Σε δοκιμασία δανεισμού οι νότιες χώρες

Της Ελίζας Παπαδάκη Αυγή, 9.1.11

Παρασκευή, 7 Ιανουαρίου, ώρα 14.00, πρώτος τίτλος στην ιστοσελίδα της γερμανικής Handelsblatt: «Η επιβίωση του ευρώ δεν είναι αυτονόητη». Η δήλωση αποδίδεται στον επικεφαλής οικονομολόγο της Deutsche Bank Τόμας Μάγιερ, και η προβολή της κατά τον τρόπο αυτό αναμφίβολα υπακούει στην εντυπωσιοθηρική λογική μεγάλης μερίδας των μέσων ενημέρωσης διεθνώς. Ίσως και να εξυπηρετεί κερδοσκοπικά παιχνίδια εις βάρος τίτλων των νότιων ευρωπαϊκών χωρών, σε έξαρση αυτήν την περίοδο. Συνάμα όμως αποτυπώνει την πολιτική αδυναμία και ανεπαρκή βούληση των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιβληθούν στις αγορές, στηρίζοντας το ευρώ και τις οικονομίες που το μοιράζονται. 

Πέρα από την απόσπαση λέξεων από μια φράση του κ. Μάγιερ - ο οποίος φέρεται να δήλωσε στους βρετανικούς Times ότι η επιβίωση του ευρώ με τη σημερινή του μορφή δεν είναι πια αυτονόητη, προκειμένου να καλέσει με έμφαση τους ηγέτες της Ένωσης να σπεύσουν σε μέτρα για να στηριχθεί η Ευρωζώνη συνολικά - το δημοσίευμα της γερμανικής οικονομικής εφημερίδας αναφέρεται σε βάσιμες ανησυχίες: Την εβδομάδα αυτή βγαίνουν στις αγορές για να δανειστούν 2 δις η Πορτογαλία με ομόλογα τετραετούς και δεκαετούς διάρκειας, 3 δις η Ισπανία με πενταετή ομόλογα και 6 έως 7 δις η Ιταλία για τέσσερα και για δεκαπέντε χρόνια. Και θα αποβεί ένα κρίσιμο stress-test αυτός ο πρώτος δανεισμός του χρόνου, γράφει.

Επίσης βγαίνει και η Ελλάδα για 1,5 δις, αλλά βέβαια σε έντοκα γραμμάτια εξάμηνης διάρκειας, καθώς από τις μεγαλύτερες διάρκειες είμαστε αποκλεισμένοι. Αφότου στην τελευταία ανάλογη έκδοση το επιτόκιο είχε διαμορφωθεί σε ένα υψηλό 4,82%, η εικόνα έχει χειροτερεύσει σημαντικά, με το spread του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου έναντι του γερμανικού να αγγίζει τις 1.000 μονάδες βάσης, και τις φήμες, ή επιστημονικοφανείς αναλύσεις, για πιθανή χρεοκοπία να εντείνονται: Πρώτη στον κόσμο ως προς τον κίνδυνο χρεοκοπίας κατέτασσε την Ελλάδα έκθεση της εταιρείας αναλυτών αγορών CMA, με δεύτερη τη Βενεζουέλα, τρίτη την Ιρλανδία, τέταρτη την Πορτογαλία και έβδομη την πρωτοεισαγόμενη στις δέκα πιο επικίνδυνες χώρες Ισπανία (μεσολαβούν Αργεντινή και Ουκρανία).

Εκθέσεις αυτού του τύπου δεν έχουν ιδιαίτερη γνωστική αξία, καθώς δεν κάνουν άλλο παρά να καθρεφτίζουν και να ανατροφοδοτούν μεγεθύνοντας τάσεις που ήδη διαμορφώνονται μεταξύ των επενδυτών. Χαρακτηριστικά, από τους βασικούς δείκτες που χρησιμοποιούνται για την κατάταξη είναι οι ανταλλαγές ασφαλίστρων κινδύνων, τα περιβόητα CDS, που για την Ελλάδα υποδηλώνουν πιθανότητα χρεοκοπίας μεγαλύτερη από 50%, αλλά έχει εξηγηθεί εμπεριστατωμένα πώς χρησιμοποιούνται για κερδοσκοπικά παιχνίδια, ώστε να επενδύει κανείς στη χρεοκοπία του άλλου, όχι κρατών μόνο αλλά και επιχειρήσεων.

