Σε ομαδική ψυχανάλυση οι Γερμανοί

ΕΘΝΟΣ, 16.10.10

Από αύριο, Σάββατο, οι Γερμανοί αναμετρώνται ξανά με το συλλογικό τους υποσυνείδητο. Αναζητούν το ατομικό τους μερίδιο ευθύνης στη σκοτεινότερη περίοδο της συλλογικής τους ιστορίας, τη ναζιστική λαίλαπα και θηριωδία.

Ο Χίτλερ και οι Γερμανοί: το Έθνος και το Έγκλημα.

Αυτός είναι ο τίτλος της έκθεσης που ανοίγει τις πύλες της στο Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου. Αποσκοπεί να διερευνήσει την σχέση του «Φύρερ» με το γερμανικό έθνος. Και η προετοιμασία της διήρκεσε έξι χρόνια. Η έκθεση ήδη έχει αναζωπυρώσει μία δημόσια συζήτηση που ποτέ δεν έκλεισε στη Γερμανία: Πώς ο Χίτλερ κατάφερε να γοητεύσει τους Γερμανούς; Εχει, ακόμη και σήμερα, το γερμανικό έθνος αποτιμήσει σωστά το ρόλο τόσο του αλλά και τον δικό του στο φαινόμενο του ναζισμού; Και κατά πόσον τελικά η Γερμανία μπορεί να μιλάει, να γράφει ή να επισκέπτεται εκθέσεις, πλήρως απενοχοποιημένη από το παρελθόν της.

Τα εγκαίνια της έκθεσης απέκτησαν ακόμη μεγαλύτερη πολιτική σημασία επειδή συνέπεσαν με την δημοσιοποίηση έρευνας, η οποίακατέδειξε ότι ένας στους δέκα Γερμανούς (δηλώνει ότι) επιθυμεί «έναν νέο Φύρερ για να κυβερνήσει τη χώρα με σιδηρά πυγμή», ενώ το 35% των πολιτών δηλώνει πως η χώρα του έχει «επικίνδυνα κατακλυστεί» από ξένους.

Τα πικρά εκθέματα

Μπροστά στα ανησυχητικά αυτά ευρήματα, τα εκθέματα της έκθεσης μοιάζουν με σοφή και απαραίτητη υπόμνηση του σημείου που μπορεί να καταπέσει ένας λαός όταν παρασυρθεί από μαζικές ψυχώσεις: Ετσι στις προθήκες της έκθεσης, εκτίθενται χιλιάδες (τότε ανώδυνα) ναζιστικά «αναμνηστικά» και είδη της ναζιστικής προπαγάνδας όπως μπουκάλια μπύρας, κάρτες, τράπουλες, μολυβένιοι στρατιώτες και «καπέλα» φωτιστικών με την σβάστικα. Ολα τους επιλεγμένα έτσι ώστε να εξηγούν πώς το πρόσωπο του Χίτλερ και οι «ιδέες» του διείσδυσαν στις πιο έσχατες κόγχες της ζωής των Γερμανών.

Ερευνάται ακόμη η σχεδόν φετιχιστική ιδεοληψία των Γερμανών με τις στρατιωτικές στολές την εποχή του Ναζισμού και η ταύτιση των διαφόρων Εκκλησιών με το ναζιστικό καθεστώς και άλλα ανάλογα συμπτώματα.

Τα πάντα εκτός από ό,τι άγγιξε.

Τι δεν θα βρει κάποιος στην έκθεση; Αντικείμενα που μπορεί να είχε αγγίξει ο ίδιος ο Χίτλερ. «Τέτοιου είδους κειμήλια μπορεί να εμπεριείχαν τον κίνδυνο ενθάρρυνσης της λατρείας του Χίτλερ», δηλώνει ο Σιμόν Ερπελ, ένας εκ των οργανωτών. «Μας δόθηκε ο χαρτοφύλακάς του από κάποιον συλλέκτη, αλλά απορρίψαμε την προσφορά ακριβώς γι' αυτό το λόγο», προσθέτει ο Ερπελ επιβεβαιώνοντας έτσι το πόσο ευαίσθητο είναι το ζήτημα «Χίτλερ» στη Γερμανία.

Σε μια χώρα όπου ο ναζιστικός χαιρετισμός, το βιβλίο του Χίτλερ «Ο Αγών μου» και η σβάστικα, παραμένουν απαγορευμένα, η νευρικότητα των οργανωτών δεν είναι παράλογη. Έτσι, δεν υπάρχει πουθενά ηχητικό της φωνής του Χίτλερ, ούτε φωτογραφία στην οποία να εμφανίζεται μόνος του.

Τα τρία τεράστια πορτρέτα του (από ισάριθμες ηλικιακές περιόδους της ζωής του)  τα οποία και ανοίγουν την έκθεση εκτίθενται με φωτομοντάζ του προσώπου του το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπο με μια νεκροκεφαλή. Πίσω από κάθε φωτογραφία τρέχουν θολές εικόνες των οπαδών του, στρατιωτών που παρελαύνουν, και ανέργων.

Η τέχνη της ιστορικής υπόμνησης

Καλά μαθημένοι στη διαχείριση του παρελθόντος τους, οι Γερμανοί έχουν φροντίσει κάθε λεπτομέρεια της έκθεσης με ευλάβεια απάναντι στα μηνύματα που θέλουν να αναπέμπει. Ετσι, δίπλα στις στολές των SS βρίσκονται τοποθετημένες στολές κρατουμένων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης καθώς και αυθεντικές απαγορευτικές επιγραφές «για Εβραίους»...

Ο Λέβι Σάλομον, ειδικός σε θέματα αντισημιτισμού του Κεντρικού Συμβουλίου Εβραίων της Γερμανίας, δηλώνει ότι δεν ανησυχεί καθόλου για την έκθεση: «Έχουμε ανάγκη να διαπραγματευτούμε την εποχή του ναζισμού με πολλούς διαφορετικούς τρόπους».

Επιμέλεια: Μαρία Κράλλη