Sueddeutsche Zeitung: Χιλή-To πρόβλημα με τη σκηνοθεσία

Αυτός ο άνδρας τα έκανε όλα σωστά. Και η δημοτικότητά του ανεβαίνει με κάθε απεγκλωβισμένο που σφίγγει στην αγκαλιά του μπροστά στις κάμερες. Για λίγο καιρό δεν θα παίζει κανένα ρόλο ούτε τι γνώριζαν ο πρόεδρος της Χιλής Σεμπαστιάν Πινέιρα και η κυβέρνησή του για τις συνθήκες ασφαλείας στο ορυχείο του Σαν Χοσέ ούτε τι έκαναν γι’ αυτό. Επί ώρες ούρλιαζαν οι σειρήνες, χτυπούσαν οι καμπάνες, χόρευαν οι άνθρωποι από χαρά. Η Χιλή μια χώρα να πλέει σε πελάγη ευτυχίας και εθνικής υπερηφάνειας -και στο κέντρο ο πρόεδρός της με τη σημαία στο χέρι.

Ο Σεμπαστιάν Πινέιρα έκανε τα πάντα σωστά, ό,τι μπορούσε να κάνει ένας πρόεδρος. Εμφανίστηκε εγκαίρως στον τόπο του δράματος καταμεσής της ερήμου Ατακάμα. Φρόντισε να ενημερώσει ο ίδιος τους συμπολίτες του τον Αύγουστο ότι οι μεταλλωρύχοι που εγκλωβίστηκαν σε βάθος 600 μέτρων είναι ζωντανοί.

Για την ακρίβεια η είδηση κρατήθηκε κρυφή για αρκετές ώρες μέχρι να μπορεί να την ανακοινώσει ο ίδιος ο πρόεδρος. Παρακολούθησε συστηματικά όλη τη διαδικασία για την προετοιμασία της διάσωσης των 33 εγκλωβισμένων. Και με κάθε απεγκλωβισμένο που αγκάλιαζε την Τετάρτη ανέβαζε τη δημοτικότητά του.

Οπότε όλοι έχουν ξεχάσει ότι εδώ και χρόνια το συνδικάτο των μεταλλωρύχων πιέζει την κυβέρνηση της Χιλής να ελέγξει τα απαράδεκτα μέτρα ασφαλείας στο ορυχείο χαλκού στο Σαν Χοσέ. Χρόνια τώρα τα συνδικάτα φωνάζουν ότι στο συγκεκριμένο ορυχείο οι εργασιακές συνθήκες είναι σκανδαλώδεις -και η συντήρηση των εγκαταστάσεων απαράδεκτη.

Κανείς δεν έδωσε την παραμικρή σημασία στις προειδοποιήσεις τους, ενώ η Χιλή επιμένει να μην επικυρώνει τη διεθνή συνθήκη για την ασφάλεια και την υγεία στα ορυχεία. Το επόμενο ατύχημα είναι προγραμματισμένο, εκτιμούν τα συνδικάτα, αν και τις ώρες της διάσωσης η χαρά τους παραμερίζει για λίγο τις ανησυχίες τους.

Οι έξυπνοι πολιτικοί γνωρίζουν καλά ότι μια εμφάνιση την κατάλληλη στιγμή, στον κατάλληλο τόπο, μπορεί να είναι αποφασιστική για την καριέρα και τη υστεροφημία τους. Ο (πρώην καγκελάριος της Γερμανίας) Γκέρχαρντ Σρέντερ, για παράδειγμα, χρωστά την επανεκλογή του το 2002 και στο γεγονός ότι μόλις ξεκίνησαν οι μεγάλες πλημμύρες στην Ανατολική Γερμανία παράτησε τις διακοπές του, φόρεσε τις γαλότσες του και πήγε να στηρίξει τις ομάδες διάσωσης - και το ηθικό των συμπολιτών του.