Σε κάθε περίπτωση και για τις χώρες εκτός ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης οι οιωνοί δεν είναι καλοί: Την περασμένη Τετάρτη η Πορτογαλία υποχρεώθηκε για να διαθέσει εξάμηνα έντοκα γραμμάτια 500 εκατομμυρίων να δεχθεί επιτόκια κατά 1,5 μονάδα ακριβότερα από το Νοέμβριο, ενώ τα spreads των δεκαετών της ομολόγων έναντι των γερμανικών ξεπερνούν πλέον τις 400 μονάδες βάσης (αποδόσεις 7,1% προχθές). Όπως υπενθύμιζαν οι Financial Times, ο υπουργός Οικονομικών της χώρας Φερνάντο Τεζέιρα ντε λος Σάντος πρόσφατα είχε δηλώσει ότι το επίπεδο αυτό δεν είναι διατηρήσιμο. Επιπλέον, η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας επιβεβαίωσε προχθές επίσημα τις πληροφορίες ότι έπαψε να δέχεται κρατικά ομόλογα της χώρας ως εγγύηση για συμφωνίες επαναγοράς (ρέπος), καθώς δεν εκπληρώνουν τα κριτήρια ελάχιστης βαθμολόγησης με ΑΑ-/Αα3 που έχει θεσπίσει. Η πιστοληπτική ικανότητα της Πορτογαλίας είχε υποβαθμιστεί χαμηλότερα από το όριο αυτό ήδη πέρυσι και από τους τρεις οίκους αξιολόγησης. Η προσφυγή της στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης το επόμενο διάστημα, μετά την Ελλάδα και την Ιρλανδία, φαίνεται έτσι ολοένα πιθανότερη.

Για την Ισπανία υποστηρικτικές ήσαν οπωσδήποτε οι δηλώσεις του αντιπροέδρου της κυβέρνησης της Κίνας Λι Κεκιάνγκ στη Μαδρίτη την Τετάρτη: «Ήρθα να φέρω ένα μήνυμα εμπιστοσύνης», είπε σε εκδήλωση όπου παρευρίσκονταν περί τους 100 μεγάλοι επιχειρηματίες. «Η Κίνα έχει εμπιστοσύνη στον ισπανικό λαό ότι θα ξεπεράσει με επιτυχία την κρίση». Η έμπρακτη μετάφραση αυτής της εμπιστοσύνης, όπως έγραψε η El Pais, ήταν η διαβεβαίωση στους κυβερνητικούς συνομιλητές του ότι η Κίνα θα αγοράσει 6 δις ευρώ ισπανικά κρατικά ομόλογα, όσα έχει πάρει από Ελλάδα και Πορτογαλία μαζί. Πολύ σημαντική, «σ’ αυτή τη φάση ευαισθησίας των αγορών απέναντι στο ισπανικό χρέος», την αξιολογούσε ο πρώην επίτροπος στην Ε.Ε. και κατόπιν υπουργός Οικονομικών Πέδρο Σόλμπες, πρόεδρος σήμερα του φόρουμ Ισπανία-Κίνα. Σε προχθεσινή ανακοίνωσή της η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας σημειώνει εξάλλου ότι «η επένδυση συναλλαγματικών αποθεμάτων σε δημόσια χρέη της Ευρωζώνης δεν είναι μόνον ευνοϊκή για τη διεθνή χρηματοοικονομική σταθερότητα, και εκείνην της Ευρώπης, αλλά αποφέρει επίσης λογικές αποδόσεις» - είναι δηλαδή επικερδής και για τους Κινέζους. Παρ’ όλα αυτά μέχρι στιγμής οι αγορές δεν εντυπωσιάστηκαν, οι μετοχές των ισπανικών τραπεζών έπεφταν προχθές, λόγω του δημοσίου χρέους, όπως ερμηνευόταν, ενώ οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της Ισπανίας ξεπερνούσαν το 5,5%.

