Η αριστερή εθνικιστική χίμαιρα

 Του Γιώργου Σιακαντάρη, ΒΗΜΑ

Το 1937 ο γάλλος σκηνοθέτης Ζαν Ρενουάρ σκηνοθέτησε τη «Μεγάλη Χίμαιρα». Η υπόθεση διαδραματίζεται το 1916, στα μέσα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και περιγράφει την αδυναμία των εθνικών ταυτοτήτων να εξαλείψουν τις ταξικές διαφορές. Εκατό χρόνια αργότερα η Ελλάδα ζει την αριστερή προσπάθεια δημιουργίας της δικής της μεγάλης χίμαιρας. Ο ΣΥΡΙΖΑ, υποστηρίζουν κάποιοι τώρα που απαλλάχτηκε από τα βαρίδια της Αριστερής Πλατφόρμας, μπορεί να προχωρήσει στην εκλογίκευσή του. Ας δούμε λοιπόν μερικά χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ που δεν οφείλονταν μόνο στους λαφαζάνηδες, στους οποίους τώρα ρίχνεται το ανάθεμα. Ο όλος ΣΥΡΙΖΑ και όχι μόνο ο Λαφαζάνης υποστήριξε ένα δημοψήφισμα το διακύβευμα του οποίου ήταν «να δείξουμε στους ξένους ποιοι είμαστε», «να καταλάβουν με ποιους τα έβαλαν», «για την Ελλάδα της αξιοπρέπειας». Αυτές οι απόψεις - τις οποίες οι απανταχού αριστεροί περιγελούσαν τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης μαζί με τις παράτες, τις παρελάσεις, τα «τσάμικα», τα Κούγκια - «ξελόγιασαν» το 62% της ελληνικής κοινωνίας. Στους διαδρόμους της κυριαρχίας του εθνικισμού χάθηκε μια Αριστερά, η οποία ζούσε με το πνεύμα του Βολταίρου: «δεν χρειάζομαι προγόνους, αν έχω ιδέες και αξίες». Ο ΣΥΡΙΖΑ προσχώρησε στην εθνικιστική χίμαιρα, η οποία είναι το υποκατάστατο του ρόλου των αποτυχημένων αστικών τάξεων. Οπως υποστηρίζει ο καθηγητής Γιώργος Β. Δερτιλής αυτές οι τάξεις «μη έχοντας να επιδείξουν πλούτο, βιομηχανία, τεχνολογία, επιστήμη, μνημειακή αρχιτεκτονική, πολιτισμική ζωή, προβάλλουν τη φιλοπατρία, τον εθνικισμό και τον συγχέουν ακόμη και με τις οικονομικές λειτουργίες [...] αυτός ο πατριωτισμός υπονομεύει ακόμη και το κατεξοχήν αστικό προσόν, τον ρεαλισμό».

Με έκπληξή μου άκουσα «αριστερούς» να επικαλούνται το εθνικιστικό στερεότυπο: «η χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία». Ο κ. Τσίπρας από το γραφείο του έδειχνε στην κυρία Μέρκελ την Ακρόπολη και την ειρωνευόταν που αυτή από το γραφείο της βλέπει μόνο το Ράιχσταγκ. Πρωτάκουστη ανοησία για αριστερό. Η νομιμοποίηση του παρόντος με την επίκληση του παρελθόντος ποτέ δεν ανήκε στη φαρέτρα της Αριστεράς. Η ριζοσπαστική μας Αριστερά προσχώρησε σε μια μεταφυσική αντίληψη που θέλει το μέλλον να υποτάσσεται στη φαντασιακή εικόνα ενός «σπουδαίου» παρελθόντος. Αντίληψη που σε περιόδους κρίσης αποξενώνει τους πολίτες από την πραγματικότητα και γεννά την ανάγκη χαρισματικών ηγετών, οι οποίοι όμως είναι παντελώς ακατάλληλοι για να αντιμετωπίσουν τη σύνθετη πραγματικότητα. Για αυτή την αντίληψη το έθνος είναι προαιώνια ουσία και όχι ιστορική πραγματικότητα διαμορφούμενη μέσα σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον οικονομικών, πολιτικών και πνευματικών συσχετισμών.

Ο εθνικισμός όμως δεν ήρθε μόνος του, τον συνόδεψαν και αντιλήψεις απειλητικές για τη δημοκρατία. Μιλώντας προ Συμφωνίας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είχε αναφέρει: «Εχουμε την κυβέρνηση, αλλά όχι την εξουσία». Δεν ήταν η πρώτη φορά και ούτε ο πρώτος στον ΣΥΡΙΖΑ που υποστήριξε κάτι τέτοιο. Την ίδια θέση είχε εκφράσει και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος κ. Φίλης. Αυτή η θέση είναι ιδρυτικό συστατικό στοιχείο του ΣΥΡΙΖΑ. Κανένα άλλο αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα της Ευρώπης δεν συμμερίζεται αυτή τη θέση.

Αυτή είναι η κεντρική αρχή κάθε είδους μπολσεβικισμού. Εδώ η εξουσία υπάρχει αυτή καθαυτή, είναι ένα πράγμα που το κατέχεις καθ' ολοκληρία και δεν το μοιράζεσαι με κανέναν άλλον. Δυστυχώς για όποιον πιστεύει στην Αριστερά, το τέρμα αυτής της αντίληψης είναι η δικτατορία. Αντιθέτως οι ισορροπίες των σχέσεων μεταξύ των διαφορετικών θεσμών και εξουσιών εκφράζουν την κοινοβουλευτική αστική Δημοκρατία και τη δημοκρατική Αριστερά ως τμήμα αυτής της δημοκρατίας. Η ταύτιση κυβέρνησης και εξουσίας απορρίπτει μια μείζονα αρχή της Ευρώπης. Τη διάκριση των εξουσιών. Δεν μπορείς όμως όταν πιστεύεις κάτι τέτοιο να εγγυηθείς τη θέση της χώρας στην Ευρώπη, ούτε στη Δημοκρατία.

Η εθνικιστική ιδεολογία που γέννησε το «Οχι» σπάει τα μούτρα της στην πραγματικότητα. Ο νεομπολσεβικισμός έσπασε τα μούτρα του στη στάση της αντιπολίτευσης η οποία υπερψήφισε μια Συμφωνία που καταψήφισε το ένα τρίτο του ΣΥΡΙΖΑ. Ζει όμως ακόμη. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να του βάλουμε δίχτυ ασφαλείας, τώρα που αυτός γκρεμοτσακίζεται. Αν αγαπούμε την Ελλάδα έναν «πόλεμο» έχουμε: με τους απανταχού εθνομπολσεβίκους και τις χίμαιρές τους.

Επιστρέφοντας στο αρχικό ερώτημα αν εξορθολογίζεται ο ΣΥΡΙΖΑ, θα απαντούσα μακάρι να μπορεί. Για το καλό μας και το δικό του. Είναι όμως καιρός να σταματήσουν ορισμένοι να κάνουν εκκλήσεις για σοβαρή πολιτική στους πρωταίτιους της κρίσης.

Ο κ. Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, συγγραφέας.