Στο μέσο βαθιάς ύφεσης χωρίς ορατή διέξοδο

Της Ελίζας Παπαδάκη, Αυγή, 20.2.11

Ζοφερή εικόνα της ελληνικής οικονομίας αποτυπώνει η τελευταία Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, χωρίς προοπτική βελτίωσης στο ορατό μέλλον. Πλατιά ερμηνεύτηκε ως τεκμήριο αποτυχίας της ακολουθούμενης πολιτικής και του Μνημονίου. Χαρακτηρίζοντας σημαντικά όσα έχουν γίνει μέχρι τώρα, και απαραίτητα για να αποτραπούν τα χειρότερα, η Έκθεση σημειώνει: «Δεν συνιστούν ωστόσο ένα συνολικό σχέδιο που θα οδηγήσει την οικονομία σε αυτοπροωθούμενη ανάπτυξη και ταχεία μείωση του χρέους». Εύσχημα βεβαιώνει έτσι τον κίνδυνο το βαρύ κόστος που ήδη πληρώνει μεγάλο μέρος της κοινωνίας να αποβεί μάταιο.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνον ότι βρισκόμαστε στο μέσο μιας, χωρίς προηγούμενο μεταπολεμικά για τη χώρα μας, βαθιάς και παρατεταμένης ύφεσης: κατά 4,5% συρρικνώθηκε το ΑΕΠ το 2010, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ύστερα από μια μείωση 2,3% το 2009, ενώ περαιτέρω μείωση 3%, ή και παραπάνω, αναμένει η Έκθεση της Τράπεζας Ελλάδος για το 2011. Μιας ύφεσης που εκφράζεται σε πτώση εισοδημάτων - σε 9% υπολογίζει η Έκθεση τη μείωση των μέσων πραγματικών αποδοχών το 2010, προβλέποντας περαιτέρω μείωση 5% φέτος, για να πιθανολογήσει μια σταθεροποίηση στα μειωμένα επίπεδα το 2012 - και της απασχόλησης: 100.000 θέσεις εργασίας χάθηκαν το 2010, με την ανεργία να έχει αγγίξει το 14% και να προβλέπεται ότι θα εξακολουθήσει να ανεβαίνει φέτος.

Μάλιστα η υποαπασχόληση, όπου περιλαμβάνονται και όσοι θα ήθελαν να δουλέψουν, αλλά έχοντας απογοητευθεί δεν ψάχνουν ενεργά, καθώς και όσοι απασχολούνται μερικά μόνο χωρίς να το θέλουν, εκτιμάται στην Έκθεση να φτάνει 16,9%. Σαν επακόλουθο μπορεί να γίνεται οδυνηρά αισθητή η υποχώρηση της κατανάλωσης σε νοικοκυριά και μαγαζιά: 5,3% μέτρησε η ΕΛΣΤΑΤ την ετήσια μείωση του όγκου των λιανικών πωλήσεων το διάστημα Ιανουαρίου - Νοεμβρίου του 2010, ύστερα από μια μείωση 9,3% το 2009, 3% τη μείωση της (ιδιωτικής) κατανάλωσης στο εννεάμηνο έναντι του 2009, όταν είχε μειωθεί 1,9%, σύμφωνα με τους εθνικούς λογαριασμούς. Οπότε πάνω από 5% έπεσε η κατανάλωση μέσα στη διετία.

Πραγματικά δραματική είναι όμως η μείωση των επενδύσεων: συνολικά πάνω από 18% το 2010, εκτιμά η Τράπεζα της Ελλάδος, όχι πια μόνο σε κατοικίες και έργα, αλλά και στον κεφαλαιουχικό εξοπλισμό των επιχειρήσεων (-16,4% το εννεάμηνο), που ήρθε ύστερα από μια μείωση συνολικά 11,4% το 2009, με 12,2% στον εξοπλισμό.

«Είναι σαφές», υπογραμμίζει η Έκθεση, «ότι έχουν περιοριστεί αισθητά οι παραγωγικές ικανότητες της οικονομίας». Και αναφέρεται εδώ στον θεωρητικό «δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης», ο οποίος από 3,5% την περίοδο 2000-2008 έχει πέσει πλέον σε 0,5%, ή και χαμηλότερα, εκτιμά.

Κατόπιν αυτών, ως ευσεβής πόθος και μακρινός ακούγεται ότι «ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να αυξηθεί πάλι στο μέλλον, καθώς θα αποδίδουν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και θα ενισχύεται η αξιοπιστία της χώρας - συντελώντας, μεταξύ άλλων, στην εισροή ξένων επενδύσεων».