Καλύτερη παραμένει η εικόνα της Ιταλίας με αποδόσεις 4,8%, σημειώνεται πάντως ότι στην προηγούμενή της έξοδο, το Δεκέμβριο, αναγκάστηκε να αρκεστεί σε 8,1 δις από τα 8,5 που ζητούσε, παρά το αυξημένο επιτόκιο που κατέβαλε.

Η καμπάνια για τα ευρωομόλογα

Οι έως τώρα αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αποδειχθεί καθυστερημένες και ανεπαρκείς για να αναχαιτίσουν την κρίση που έχει πλήξει την Ευρωζώνη. Στην ανάγκη να υιοθετηθεί το εργαλείο των ευρωομολόγων επέμεινε ο Έλληνας πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου στο συνέδριο «Νέος κόσμος, νέος καπιταλισμός» όπου συμμετείχε στο Παρίσι. Είχε εκεί τη θερμή συνηγορία του Ιταλού υπουργού Οικονομίας Τζούλιο Τρεμόντι, που το εισηγήθηκε το Δεκέμβριο μαζί με τον πρόεδρο της Ευρωομάδας Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ: Το ζήτημα είναι πολιτικό, όχι τεχνικό, τόνισε ο υπουργός διευκρινίζοντας ότι καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν κάνει σήμερα deficit spending, ελλειματικές δαπάνες δηλαδή, και επέμεινε ότι η κρίση δεν έχει διόλου τελειώσει, παρομοιάζοντάς την με το τέρας που νικάς στο βίντεογκέιμ μέχρι που βγαίνει ένα μεγαλύτερο - άποψη που ενόχλησε τον πρωθυπουργό του Σίλβιο Μπερλουσκόνι ο οποίος επιθυμεί μιαν αισιόδοξη εκδοχή της κατάστασης.

Σε αυτόν τον πολιτικό χαρακτήρα του ζητήματος πρέπει να εντάξουμε και την καμπάνια για τη συλλογή υπογραφών υπέρ των ευρωομολόγων που λανσάρει το ΠΑΣΟΚ, έχοντας όμως δύο πράγματα κατά νου: Ότι τα ευρωομόλογα δεν προσφέρουν τη μαγική λύση της κρίσης, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που χρειάζεται να ενταχθεί σε μια γενικότερη στρατηγική, μαζί με άλλα. Και ότι, επομένως, συλλέγοντας υπογραφές ανά την Ευρώπη θα έπρεπε κανείς να εξηγεί και την πολιτική που προτείνει, για το επίμαχο ζήτημα των ελλειμμάτων και των χρεών πριν απ’ όλα, αλλά και για την παραπέρα σύγκλιση των οικονομιών και των πολιτικών ευρύτερα, ώστε να κερδίζει μερίδες της κοινής γνώμης σε μιαν αντίληψη σύνθεσης, όχι διχαστική.

Στο μεταξύ διαφοροποιημένες απόψεις κυκλοφορούν ευτυχώς και στη Γερμανία: «Διασώζοντας την Ελλάδα, σώζουμε ένα μέρος και του εαυτού μας», έγραφε προχθές ο αρχισυντάκτης της Handelsblatt Γιενς Μίνχρατ, αφού στα ομόλογά της δεν έχουν επενδύσει μόνο γερμανικές τράπεζες, αλλά και ταμεία συντάξεων. Σε ένα πειστικό άρθρο καλούσε την καγκελάριο Άγγελα Μέρκελ να δεχθεί να αυξηθούν τα 750 δις του μηχανισμού στήριξης από τώρα, καθώς κανείς δεν ξέρει τί πρόκειται να συμβεί στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, ακόμα και στην Ιταλία ως το 2013, μειώνοντας ταυτόχρονα το επιτόκιο από το υπερβολικό 5,8% που επιβλήθηκε στην Ιρλανδία. Θα ήταν ένα βήμα προετοιμασίας για τα αναγκαία ευρωομόλογα που θα πρέπει να ακολουθήσουν με ενίσχυση της χρηματοοικονομικής ενοποίησης. Όσο για τα διαφορετικά επίπεδα χρέους των χωρών της Ευρωζώνης, υπενθύμιζε ότι το κατά κεφαλήν χρέος στη Βαβαρία είναι 3.450 ευρώ, στο Βερολίνο είναι 17.430 ευρώ, και πληρώνουν περίπου το ίδιο επιτόκιο...