Πως να χωνέψουν τις συγχωνεύσεις;

 Του Λεωνίδα Καστανά

Στη χώρα της υπερβολής στήθηκε ένα ακόμα πανηγύρι. Κομματάρχες, δήμαρχοι, παπάδες, δάσκαλοι, γονείς και τοπικές κοινωνίες επαναστατούν. Σηκώνουν μαύρες σημαίες, κλείνουν δρόμους, κάνουν καταλήψεις. Απαιτούν να μην γίνει καμιά συγχώνευση κανενός σχολείου. Στο χωριό, θέλουν τη δασκάλα τους, στη γειτονιά, το γυμνάσιό τους. Για το γεγονός ότι πληρώνουν αδρά κάθε χρόνο στα φροντιστήρια δεν τους είδα να επαναστατούν. Αλλά αυτό είναι μιας άλλης κουβέντας θέμα.
 Κάποιες συγχωνεύσεις άργησαν και είναι προς τιμήν της υπουργού που τις τολμά.

Γίνονται για εκπαιδευτικούς και για «λογιστικούς» βέβαια λόγους. Άλλες έπρεπε να είχαν ήδη γίνει και θα συμβάλλουν στην βελτίωση της εκπαίδευσης και άλλες είναι ίσως λανθασμένες και θα δημιουργήσουν προβλήματα.

Έχουν διαφορετικό χαρακτήρα στα δημοτικά από τα γυμνάσια και τα λύκεια.

Αυτοί που φωνάζουν έχουν τους λόγους τους βεβαίως.

Αναλυτικά

Τις προηγούμενες δυο δεκαετίες που το δανεικό χρήμα έρεε άφθονο στη χώρα, αναπτύχθηκε μια εκπαιδευτική θεωρία περί μικρών σχολικών μονάδων. Αυτή ήρθε να αντικαταστήσει μια παλιότερη θεωρία περί μεγάλων σχολείων που είχε οδηγήσει σε πολυκλαδικά λύκεια με 1000 μαθητές. Όλες, επιστημονικά ατεκμηρίωτες, αλλά εξυπηρετούσαν τις ποικίλες ανάγκες της κάθε εποχής. Όπως απέκτησε η κάθε πόλη πανεπιστήμιο και η κάθε κωμόπολη ΤΕΙ, έτσι και το κάθε χωριό απέκτησε και δημοτικό και γυμνάσιο με λυκειακές τάξεις. Ήταν απαίτηση των τοπικών κοινωνιών και το κράτος φρόντιζε να ικανοποιεί τους πελάτες του.

Όμως, η εγκατάλειψη της υπαίθρου δεν είναι αποτέλεσμα της ύπαρξης ή μη σχολείων, αλλά θέσεων εργασίας και στο μέτρο που η αγροτική παραγωγή υποχωρούσε, οι άνθρωποι μετακινούνταν προς τις πόλεις για αναζήτηση καλύτερη τύχης. Τα σχολεία αυτά της επαρχίας έχαναν μαθητές ή δεν απέκτησαν ποτέ ένα ικανό αριθμό. Μονοθέσια και διθέσια δημοτικά, γυμνάσια με 3040 ίσως και 50 μαθητές. Εικόνα τριτοκοσμική. Εκπαίδευση άλλων εποχών. Νάσαι δάσκαλος στα Κύθηρα και νάχεις στην ίδια αίθουσα παιδάκια 1ης, 3ης και 5ης δημοτικού και να παλεύεις να τους μάθεις γράμματα, ταυτόχρονα. Γυμναστής, καθηγήτρια Αγγλικών, ή πληροφορικής μέσα σε αυτοκίνητο να επισκέπτονται εκ περιτροπής τα δημοτικά της περιοχής. Αλλά και τα γυμνάσια  λύκεια δεν δούλευαν καλύτερα. Ο φυσικός έκανε και Χημεία και Βιολογία κατεύθυνσης, στο ένα χωριό, αλλά στο άλλο ο βιολόγος έκανε Φυσική και μαθηματικά κοκ. Μαθήματα της ανάγκης. Το «κίνημα» βέβαια ζητούσε να διοριστούν όλες οι ειδικότητες σε όλα τα σχολεία, αλλά αυτό οδηγούσε σε εργαζόμενους που θα δίδασκαν 810 ώρες την εβδομάδα και ήταν λίγο χοντρό για να νομοθετηθεί. Γινότανε βέβαια συχνά πυκνά, αλλά ακανόνιστα. Τυχερά είναι αυτά.

