Το Δημόσιο Χρέος μας

 Του Γιάννη Βαρουφάκη, www.protagon. 18.6.11

Όπως είναι φυσιολογικό, η ελεύθερη πτώση στην οποία έχει εισέλθει από καιρό η οικονομία της χώρας συμπαρέσυρε και το πολιτικό κατεστημένο. Έτσι γίνεται πάντα: Κρίσεις χρέους-ύφεσης, χωρίς προοπτική εξόδου, συνοδεύονται από πολιτικές κρίσεις. Έτσι έγινε στην Αργεντινή, έτσι γίνεται και στην ευρωζώνη όπου η Κρίση συμπαρέσυρε τις κυβερνήσεις ή τους πρωθυπουργούς χωρών όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία και βεβαίως το Βέλγιο (το οποίο δεν έχει καν κυβέρνηση για ένα χρόνο τώρα). Όσο η πορεία του χρέους είναι εκρηκτική, η πολιτική εξουσία δεν θα έχει καμία ελπίδα νομιμοποίησης στα μάτια ενός κόσμου που νιώθει ότι έχει απολέσει όχι τόσο μερίδιο του εισοδήματός του αλλά μέρος της αξιοπρέπειάς του. Ας δούμε λοιπόν αυτή την πορεία σε αριθμούς.

Σε προηγούμενο Δελτίο (βλ. εδώ) είχα ισχυριστεί ότι το χρέος βρίσκεται σε εκθετική σχεδόν πορεία ακόμα κι αν το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα εφαρμοστεί πλήρως και επιτυχώς. Πρόσφατα το protagon φιλοξένησε έναν αντίλογο στα λεγόμενά μου, και συγκεκριμένα στην προσομοίωση που παρουσίασα και επί της οποίας βάσισα το επιχείρημά μου. Όπως αναφέρει ο κ. Προκοπάκης, σε μια συζήτηση όπου ισχυρίστηκε ότι η προσομοίωσή μας "δεν μπορεί παρά να είναι λανθασμένη", του πρότεινα να του στείλω ολόκληρο το υπόδειγμα ώστε να το βάλει στο μικροσκόπιο της κριτικής. Δεν μου το ζήτησε και έτσι το άρθρο του εδώ στο protagon βασίστηκε όχι στην μελέτη της προσομοίωσής μας αλλά σε δικές του εικασίες για το αν τα αποτελέσματά της συνάδουν με τις προσδοκίες του. (Είναι σαν να σας πω ότι έλυσα ένα σύστημα εξισώσεων ως προς τον άγνωστο χ και βρήκα χ=5,4. Κι εσείς, χωρίς να ξέρετε το σύστημα εξισώσεων, να αποφανθείτε ότι το αποτέλεσμά μου είναι λάθος!) Παρόλα αυτά, κρατώ δύο σημαντικά σημεία του άρθρου του κ. Προκοπάκη, για τα οποία και τον ευχαριστώ: Πρώτον, για να συνεισφέρει στον δημόσιο διάλογο μια προσομοίωση πρέπει να διατίθεται προς μελέτη όλο το υπόδειγμα και οι παραδοχές στις οποίες βασίζεται. Δεύτερον, τέτοιες προσομοιώσεις έχουν σημασία τόσο επειδή βοηθούν τον πολίτη να δει κατά πόσον οι θυσίες που του ζητά η κυβέρνηση έχουν κάποια προοπτική να πιάσουν τόπο όσο και επειδή αυτού του είδους τις προσομοιώσεις του ποσοστού χρέους χρησιμοποιούν οι επενδυτές για να αποφασίσουν αν θέλουν να πάρουν το ρίσκο να ξαναδανείσουν ένα κράτος όπως το δικό μας. Για αυτούς τους λόγους, επιτρέψτε μου να σας παραθέσω πλήρως το υπόδειγμα της προσομοίωσης:

• Κρατικές δαπάνες: Υποθέτουμε ότι βρίσκονται σε μια συνεχή πτωτική πορεία, με ονομαστικές μειώσεις της τάξης του 3% για το 2011 και 1% για το 2012  (κάτι που σε πραγματικές τιμές σημαίνει πολύ μεγαλύτερη μείωση, αντίστοιχη με εκείνη του 2010)
• Κανονικά φορολογικά έσοδα: Υπολογίσαμε μια (στατιστικά σημαντική) γραμμική σχέση μεταξύ εσόδων και ΑΕΠ έτσι όπως προκύπτει από τα μακροοικονομικά δεδομένα της ελληνικής οικονομίας στην μετά το 1980 περίοδο. Επί πλέον, θεωρήσαμε ως δεδομένη την βελτίωση της αποδοτικότητας των φορο-εισπρακτικών μηχανισμών σε ποσοστό 3% κάθε χρόνο.
• Ιδιωτικοποιήσεις: Λάβαμε ως δεδομένο το σενάριο (επιστημονικής φαντασίας) σύμφωνα με το οποίο τα επί πλέον έσοδα του δημοσίου από ιδιωτικοποιήσεις θα έχουν ως εξής: €15 δις το 2011, €15 δις το 2012, €8 δις το 2013, €8 δις το 2014 και €3 δις το 2015. Σημειωτέον ότι δεν λάβαμε υπ' όψη μας (όπως θα επέβαλε ο ρεαλισμός) την απώλεια των μερισμάτων του δημοσίου από τις κερδοφόρες προς πώληση επιχειρήσεις (π.χ. ΟΠΑΠ).
• Αποπληρωμές ανά έτος = Τοκοχρεολύσια προς παλαιούς δανειστές + προς ΕΕ-ΔΝΤ
• Ορίζουμε ως Έλλειμμα το άθροισμα των δημοσίων δαπανών + τον νέο δανεισμό που απαιτείται για να κλείσει ο προϋπολογισμός μείον τα φορολογικά έσοδα
• Αν τώρα Έλλειμμα  + Aποπληρωμές - Εισροές (από ΕΕ-ΔΝΤ)  > 0, τότε χρειαζόμαστε νέο δανεισμό ίσον με αυτό το άθροισμα. Το ποσό αυτό "σπάει" σε κάθε επόμενη χρονιά για επτά χρόνια (η διάρκεια του δανείου που μας προσφέρεται τώρα από την ΕΕ) έτσι ώστε, για κάθε μία από τις χρονιές αυτές, ο νέος δανεισμός ισούται μόνο με το επιτόκιο (6%) του συνολικού ποσού. Την 7η χρονιά προστίθεται και το συνολικό ποσό στο "παλαιό χρέος" εκείνης της χρονιάς.
• Τέλος, το δημόσιο χρέος του έτους t ισούται με το χρέος του έτους t-1 συν το έλλειμμα της χρονιάς t-1.

Τα παραπάνω αποτελούν την βάση του προγράμματος προσομοίωσης το οποίο χρησιμοποιούμε. Επί πλέον, ο χρήστης (που θέλει να δει τον αντίκτυπο διαφορετικών συγκυριών στο ποσοστό χρέους του ελληνικού δημοσίου) έχει την δυνατότητα να αλλάζει τις παραδοχές ως προς την πορεία του ΑΕΠ. Στο διάγραμμα που παρουσιάσαμε υποθέσαμε, όπως και η τρόικα, ότι το 2011 υα έχουμε ύφεση -3,2%. Για το 2012 υποθέσαμε ότι η κατάσταση σταθεροποιείται και πως, το 2013, αρχίζει μια μεγέθυνση του 1% που, κατόπιν, σταθεροποιείται στο 2%. Το αποτέλεσμα αυτής της προσομοίωσης αυτής, η οποία βασίζεται σε υπερ-αισιόδοξα δεδομένα, είναι πως το 2014 το ποσοστό χρέους θα βρίσκεται στα 192% ενώ το 2015 θα αγγίζει το 200%. Και για να μην νομίζετε ότι θα άλλαζε η κατάσταση ιδιαίτερα αν ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας μας άγγιζε πολύ γρήγορα το προ της Κρίσης 4% από το 2012, σας λέω ότι υπό αυτό το αγγελικό πλέον σενάριο η προσομοίωση δίνει, εν έτει 2015 ποσοστό χρέους 192%.