Ενώ η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων από τις τράπεζες άρχισε να μειώνεται στη διάρκεια του 2010, στη βιομηχανία πρώτα, στο εμπόριο από τον Μάρτιο, από τον Νοέμβριο και στους αγρότες - ελεύθερους επαγγελματίες - ατομικές επιχειρήσεις, σύμφωνα με την Έκθεση, μηδενικοί ή και αρνητικοί ρυθμοί προβλέπονται και για το 2011. Συνέβαλε και η μείωση της ζήτησης, παρατηρεί η Έκθεση.

Αλλά τη μεγαλύτερη επίδραση εντοπίζει αφενός στην άνοδο των επισφαλών δανείων, του αριθμού δηλαδή όσων πήραν δάνεια και αδυνατούν να τα εξυπηρετούν, και αφετέρου στη μείωση των υπολοίπων των καταθέσεων, στο ότι δηλαδή πολλοί παίρνουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες. Ενδεικτικά ο λόγος δανείων προς καταθέσεις από 106,5% τον Δεκέμβριο του 2009 έφτασε 123,1% τον Δεκέμβριο του 2010. Αν προσθέσουμε εδώ και το ενδεχόμενο να αυξηθούν το επόμενο διάστημα τα κεντρικά επιτόκια του ευρώ, ενόψει ανόδου του πληθωρισμού, οι όροι χρηματοδότησης διαγράφονται ακόμα δυσμενέστεροι.

Σε υποχώρηση οδεύουν άλλωστε και τα κέρδη των επιχειρήσεων. Όπως προκύπτει από δείγμα 207 επιχειρήσεων εισηγμένων στο Χρηματιστήριο, τα καθαρά κέρδη προ φόρων μειώθηκαν κατά 38,4% το εννεάμηνο του 2010 έναντι του 2009, καταγράφει η Έκθεση. Μόνη πηγή χρηματοδότησης μένει έτσι το ΕΣΠΑ, ή κάποιες εξ ουρανού πάλι ξένες επενδύσεις, για τις οποίες νεότερες πληροφορίες αγνοούνται, καθώς ο κ. Παμπούκης ταξιδεύει πάλι στο Κατάρ...

Αντίστοιχα μικρή παρηγοριά συνιστούσε η διαβεβαίωση του υπουργού Οικονομικών Γιώργου Παπακωνσταντίνου προχθές στη Βουλή ότι η ύφεση «ρηχαίνει», επειδή πράγματι η μείωση του ΑΕΠ από τρίμηνο σε τρίμηνο εμφανίζεται ολοένα μικρότερη στη διάρκεια του 2010 - ξεκίνησε από -1,9% και κατέληξε σε -1,4%. Γιατί, παρά τις μεγάλες περικοπές δημοσίων δαπανών και τις αυξήσεις των φόρων, με τις οποίες κατορθώθηκε το έλλειμμα να περιοριστεί κατά 4,7 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ το 2010, διέξοδος δεν έχει φανεί.

Η ουσία είναι, όπως παραδέχθηκε ο υπουργός απαντώντας σε ερώτηση του ΛΑΟΣ, ότι η χώρα έχει ένα χρέος που θα ξεπεράσει το 150% του ΑΕΠ πριν αρχίσει να αποκλιμακώνεται. Γι’ αυτό, εξήγησε, η προσπάθεια να μειωθεί το δημόσιο χρέος με 50 δισ. από αποκρατικοποιήσεις και «αξιοποίηση» δημόσιας περιουσίας, γι’ αυτό και οι πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη, όπως το νομοσχέδιο για το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων.

Αυτές ακριβώς οι «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις», κατά την Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, ή «πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη», κατά τον υπουργό Οικονομικών, παραμένουν εξαιρετικά ασαφείς, ως προς τα όποια θετικά αποτελέσματα θα είχαν, για να πείσουν, ή καν για να κινητοποιήσουν δυνάμεις της κοινωνίας. Ταυτόχρονα καταπολεμούνται πεισματικά από κάθε επαγγελματική κατηγορία που πιστεύει ότι θίγεται, με ευρύτερες περαιτέρω αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία συνολικά. Ακόμα πιο ασαφής παραμένει άλλωστε η «αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας», που δέσποζε στις πολιτικές αντιπαραθέσεις επί μία εβδομάδα.