Είναι φανερό, ότι ανεξάρτητα από την πολύφερνη μεταρρύθμιση, τα ολιγοθέσια δημοτικά σχολεία πρέπει να κλείσουν. Με γνώμονα την αρτιότητα της εκπαίδευσης και έχοντας υπόψη τη γεωγραφία της κάθε περιοχής και τις αποστάσεις, θα πρέπει να δημιουργηθούν πραγματικά σχολεία με όλες τις ειδικότητες και τις απαιτούμενες δραστηριότητες, καθώς και να λειτουργήσουν τα αναγκαία ολοήμερα. Κατανοώ το πρόβλημα των γονιών, τους νόμιμους φόβους τους, αλλά και το κράτος θα πρέπει να φροντίσει για την ασφαλή και δωρεάν μετακίνηση. Εξάλλου στις περισσότερες περιπτώσεις οι αποστάσεις των σχολείων που συγχωνεύονται είναι μικρές. Ακόμα συγχωνεύονται σχολεία που λειτουργούσαν στο ίδιο κτήριο, με κοινή αυλή και ίδιους κοινόχρηστους χώρους και που κανείς δεν μπορεί να καταλάβει γιατί ήταν δύο και όχι ένα.

Για να λειτουργήσει όμως το νέο γυμνάσιο και λύκειο που σχεδιάζονται χρειάζονται μεγάλα σχολεία, ώστε να υπάρχουν όλες οι ειδικότητες, να γίνονται οι κατευθύνσεις, να μπορούν να γίνουν όλα τα μαθήματα επιλογής. Να υπάρχει όλος ο αναγκαίος εξοπλισμός. Το θέμα είναι να μην πάμε σε σχολεία τέρατα, που ευνοούν την παραβατικότητα και την ανομία. Που γίνονται απρόσωπα. Τέτοια σχολεία είναι αδύνατο να διοικηθούν σωστά από το υπάρχον προσωπικό και θα γκετοποιηθούν, όπως ήδη συμβαίνει σε κάποια μεγάλα ΕΠΑΛ. Το όριο των 400 παιδιών για γυμνάσια και λύκεια είναι ένα άνω όριο που καλό είναι να αποφεύγεται. Για τα δημοτικά το όριο δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 220 μαθητές.

Η συγχώνευση θα ανεβάσει τον αριθμό των μαθητών ανά τάξη; Και ναι και όχι και αυτό θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα. Ακούω ότι γίνονται συγχωνεύσεις, αλλά το κτήριο που θα στεγάσει το νέο σχολείο δεν έχει τον απαιτούμενο αριθμό τάξεων. Αυτό είναι απαράδεκτο, γιατί θα οδηγήσει σε πρόχειρες κατασκευές, διαμορφώσεις κοινόχρηστων χώρων, κοντέϊνερ στην αυλή και άλλα τέτοια, που υπάρχουν ακόμα και τώρα στα σχολεία μας.

Φοβάμαι ότι ο νέος χάρτης των σχολείων δεν έλαβε υπόψη του τις προδιαγραφές των κτηρίων. Ειδικά στην Αθήνα, όπου τα οικόπεδα, μέσα τον ιστό τις πόλης είναι μικρά, χτίστηκαν κτήρια με λίγες και μικρές τάξεις που θα «δυσκολευτούν» να υποδεχθούν το νέο αριθμό των μαθητών. Νομίζω ότι οι τοπικές κοινωνίες και οι εκπαιδευτικοί δεν θα πρέπει να ανεχθούν λύσεις τριτοκοσμικού τύπου.

