υπουργού έρχεται σε μια συγκυρία γενικευμένων εντάσεων, διαψεύσεων, απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος και του πολίτικού προσωπικού.

Κοινωνικά, το νομοσχέδιο έρχεται σε μια περίοδο διεύρυνσης του κοινωνικού αποκλεισμού και δημιουργίας κοινωνίας του 1/5.

Οικονομικά, το νομοσχέδιο έρχεται σε μια εποχή που η μέση ελληνική οικογένεια δεν διαθέτει πόρους για αξιοπρεπή επιβίωση και με δυσκολία θα μπορούσε να «επενδύσει» στις σπουδές των παιδιών.

Συνδικαλιστικά / συντεχνιακά, το νομοσχέδιο έρχεται σε μια στιγμή που οι συλλογικότητες έχουν απαξιωθεί και απωλέσει τη γνήσια εκπροσώπευση των αιτημάτων και προσδοκιών των εργαζομένων.

Τέλος ακαδημαϊκά, το νομοσχέδιο έρχεται – εν μέσω θερινής ραστώνης  – να  επικυρώσει την αδυναμία της πανεπιστημιακής κοινότητας να διαμορφώσει ενιαίο και πειστικό λόγο ή αντίλογο.

5)      Είναι τα παραπάνω αρκετά για να υπερψηφίσει (ναι μεν, αλλά…) ή να καταψηφίσει (όχι μεν, αλλά…) κανείς συνολικά ένα νομοσχέδιο 110 σελίδων, έναν ολοκληρωμένο νέο νόμο- πλαίσιο που αλλάζει το «παράδειγμα του 1982», αναζητώντας άλλους (όχι πάντοτε ευθείς) δρόμους επίτευξης ακαδημαϊκού και κοινωνικού συμβολαίου εν έτει 2011;

Θα επανέλθουμε, εάν και εφόσον οι μεν και οι δε αποφασίσουν να μιλήσουν με ειλικρίνεια στην αμήχανη κοινή γνώμη (γονείς, φοιτητές, δάσκαλοι κ.ο.κ)

Χωρίς περιστροφές και χωρίς δεύτερες σκέψεις.
Υ.Γ. Η διάσπαση των Πανεπιστημιακών – μέσω συγκέντρωσης αντιθετικών υπογραφών – ποιόν ωφελεί τελικά;
*Ο Γιάννης Πανούσης είναι καθηγητής Εγκληματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.