Αντίθετα η λανθασμένη ή η μη αντίδραση μπορεί να στοιχίσει σε έναν πολιτικό βραχυπρόθεσμα τη δημοτικότητά του και μακροπρόθεσμα το αξίωμά του. Ο Τζορτζ Μπους πλήρωσε ακριβά την επιλογή του να αγνοήσει το δράμα των συμπολιτών του όταν τους χτύπησε ο τυφώνας Κατρίνα και απλά να κάνει μια βόλτα με το αεροπλάνο πάνω από τη Νέα Ορλεάνη και να επιστρέψει στο σπίτι του. Το αίσθημα που ένιωσαν τότε οι Αμερικανοί ήταν ότι ο πρόεδρός τους ψκαι το κράτος που διοικούσε- ούτε τους προστάτεψε ούτε τους συνέτρεξε στη δύσκολη στιγμή.

Αυτή η απόδειξη αλαζονείας και ανοησίας θα συνοδεύει τον Μπους και στα βιβλία της Ιστορίας. Μπορεί να είναι απλά συμβολικό το ενδιαφέρον που δείχνει ο πολιτικός, αλλά η παρουσία του τελικά σημαίνει πολλά για τα θύματα μιας καταστροφής. Δείχνει ότι οι κυβερνώντες δεν αγνοούν τους ανθρώπους.

Κατά τη διάρκεια των καταστροφικών πλημμυρών στο Πακιστάν φέτος το καλοκαίρι, καμιά βοήθεια δεν ήταν αρκετή. Δεν θα ήταν αρκετή ακόμη κι αν ήταν καλά οργανωμένη. Ωστόσο, εάν ο πρόεδρος της χώρας ήταν εκεί, η παρουσία του και η έστω συμβολική βοήθειά του θα ενίσχυαν και την εθνική ενότητα και την εσωτερική ειρήνη. Αντ’ αυτού ο Ασίφ Ζαρντάρι δειπνούσε στο Λονδίνο.

Όταν οι καταστροφές αντιμετωπίζονται οργανωμένα, επαγγελματικά και ταυτόχρονα με ανθρωπιά, μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία εθνικών μύθων. Η επιχείρηση διάσωσης του Σαν Χοσέ θα περάσει στην Ιστορία ως το θαύμα της Χιλής.

Ωστόσο οι πετυχημένες σκηνοθεσίες κρύβουν τον κίνδυνο να περάσει σε δεύτερη μοίρα η ουσία: η αναζήτηση των αιτίων της καταστροφής και οι προσπάθειες για την αντιμετώπισή τους. Εάν το επόμενο διάστημα εγκλωβιστούν και άλλοι μεταλλωρύχοι στη Χιλή, χωρίς η κυβέρνηση να έχει κάνει κάτι για τη βελτίωση των μέτρων ασφαλείας, η χαρά που δικαίως νιώθουν τώρα οι Χιλιάνοι -κι ο υπόλοιπος κόσμος που τόσο ανάγκη είχε από μια καλή είδηση- θα γίνει γρήγορα οργή.

Οι πετυχημένες παραστάσεις δεν είναι μόνο ελιξίριο ζωής για τις δημοκρατίες, είναι ακόμη περισσότερο για τα αυταρχικά καθεστώτα. Ένας πολιτικός όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ξέρει καλά ότι η καλή εικόνα διευκολύνει τον αγώνα του για τη διατήρηση της εξουσίας. Όταν το 2000 το υποβρύχιο Κουρσκ βυθίστηκε αύτανδρο στη θάλασσα του Μπάρεντς, ο τότε Ρώσος πρόεδρος έκανε διακοπές στο Σότσι. Το μεγαλύτερο λάθος του μέχρι σήμερα ήταν ότι δεν τις παράτησε για να πετάξει στο Μουρμάνσκ.

Η κατηγορία της αδιαφορίας τον ακολουθεί μέχρι σήμερα - γι' αυτό φέτος το καλοκαίρι, όταν οι φωτιές έζωναν τη Μόσχα, ο Πούτιν έκανε ότι μπορούσε για να δείξει ότι θα τις σβήσει με τα ίδια του τα χέρια. Ο νυν πρωθυπουργός της Ρωσίας εμφανίστηκε ως ήρωας και κέρδισε την ευγνωμοσύνη των συμπολιτών του. Όμως και στην περίπτωση της Ρωσίας ισχύει το ίδιο με οπουδήποτε αλλού. Το ερώτημα της πολιτικής ευθύνης -εν προκειμένω για την ανεπαρκή πυροσβεστική και την άθλια δασονομία- ξεχνιέται μόνο την ώρα του ηρωισμού, για να επιστρέψει επίμονο.