Κάποια στιγμή ο κ. Προκοπάκης, σωστά, λέει: "Θα ήταν αφέλεια να φανταζόμαστε ότι κανείς άλλος δεν κάνει προσομοιώσεις." Το μόνο πρόβλημα είναι ότι κάποιοι κάνουν προσομοιώσεις οι οποίες λαμβάνουν ως παραδοχές το... ζητούμενο, δηλαδή, το έλλειμμα - αντί να το υπολογίζουν (όπως η δική μας). Πως ακριβώς μαγειρεύονται οι προσομοιώσεις του Υπ. Οικ. δεν μπορώ να σας πω. Αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι σε συζητήσεις με αναλυτές μεγάλων τραπεζών (π.χ. UBS, Citi) οι συνάδελφοι που είναι υπεύθυνοι για τις προσομοιώσεις τους (με σκοπό να αποφασίσουν την στάση τους απέναντι στα ελληνικά ομόλογα) μου λένε ότι η προσομοίωση που μόλις σας παρουσίασα είναι απόλυτα συμβατή με την δική τους.

• Για αυτό και τα επιτόκια των 2ετών ομολόγων του ελληνικού δημοσίου έχουν φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη.
• Για αυτό και ο πρωθυπουργός προσπάθησε να "πέσει στο σπαθί του", άσχετο αν δεν τα κατάφερε.
• Για αυτό και η κα Μέρκελ ξόδεψε όλο το δίωρο που είχε με τον Μπαράκ Ομπάμα στην Washington να συζητά την Ελλάδα.
• Για αυτό τον λόγο η ελληνική κυβέρνηση θα αποκτήσει ξανά την αξιοπιστία της μόνο όταν σταματήσει το παραμύθι ότι με την παρούσα πολιτική το χρέος μπορεί να δαμαστεί. Και,
• Για αυτό η πολιτική κρίση, και η απώλεια της αξιοπρέπειάς μας ως λαός, δεν θα κοπάσει παρά μόνο όταν αρχίσουμε να μιλάμε την γλώσσα της αλήθειας όσον αφορά την Κρίση Χρέους της Ελλάδας αλλά και την παράλληλη (εξ ίσου τοξική) Κρίση των Τραπεζών της ευρωζώνης.

ΥΓ. Το πρόγραμμα της προσομοίωσης, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσετε στο σπίτι σας αλλάζοντας τις παραδοχές του (για να δείτε τι αντίκτυπο έχουν οι παραδοχές για το ΑΕΠ, για τα κρατικά έξοδα, κλπ., στο χρέος) διατίθεται ελεύθερα από σήμερα στους αναγνώστες του protagon.

Θεματολογία Εβδομάδας:

1. Το εξελισσόμενο 'ελληνικό πρόβλημα' (και όχι μόνο)