Η Έκθεση καταγράφει την 3η θέση που κατείχε για το 2008 η Ελλάδα ως προς τις εισοδηματικές ανισότητες μεταξύ των 27 της Ε.Ε. (μετά την Πορτογαλία και τη Λετονία), με βάση τα αποτελέσματα της τελευταίας σχετικής έρευνας. Κάτω από το όριο της φτώχειας βρισκόταν το 19,7% του πληθυσμού, επί μία δεκαετία σταθερά μεταξύ 20 και 21%, με τη φτώχεια όμως να μετατοπίζεται από τους ηλικιωμένους, όπου βοηθούσαν συντάξεις και ΕΚΑΣ, προς τους νέους: στα παιδιά έως 15 ετών αυξήθηκε από 19,3% σε 23,4% μέσα σε τέσσερα χρόνια, ενώ στους άνω των 65 αντίστοιχα μειώθηκε από 27,9% σε 21,4%.

Την κατάσταση πρέπει να έχει επιδεινώσει έκτοτε η μεγάλη άνοδος της ανεργίας, των νέων ιδίως, εκτιμά η Έκθεση, ενώ η αύξηση του ΦΠΑ και των ειδικών φόρων κατανάλωσης πλήττει περισσότερο τα φτωχά νοικοκυριά. Από την άλλη πλευρά σε άμβλυνση των ανισοτήτων θα είχαν οδηγήσει οι έκτακτες εισφορές, η πιο προοδευτική φορολογική κλίμακα και οι προσπάθειες περιορισμού της φοροδιαφυγής, καθώς και οι μειώσεις ή καταργήσεις επιδομάτων και δώρων που αφορούν κυρίως μεσαία εισοδήματα, υποθέτει.

Πιέζεται η Πορτογαλία, σε δυσκολίες η Γερμανία

Αβέβαιες διαγράφονται ακόμα οι προοπτικές να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη πολιτική για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης του χρέους στη λεγόμενη «περιφέρεια» της Ευρωζώνης. Η αίσθηση των διαφωνιών αρκετών κυβερνήσεων με τμήματα των γερμανογαλλικών προτάσεων επέτεινε τις κρδοσκοπικές επιθέσεις κατά της Πορτογαλίας - της πιο ευάλωτης χώρας εκτός Μηχανισμού - με το spread των ομολόγων της να κάνει την Παρασκευή νέο ρεκόρ στις 415 μονάδες βάσης (και το δικό μας να ξεπερνά ξανά τις 900).

Ξεκινώντας μια προσπάθεια προώθησης των ελληνικών θέσεων, συνάντηση με τη Γερμανίδα καγκελάριο Άγγελα Μέρκελ θα έχει αύριο στο Βερολίνο ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, καθώς και με ηγετικά στελέχη των Σοσιαλδημοκρατών και των Πρασίνων.

Σε όσους προδικάζουν ότι η χώρα μας δεν θα αποφύγει την αναδιάρθρωση του χρέους της είχε προστεθεί την Πέμπτη ο πρόεδρος της Ένωσης των Γερμανικών Τραπεζών Αντρέα Σμιτς, θεωρώντας πάντως ότι αυτό δεν θα συμβεί πριν από το 2013 (όταν θα έχει εξαντληθεί το δάνειο Ε.Ε.-ΔΝΤ). Ως επιχείρημα επικαλέστηκε ότι η διαπραγμάτευση των ελληνικών ομολόγων γίνεται στο 70% της ονομαστικής τους αξίας. Ένα «κούρεμα» δεν θα πλήξει τόσο τις γερμανικές τράπεζες, όσο τις ασφαλιστικές εταιρείες και τα ταμεία συντάξεων, είπε.

Υπέρ μιας αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους έχουν ταχθεί και τα αντιπολιτευόμενα κόμματα στη Γερμανία. Με άρθρο του στην Zeit ο Σοσιαλδημοκράτης τέως υπουργός Οικονομικών Πέερ Στάινμπρυκ εγκρίνει αλλά θεωρεί ανεπαρκείς τις προτάσεις της καγκελαρίου. Μεταξύ άλλων προσθέτει μια πρόβλεψη στη Συνθήκη για χρεωκοπία κράτους μέλους, ακόμα και εξόδου από την Ευρωζώνη, αν δεν μπορεί διαφορετικά να ανακτήσει τη χαμένη ανταγωνιστικότητα, όπου τα άλλα κράτη θα διατηρούν την υποχρέωση αλληλεγγύης, γράφει!!