Περιβάλλον και πόλη στην αρχή της νέας δεκαετίας

Του Γιάννη Mπουτάρη*, Καθημερινή, 9.1.11

Σε πολύ σημαντικό βαθμό, η ελληνική πόλη πρότεινε το οικονομικό μοντέλο στο σύνολο της επικράτειας, το οποίο και έπληξε καίρια κοινά αγαθά: από την οικιστική μας κληρονομιά μέχρι τη διάθεση απαραίτητων, για την ποιοτική διαβίωση, κοινόχρηστων χώρων. Το μοντέλο αυτό αφορά, βεβαίως, τον άνευ όρων και προϋποθέσεων προσπορισμό υπεραξιών από την οικιστική εκμετάλλευση, την ατμομηχανή, όπως ευφυώς έχει χαρακτηρισθεί, της ελληνικής υπανάπτυξης. Οι υπεραξίες αυτές πραγματώθηκαν αρχικά στις πόλεις λόγω της αστυφιλίας της μεταπολεμικής περιόδου και αργότερα στην ελληνική επαρχία, λόγω της ανόδου της τουριστικής ζήτησης, πρώτα διεθνούς και μετέπειτα και εγχώριας. Οι πόλεις μας, λοιπόν, όχι μόνον δεν πρότειναν αυτό το μοντέλο στην επαρχία, αλλά σε σημαντικό βαθμό το υλοποίησαν και το διαχειρίστηκαν. Κεφαλαιούχοι των πόλεων επένδυσαν στον μη αστικό τουρισμό, ιδιώτες διαμένοντες στις πόλεις κατασκεύασαν παραθεριστικές οικίες κ. λπ. Σήμερα, που έχουμε καρπωθεί την πλειονότητα αυτών των υπεραξιών, έχουμε, ελπίζω, τη σοφία να αναλογιστούμε και τις συνέπειες αυτού του τρόπου ανάπτυξης.

Στις μεγάλες μας πόλεις, ιδίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, επισημαίνω ότι αυτή η μορφή ανάπτυξης είναι πλέον δομικό στοιχείο της ελληνικής ανισότητας. Μόνο οι ιδιαιτέρως εύπορες οικογένειες της χώρας μας μπορούν να εξασφαλίσουν, είτε στην Ελλάδα είτε με τα ταξίδια τους στο εξωτερικό, αυτά που ο μέσος Ευρωπαίος θεωρεί δεδομένα: πάρκα κοντά στις γειτονιές του και γενικότερα ευρύχωρους δημόσιους χώρους, σχολεία με επαρκείς χώρους αθλοπαιδιών και, βεβαίως, προστατευμένα ιστορικά κέντρα τα οποία και αποτελούν κοινό, προσπελάσιμο αγαθό για τον μέσο πολίτη. Και στην πόλη και στην επαρχία επιβάλαμε καίριο πλήγμα στην οικιστική μας παράδοση και στη φυσιογνωμία της ελληνικής γης, προέκταση της οποίας είναι αυτή η παράδοση. Στερήσαμε, δηλαδή, ένα αγαθό από τις επόμενες γενεές που είναι προσδιοριστικό της εθνικής μας ταυτότητας και θα έλεγα και της ίδιας της ψυχικής μας ισορροπίας.

Εάν η πόλη πρώτη δημιούργησε το πρόβλημα, όμως, πρώτη πρέπει να προτείνει και τη λύση. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, που είναι δημιούργημα στην Ελλάδα, όπως και αλλού, των πόλεων, έχουν να αποτελέσουν κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση της πανίδας και της χλωρίδας μας και να δουλέψουν με τοπικές κοινωνίες με υπομονή και χωρίς προκαταλήψεις. Ετσι, μπορούν να αναδείξουν το πώς η αειφόρος διαχείριση της χλωρίδας και της πανίδας μπορεί να δημιουργήσει νέα πηγή εσόδων και βιοπορισμού για τους κατοίκους της ελληνικής υπαίθρου. Οι μεγάλοι κυνηγετικοί σύλλογοι των πόλεων πρέπει να υποστηρίξουν πολιτικά και εμπράκτως αυτό το καθεστώς προστασίας που θα εξασφαλίσει την αναπαραγωγή των θηραμάτων.

Μην ξεχνάμε ότι το περιβαλλοντικό κίνημα δημιουργήθηκε για πρώτη φορά από αστούς λάτρεις του κυνηγιού στις ΗΠΑ, πρωτοστατούντος του προέδρου Θεόδωρου Ρούσβελτ, που ίδρυσε και τον θεσμό των εθνικών πάρκων. Τα πανεπιστήμια των πόλεών μας, και ιδιαίτερα σχολές όπως της γεωπονικής, των οικονομικών, της αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας, των νομικών σπουδών, καλούνται να κάνουν αυτό το ερευνητικό έργο και να προτείνουν αυτές τις πολιτικές, που θα συμβάλουν σε ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης της επαρχίας μας το οποίο θα βασίζεται στην ιδιαιτερότητα των καλλιεργειών μας και στη μικροοικονομία των παραδοσιακών οικισμών.

Θυμίζω σε αυτό το σημείο ότι η Γαλλία, που έχει υποστηρίξει πιο επιτυχημένα από οποιαδήποτε άλλη χώρα τις παραδόσεις της, είναι και η μεγαλύτερη τουριστική δύναμη στον κόσμο. Τέλος, θεωρώ συγκριτικό πλεονέκτημα του τουρισμού μας στην περιοχή, και σίγουρα εν συγκρίσει με την Τουρκία όπου ο αστός έχει εχθρική σχέση με το χωριό λόγω του τουρκικού πολιτισμικού-θρησκευτικού χάσματος, τη συμμετοχή κατοίκων των πόλεών μας στη δημιουργία και στην επέκταση του καθεστώτος των παραδοσιακών μας οικισμών.

Κάτοικοι των πόλεών μας, που επενδύουν στην αγορά και την αναστήλωση κτιρίων στους παραδοσιακούς μας οικισμούς και συμμετέχουν στα τοπικά δρώμενα για τη διάσωση αυτών των οικισμών σωρευτικά, συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα του τουριστικού μας προϊόντος, αλλά και στη διαιώνιση αυτού του υπέρτατου κοινού αγαθού που λέγεται ταυτότητα και αισθητική.

* Ο κ. Γιάννης Μπουτάρης είναι δήμαρχος Θεσσαλονίκης.