• To Der Spiegel τα λέει όλα σε άρθρο του οποίου το ηθικό δίδαγμα είναι απλό και σαφές: Αγοράζουμε χρόνο επειδή δεν έχουμε ιδέα τι να κάνουμε!
• Η Wall Street Journal αναρωτιέται: Κι αν οι έλληνες δεν θέλουν να "σωθούν" (εννοώντας "Κι αν οι έλληνες ξυπνήσουν και, επί τέλους, καταλάβουν ότι η νέα διάσωση είναι άλλο ένα βαρίδι στον δρόμο για τον πάτο;")
• Και πάλι η Wall Street Journal αναρωτιέται, αυτή την φορά πότε το ΔΝΤ θα πει στους Ευρωπαίους ότι τελείωσαν τα ψέμματα και ότι ήρθε η ώρα της αλήθειας.
• Ο Economist για την ιλαροτραγωδία που έγραψε, σκηνοθέτησε και έπαιξε ο Γιώργος Παπανδρέου προχτές.
• Νάτος κι ο Alan Greenspan! Θεωρεί την χρεοκοπία της Ελλάδας σίγουρη. Κάτι θα ξέρει (καθώς με το μαγικό του ραβδί οδήγησε κοτζάμ Wall Street στην χρεοκοπία).
• Στέλεχος της Deutsche Bank μιλάει για την Lehman και την Ελλάδα στο ίδιο άρθρο.
• Ένας άλλος γερμανός αναλυτής τοποθετείται επί της Κρίσης λέγοντας ότι μόνο ένα Σχέδιο Μarshall μπορεί να την τιθασεύσει. Ας ελπίσουμε ότι αυτή την φορά, αντίθετα με την δεκαετία του 1930, η φωνή της ορθολογικής και του ανθρωπισμού, που έχει τέτοια παράδοση στην Γερμανία, δεν θα πέσει και αυτή θύμα της Κρίσης και της μισαλλοδοξίας.
• Και πάλι στην Γερμανία, η φωνή της ορθολογικής προσπαθεί να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στο γερμανικό κοινό, λέγοντάς του ότι βρίσκεται στον δρόμο της απομόνωσης.
• Η στάση πληρωμών του ελληνικού δημοσίου θα κοστίσει €20 δισ που πρέπει να δοθούν στις ελληνικές τράπεζες για να μην καταρρεύσουν, λένε οι Financial Times. Και στις Γαλλογερμανικές των οποίων οι ανόητες θυγατρικές θα πρέπει να πληρώσουν πολλαπλά ποσά στα CDS που έχουν εκδώσει, πόσα πρέπει να καταβληθούν; (Για το δράμα των γαλλικών τραπεζών συγκεκριμένα βλ. εδώ.) Στις τράπεζες της Wall Street;
• Η υπόθεση του χρέους μας, και των παλινωδιών της ΕΕ, έχει αρχίσει να προκαλεί την θυμηδία των Financial Times.
• Οδηγίες προς κατόχους ελληνικών ομολόγων από τους Financial Times.
• Εξαιρετικό άρθρο των Irish Times με το οποίο αποδομείται όλη η ιδεοληψία πίσω από την Μνημονιακή πολιτική που ακολουθείται στην χώρα της Guinness.
• Η Πρότασή μας στα ιταλικά...
• Το Κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhuanet αναφέρει την Πρόταση μας εκτενώς (χωρίς όμως να δείχνει να την καταλαβαίνει). Ο λόγος; Επειδή σε ερώτηση δημοσιογράφου "καλά, ποιος θα θελήσει να αγοράσει τόσα ευρωομόλογα;" απάντησα: "Μεταξύ άλλων και κινεζικά αποταμιευτικά ταμεία."

2. Οι εξελίξεις στην υπόλοιπη Ευρώπη

• Ο Nuriel Roubini θεωρεί δεδομένο ότι το ευρώ θα αποδομηθεί επειδή η αναδιάρθρωση χρέους, αν και αναπόφευκτη, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις αστοχίες στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της ευρωζώνης.
• Η ΕΕ παλεύει, με νύχια και με δόντια, να αποσοβήσει την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, αποδεικνύοντας ότι οι απειλές του κ. Ρεν προς τους έλληνες ήταν κούφια λόγια.
• Στέλεχος της ΕΚΤ ζητά τον διπλασιασμό των χρημάτων που θα διατίθενται σε θαλασσοδάνεια προς τα πτωχευμένα κράτη. Δεν κωλύεται. Δικά του είναι; Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να μην παραδεχθεί ότι η πολιτική δανειοδότησης (μετά λιτότητας) των πτωχευμένων είναι καταδικασμένη στην αποτυχία.

3. Νέα από τις ΗΠΑ και τον κόσμο

• Όσο η καλή Goldman Sachs υπονόμευε τις τοποθετήσεις της Λιβύης, πλήρωνε κανονικό μισθό σε υψηλά ιστάμενο στέλεχος του Καντάφι και τον εκπαίδευε στα μυστικά του financialisation. Δεν παίζονται οι τύποι. Κάποια στιγμή αναγκάζομαι να τους βγάλω το καπέλο...

Υστερόγραφο: Σήμερα το Δελτίον Κρίσης είναι κατά τι πτωχότερον από ότι συνήθως. Ο λόγος είναι η έλλειψη χρόνου που προκαλούν οι πολλές συνεντεύξεις που δίνω στα ξένα κανάλια με ένα και μοναδικό στόχο: Να σταματήσουμε πλέον όλοι, Έλληνες και ξένοι, να εθελοτυφλούμε αγνοώντας την συστημική Κρίση που απειλεί να μας συμπαρασύρει όλους, Βόρειους και Νότιους, πλεονασματικούς και ελλειμματικούς, Ευρωπαίους, Αμερικανούς και κινέζους. Για δείγματα αυτών των συνεντεύξεων/debates πατήστε τα παρακάτω:

o Bloomberg
o Al Jazeera English
o  BBC World Service Radio, Business News
o ABC Radio National, Breakfast News 16/6/2011
o  Die Zeit (και εδώ για το αγγλικό)