Η συμβολή του τομέα του πολιτισμού στην αστική ανάπτυξη

@Από το "Πόλεις και Πολιτικές"

Μαρία Ψαρρού , Διευθύντρια Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Πολιτισμού Κερατσινίου.
 

Οι πολιτιστικές δραστηριότητες, τόσο ως οικονομικός κλάδος, ως πεδίο άσκησης πολιτικής, ως κοινωνική δραστηριότητα, αλλά και ως στοιχείο της ταυτότητας μιας κοινότητας και μιας πόλης, αδιαμφισβήτητα βρίσκεται στο επίκεντρο αυτών των προσπαθειών.

 

Τα τελευταία μάλιστα 20 χρόνια μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις στην τοπική διακυβέρνηση του αστικού χώρου και των πληθυσμών του είναι η καθολική αποδοχή της άποψης ότι η μέριμνα για πρόσβαση στους πολιτιστικούς πόρους και την κατανάλωσή τους συνιστά κεντρικό σημείο των επιτυχημένων στρατηγικών αστικής ανάπτυξης . Η ιδέα ότι ο πολιτισμός που πλέον διευρύνεται ως έννοια και περιλαμβάνει κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς στόχους μπορεί να λειτουργήσει ως φορέας της αστικής οικονομικής ανάπτυξης, συνάδει με την επικρατούσα αντίληψη σύμφωνα με την οποία οι πόλεις επιζητούν την ενίσχυση της ανταγωνιστικής τους θέσης .

 

Ο πολιτισμός παρέχει μια ισχυρή εναλλακτική στο μεταβιομηχανικό κόσμο . Για το λόγο αυτό, οι πόλεις επιχείρησαν να ενσωματώσουν την παραγωγή και την κατανάλωση του πολιτισμού ως τμήματα των προσπαθειών τους για τη διατήρηση ενός νέου βιομηχανικού μέλλοντος . Πέραν της ικανότητάς του να προσφέρει ισχυρά μέσα για την προσέλκυση δημιουργικών ανθρώπων σε μια πόλη , η κυριαρχία του πολιτισμού έχει βαθιές διαβρωτικές ή τουλάχιστον μετασχηματιστικές επιδράσεις σε πολλές τοπικές κουλτούρες .

 

Μέσα από τους μηχανισμούς της πολιτιστικής βιομηχανίας, διαμορφώνονται ταυτότητες καθώς επίσης αναπτύσσονται τοπικές οικονομίες σε μια εκλεκτικιστική αστική κοινωνία που ενδιαφέρεται όχι μόνο για την παράδοση αλλά και για ξένες κουλτούρες και τρόπους ζωής, που θεωρούνται βέβαια οικείοι μέσω των ΜΜΕ και από τις διάφορες μορφές ανταλλαγών . Ο νέος παγκόσμιος πολιτισμός με άλλα λόγια είναι κυρίαρχα εμπορευματοποιημένος, απαλλαγμένος από ρίζες ή τόπους .

 

Ως εκ τούτου, η παρουσία ενός ισχυρού «πολιτικού πολιτισμού» , ενός πολιτισμού δηλαδή που θα χαρακτηρίζει την πόλη και θα διαποτίζει τις διεργασίες που πραγματοποιούνται εντός αυτής, θεωρείται απαραίτητο στοιχείο για την ύπαρξη μιας δημοκρατικής πολιτικής και τη διάπλαση ενεργών δημοτών, οι οποίοι δεν αρκούνται στο να παραμένουν απλοί θεατές και αποδέκτες των κοινωνικών και πολιτικών δρωμένων, αλλά διαμορφώνουν με τη δράση τους τις εξελίξεις στην πόλη τους . Ο πολιτιστικός σχεδιασμός αναδεικνύεται στην κατεύθυνση αυτή σε αποτελεσματικό μέσο με τον οποίο οι αρχές της πόλης απευθύνονται στον πολίτη και κρίνεται αναγκαίος για την ανάπτυξη μιας οικονομικά εύρωστης πόλης, ιδίως εκείνης που φιλοδοξεί να είναι ανταγωνιστική σε ένα παγκόσμιο δίκτυο δημιουργικών πόλεων .

 

Στο πνεύμα αυτό, αναπτύσσονται πρωτοβουλίες όπως η προώθηση της πολιτιστικής δραστηριότητας, η ανέγερση και διαμόρφωση πολιτιστικών χώρων και άλλων χώρων αναψυχής και ψυχαγωγίας, που στοχεύουν, όπως προαναφέρθηκε, αφενός στην αναγέννηση του αστικού βίου και στην αναζωογόνηση της πόλης, αφετέρου επιδιώκουν την αναβίωση σημαντικών σοσιαλδημοκρατικών παραδόσεων, όπως είναι η συμμετοχική δημοκρατία κατά τόπους και η συλλογική ηθική .

 

Προκύπτει μάλιστα ότι οι πολιτιστικές στρατηγικές, οι οποίες παρουσιάζονται ως μέσα για την αναγέννηση του δημότη, ταυτίζονται με εκείνες που έχουν επινοηθεί για την προστασία της ακεραιότητας των δημόσιων οικοδομημάτων και του δημόσιου χώρου, και πιο συγκεκριμένα των οικοδομημάτων και των χώρων του κέντρου της πόλης. Η χωρικότητα, δηλαδή, βρίσκεται στην καρδιά της έννοιας του πολίτη και της ρητορικής του πολιτιστικού σχεδιασμού . Πιστεύεται μάλιστα ότι οι δημόσιοι χώροι δημιουργούν μια πληθώρα δημόσιων πολιτισμών και ως εκ τούτου ο επιστέφων πολιτισμός μιας πόλης είναι ο διάλογος ανάμεσά τους .

 

Η δόμηση της δημόσιας σφαίρας στηρίζεται στην ύπαρξη παραδοσιακών μορφών δημόσιου χώρου (πάρκων, πλατειών κ.λ.π.) και στην αναζωογόνησή τους μέσα από μια σειρά πολιτιστικών δραστηριοτήτων . Η αξιοποίηση αυτή των δημόσιων χώρων και η σύνδεσή τους με τον πολιτισμό παραπέμπουν στην αρχαιοελληνική αγορά, το ρωμαϊκό forum και τις αυλές των μοναρχών του Μεσαίωνα. Μέσα από την πολιτιστική αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου επιτυγχάνεται η αναγέννηση της τοπικής δημοκρατίας και η συγκρότηση μιας κοινοτικής ταυτότητας, κυρίως λόγω της συμμετοχής στα τεκταινόμενα, της προαγωγής του διαλόγου και της ενδυνάμωσης των κοινωνικών δεσμών.