Για το δημοτικό, 25 παιδιά ανά τάξη πρέπει να είναι το όριο. Για την Α και Β όμως δημοτικού ο αριθμός δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 20. Οι τάξεις αυτές θέλουν ιδιαίτερη προσοχή. Κάτι αντίστοιχο πρέπει να ισχύσει και για τη δευτεροβάθμια. Τα 27 παιδιά είναι πάρα πολλά. Αντίθετα τα 20 22 είναι ένα καλό άνω όριο. Με 18 παιδιά μπορείς να κάνεις ένα αξιοπρεπέστατο μάθημα. Μέχρι σήμερα σπάνια είχαμε τάξεις 25 μαθητών. Ίσως με τις συγχωνεύσεις αυτές οι περιπτώσεις αυξηθούν, κάτι που δεν είναι σίγουρο. Οι σύλλογοι καθηγητών μαζί με τη διεύθυνση του σχολείου θα πρέπει να φροντίσουν, όχι απλά για την εφαρμογή του νόμου, αλλά και για τη σωστή λειτουργία της κάθε τάξης. Δεν υπάρχουν συνταγές, οι λύσεις επιλέγονται κατά περίπτωση.

Κάποια από τα παράπονα που ακούγονται μπορεί και να έχουν βάση. Οι συγχωνεύσεις πέρα από το εκπαιδευτικό έχουν και ένα «λογιστικό» κίνητρο και ως εκ τούτου μπορούν να οδηγήσουν και σε υπερβολές. Ακόμα και το διοικητικό προσωπικό που τις σχεδίασε δεν είναι και το καλύτερο, είναι αυτό που χρόνια τώρα έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την αβελτηρία της εκπαίδευσης. Ακόμα δεν ξέρω κατά πόσο ρωτήθηκαν οι τοπικοί θεσμικοί παράγοντες, οι νομαρχίες και οι δήμοι για τις αλλαγές. Όχι ότι τρέφω καμιά εκτίμηση σε αυτούς τους μηχανισμούς, αλλά αυτό επιβάλει ο οικείος νόμος. Αλλά για να τελειώνουμε, σε πτώχευση βρισκόμαστε ως χώρα, κάποια πράγματα θα γίνουν και για οικονομία, αρκεί να μην υπονομεύουν τη λειτουργία της δημόσιας εκπαίδευσης.

Τέλος, θα ήθελα να φωτίσω τα κίνητρα των αντιδράσεων των κομμάτων και των συνδικάτων. Νομίζω ότι το θέμα έχει ψωμί για λαϊκίστικες πολιτικές, ερεθίζει τοπικιστικά ανακλαστικά, φόβους γονέων και άλλα τέτοια και δίνουν λαβή για «καλή», φτηνή αντιπολίτευση. Από την άλλη, πιθανό είναι να ξεβολέψει κάποιους εκπαιδευτικούς, να τους μετακινήσει, να χαθούν οργανικές θέσεις, ή να χρειαστεί κάποιοι να δουλέψουν το νόμιμο ωράριό τους και αυτά όπως και να το κάνουμε ενοχλούν μια κοινωνία συνηθισμένη να αρμέγει το δημόσιο πλούτο. Οι άκριτες και μαζικές διαμαρτυρίες δεν έχουν καμία αξία. Αντίθετα θα πρέπει να εξεταστεί η κάθε περίπτωση χωριστά και να αναζητηθεί η σωστή λύση, πάντα με γνώμονα τη δημόσια παιδεία. Όπου υπάρχει δίκιο, να δοθεί πραγματικός σκληρός αγώνας απέναντι στην εξουσία και τους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς της.

Η απεργία που εξαγγέλλει η ΟΛΜΕ για το θέμα είναι αστεία, προσχηματική και φυσικά στρέφεται κατά της εκπαίδευσης. Στο δικό μου σχολείο, όπου δεν υπάρχει πρόβλημα συγχώνευσης, αν απεργήσω, τιμωρώ τους μαθητές μου, για λάθη και αδικίες που ενδεχομένως έκανε η διοίκηση σε μια άλλη περιοχή. Μια απόλυτη παράνοια. Αλλά αυτός είναι ο συνδικαλισμός στο ελληνικό δημόσιο. Εχθρός του λαού.